DEEL I. HET FENOMEEN RECHT
HOOFDSTUK I. HET BEGRIP RECHT
I.1. Inleiding
Definitie recht: recht is in de 1e plaats een normensysteem (regels), dat door de overheid wordt
opgelegd en gehandhaafd (controleert), en eventueel wordt gesanctioneerd bv. Belastingen op
inkomen, snelheidscontroles
België = federale staat met centraal niveau en deelstaten dus ≠ overheid
I.2. Recht als geheel van bindende regels
I.2.1. ALGEMEEN GELDENDE REGELS
Gelden voor iedereen op een bepaald grondgebied, op elk rechtssubject (iedereen met juridische
persoonlijkheid, iedereen die drager is van rechten en plichten, kan een mens zijn maar ook bv de
kuleuven, de lidl).
I.2.1.1. Algemene gebodsbepalingen
Een regel die voor elk rechtssubject in België een bepaald gedrag verplicht stelt bv. wagen moet
gekeurd zijn, rijbewijs bijhebben. Artikel 422 bis van het strafwerkboek = vb. van negatieve
formulering
I.2.1.2. Algemene verbodsbepalingen
Een regel die voor elk rechtssubject in België een bepaald gedrag verbied bv. een 2 e huwelijk aangaan
terwijl het 1e nog niet ontbonden is.
I.2.1.3. Verlofbepalingen
Een regel die voor elk rechtssubject in België een bepaald gedrag toelaat bv. elke partner in een
huwelijk kan een echtscheiding aanvragen.
I.2.1.4. Belovende regels
Een regel die voor elk rechtssubject in België een belofte inhoud bv. iedereen heeft recht op
onderwijs, een huisvestiging, een job (overheid doet best om een zo goed mogelijk beleid te voeren).
I.2.2. REGELS TOEPASBAAR NA KEUZE
Bv. als je niet trouwt heb je geen last van alle regels over huwelijk.
I.2.3. WILSAANVULLENDE OF SUPPLETIEVE REGELS
Regels gelden alleen voor zolang u niks anders bepaald hebt, wil komt eerst, je kan ervan afwijken bv.
koppel gaat scheiden, het recht zegt dat je mag kiezen hoe je zaken zoals geld wilt regelt
(huwelijkscontract) doe je dit niet dan gelden regels van de overheid.
1
,I.2.4. TECHNISCHE REGELS
Bv. welke gegevens moet je vermelden, binnen welke termijn moeten dingen gebeuren
I.3. Recht en de maatschappelijke orde
Waarom is er recht?
-ubi societas, ibi ius waar een samenleving is, is recht
- ubi ius, ibi societas waar er recht is, is een samenleving
I.4. Recht en gezag
HOOFDSTUK II. DE INDELINGEN VAN HET RECHT
II.1. Rechtstakken – Publiekrecht en privaatrecht
Gaat over de rechtsregels die er in België zijn, kan je bruutweg indelen in 2 categorieën.
- Publiek recht: bv. staatsrecht (wie heeft welke bevoegdheden), bestuursrecht uitvoerende macht,
…), fiscaal recht ((belastingen,…), sociale zekerheid (medische kosten,…), strafrecht, strafprocesrecht
- privaat recht: bv. iets dat je huurt, verkoopt, adoptie, huwelijken,…
Verschil gaat over “doel”
1. Publiek algemene belangen van een staat, natie
1. Privaat private relaties tussen mensen
Verschil gaat over relaties
2. Publiek recht = verticale relatie tussen de overheid en de burgers (ondergeschiktheid)
2. Privaat recht = horizontale relatie, gelijkheid
Verschil gaat over soort afwijking
3. Publiek = dwingend recht, kan je niet van afwijken
3. Privaat = in principe wilsaanvullend, kan je van afwijken
Verschil gaat over de conflicten
4. Publiek = wanneer het verticaal conflict niet kan worden opgelost is er een ‘probleem’ want
rechter is deel van de overheid, maar burger heeft een conflict met de overheid, maar rechter
kan overheid toch bestraffen (dus kan wel)
4. Privaat = horizontaal conflict, naar de rechter indien nodig
2
,Dit onderscheidt is een 1e idee, maar niet in steen gebeiteld want wat ooit privaatrecht was kan
publiekrecht worden (of omgekeerd)
II.2. Nationaal recht en internationaal recht
Nationaal recht is gekoppeld aan staten, nationale keuzes over recht hangt vast aan het grondgebied
niet aan de persoon.
Internationaal recht is geldig voor meerdere staten soms zelfs voor heel de wereld
II.3. Objectief recht en subjectief recht
Objectief (the law)= het recht als een voorwerp, zoals het zicht voordoet, de uitprint van de regels,
het recht wat je ter beschikking hebt
Subjectief (a right) = beantwoord de vraag ‘wat kunnen we met het recht, wat betekent het voor
ons?’ men gaat ervan uit dat je voor jezelf opkomt dus bv. niet je zus die het gaat doen
definitie: het recht van een rechtssubject in eigen naam en op basis van eigen belang met een
welbepaalde juridische verplichting die afgeleid is op een regel van het objectief recht, rechtstreeks
af te dwingen van een 3e door middel van een rechtsvordering
je moet een verplichting afdwingen, omdat het dus niet spontaan/vrijwillig wordt gedaan, de regel
moet je vinden in het objectief recht, je moet je zaak voorleggen voor de bevoegde rechter
Subjectieve rechten kan je in verschillende categorieën indelen
1. absolute rechten vs. relatieve rechten absoluut recht kan je afdwingen van iedereen (bv.
eigendomsrecht, persoonlijke vrijheid), relatief recht kan je alleen afdwingen van bepaalde
personen
2. politieke vs. burgerlijke rechten ( persoonlijkheidsrechten, familierechten,
vermogensrechten ( zakelijke rechten en vorderingsrechten))
politieke rechten kan je afdwingen van de overheid gaat onder meer over de politieke
vrijheden (vrije meningsuiting), over participatierechten (recht om te kiezen en jezelf
verkiesbaar te stellen) en sociaal economische rechten
burgerlijke rechten: persoonlijkheidsrechten (rechten op fysieke integriteit en geestelijke
integriteit bv. men mag niet tegen je zin een tattoo op je lichaam zetten, verkrachting,
vrijheid van opvattingen respecteren, privacy) + familierechten (huwelijk, afstamming,
ouders,… bv. ouders zijn verplicht je levensonderhoud te geven) voor deze 2 rechten
gelden 3 kenmerken
1. Het zijn rechten van extra-patrimoniale aard (van buitenvermogens rechterlijke aard, je
kan er geen prijs op hangen bv. liefde voor je mama of papa)
2. Deze rechten kan je niet verkopen of overdragen (bv. je kan geen andere ouders kopen)
3. Deze rechten eindigen altijd bij de dood van de persoon die het recht had
verschil met vermogensrechten
1. Het zijn rechten die in je patrimonium zitten (zitten in je vermogen)
2. Deze rechten kan je verkopen of overdragen ( is in geld waardeerbaar bv. computer
verkopen, handel)
3
, 3. Rechten eindigen niet bij je dood ( u actief (bezittingen) en passief (schulden) vermogen
gaat naar een erfenis)
zakelijke rechten = absoluut, gelden voor iedereen bv. eigendom
vorderingsrechten = relatief, kan je alleen uitoefenen ten aanzien van u tegenpartij
(schuldeiser – schuldenaar)
II.4. Rechtssubjecten
Zijn juridische personen, door het recht erkend, je kan er rechten en plichten aan toekennen. (actief
persoon die iets kan eisen vs. passief persoon waarvan iets kan worden geëist)
1) natuurlijke personen elke mens is drager van rechten en plichten vanaf het moment dat je
geboren wordt op voorwaarde dat je levend wordt geboren en levensvatbaar bent. Voor je geboren
bent kan je al drager zijn van rechten (niet van plichten) bv. je kan al erven voor je geboorte, mensen
kunnen al een schenking doen. Je bent een rechtssubject tot je dood, hierna heb je geen rechten en
plichten meer.
2) rechtspersonen dit is een abstract gegeven (nooit een mens), een sociaal geheel met een
bepaald doel en om dat doel te kunnen waarmaken leidt dat rechtspersoon een eigen juridisch
bestaan, drager van rechten en plichten (kunnen ook gestraft worden)
-Publiekrechtelijke rechtspersonen overheidsorganen bv. gemeente aanspreken bij slechte weg
-Privaatrechtelijke rechtspersonen 1) vennootschappen (bv. Aldi) 2) verenigingen (bv. crimen)
II.5. Rechtsfeit en rechtshandeling!
Rechtsfeit elk feit of toestand of situatie waaraan het objectief recht bepaalde rechtsgevolgen
koppelt bv. geboorte, 18e verjaardag, 65e verjaardag (pensioen), het sneeuwt (rijgedrag aanpassen op
de weg), een niet aangekondigde staking of trein die stilvalt (herkansing examen), je overlijden,
diploma halen. Een rechtsfeit kan een bewuste handeling zijn.
Rechtshandeling is een handeling die bewust (wetens en willens) stelt om de rechtsgevolgen tot
stand te brengen, die het objectieve recht aan die handeling koppelt. Bv. huren van een kot, dit is
bewust en vrijwillig omdat je weet dat een huurovereenkomst betekent dat je geld moet geven maar
ook dat je in het kot mag wonen. Een onbewuste handeling kan nooit een rechtshandeling zijn.
Verschil rechtsfeit en rechtshandeling: Bv je verkracht iemand, in jou geval doe je het bewust, uit
vrije wil, dit is voor jou geen rechtshandeling want je wilt niet in de gevangenis belanden wel een
rechtsfeit.
Soorten rechtshandelingen:
Wie stelt de handeling
1) publiekrechtelijke rechtshandelingen verwijzen naar de overheid binnen het
overheidsfunctioneren, gaat over ambtenaren of magistraten of openbare organen in de uitoefening
in hun ambt kan normerend, rechterlijk of individueel zijn.
4
HOOFDSTUK I. HET BEGRIP RECHT
I.1. Inleiding
Definitie recht: recht is in de 1e plaats een normensysteem (regels), dat door de overheid wordt
opgelegd en gehandhaafd (controleert), en eventueel wordt gesanctioneerd bv. Belastingen op
inkomen, snelheidscontroles
België = federale staat met centraal niveau en deelstaten dus ≠ overheid
I.2. Recht als geheel van bindende regels
I.2.1. ALGEMEEN GELDENDE REGELS
Gelden voor iedereen op een bepaald grondgebied, op elk rechtssubject (iedereen met juridische
persoonlijkheid, iedereen die drager is van rechten en plichten, kan een mens zijn maar ook bv de
kuleuven, de lidl).
I.2.1.1. Algemene gebodsbepalingen
Een regel die voor elk rechtssubject in België een bepaald gedrag verplicht stelt bv. wagen moet
gekeurd zijn, rijbewijs bijhebben. Artikel 422 bis van het strafwerkboek = vb. van negatieve
formulering
I.2.1.2. Algemene verbodsbepalingen
Een regel die voor elk rechtssubject in België een bepaald gedrag verbied bv. een 2 e huwelijk aangaan
terwijl het 1e nog niet ontbonden is.
I.2.1.3. Verlofbepalingen
Een regel die voor elk rechtssubject in België een bepaald gedrag toelaat bv. elke partner in een
huwelijk kan een echtscheiding aanvragen.
I.2.1.4. Belovende regels
Een regel die voor elk rechtssubject in België een belofte inhoud bv. iedereen heeft recht op
onderwijs, een huisvestiging, een job (overheid doet best om een zo goed mogelijk beleid te voeren).
I.2.2. REGELS TOEPASBAAR NA KEUZE
Bv. als je niet trouwt heb je geen last van alle regels over huwelijk.
I.2.3. WILSAANVULLENDE OF SUPPLETIEVE REGELS
Regels gelden alleen voor zolang u niks anders bepaald hebt, wil komt eerst, je kan ervan afwijken bv.
koppel gaat scheiden, het recht zegt dat je mag kiezen hoe je zaken zoals geld wilt regelt
(huwelijkscontract) doe je dit niet dan gelden regels van de overheid.
1
,I.2.4. TECHNISCHE REGELS
Bv. welke gegevens moet je vermelden, binnen welke termijn moeten dingen gebeuren
I.3. Recht en de maatschappelijke orde
Waarom is er recht?
-ubi societas, ibi ius waar een samenleving is, is recht
- ubi ius, ibi societas waar er recht is, is een samenleving
I.4. Recht en gezag
HOOFDSTUK II. DE INDELINGEN VAN HET RECHT
II.1. Rechtstakken – Publiekrecht en privaatrecht
Gaat over de rechtsregels die er in België zijn, kan je bruutweg indelen in 2 categorieën.
- Publiek recht: bv. staatsrecht (wie heeft welke bevoegdheden), bestuursrecht uitvoerende macht,
…), fiscaal recht ((belastingen,…), sociale zekerheid (medische kosten,…), strafrecht, strafprocesrecht
- privaat recht: bv. iets dat je huurt, verkoopt, adoptie, huwelijken,…
Verschil gaat over “doel”
1. Publiek algemene belangen van een staat, natie
1. Privaat private relaties tussen mensen
Verschil gaat over relaties
2. Publiek recht = verticale relatie tussen de overheid en de burgers (ondergeschiktheid)
2. Privaat recht = horizontale relatie, gelijkheid
Verschil gaat over soort afwijking
3. Publiek = dwingend recht, kan je niet van afwijken
3. Privaat = in principe wilsaanvullend, kan je van afwijken
Verschil gaat over de conflicten
4. Publiek = wanneer het verticaal conflict niet kan worden opgelost is er een ‘probleem’ want
rechter is deel van de overheid, maar burger heeft een conflict met de overheid, maar rechter
kan overheid toch bestraffen (dus kan wel)
4. Privaat = horizontaal conflict, naar de rechter indien nodig
2
,Dit onderscheidt is een 1e idee, maar niet in steen gebeiteld want wat ooit privaatrecht was kan
publiekrecht worden (of omgekeerd)
II.2. Nationaal recht en internationaal recht
Nationaal recht is gekoppeld aan staten, nationale keuzes over recht hangt vast aan het grondgebied
niet aan de persoon.
Internationaal recht is geldig voor meerdere staten soms zelfs voor heel de wereld
II.3. Objectief recht en subjectief recht
Objectief (the law)= het recht als een voorwerp, zoals het zicht voordoet, de uitprint van de regels,
het recht wat je ter beschikking hebt
Subjectief (a right) = beantwoord de vraag ‘wat kunnen we met het recht, wat betekent het voor
ons?’ men gaat ervan uit dat je voor jezelf opkomt dus bv. niet je zus die het gaat doen
definitie: het recht van een rechtssubject in eigen naam en op basis van eigen belang met een
welbepaalde juridische verplichting die afgeleid is op een regel van het objectief recht, rechtstreeks
af te dwingen van een 3e door middel van een rechtsvordering
je moet een verplichting afdwingen, omdat het dus niet spontaan/vrijwillig wordt gedaan, de regel
moet je vinden in het objectief recht, je moet je zaak voorleggen voor de bevoegde rechter
Subjectieve rechten kan je in verschillende categorieën indelen
1. absolute rechten vs. relatieve rechten absoluut recht kan je afdwingen van iedereen (bv.
eigendomsrecht, persoonlijke vrijheid), relatief recht kan je alleen afdwingen van bepaalde
personen
2. politieke vs. burgerlijke rechten ( persoonlijkheidsrechten, familierechten,
vermogensrechten ( zakelijke rechten en vorderingsrechten))
politieke rechten kan je afdwingen van de overheid gaat onder meer over de politieke
vrijheden (vrije meningsuiting), over participatierechten (recht om te kiezen en jezelf
verkiesbaar te stellen) en sociaal economische rechten
burgerlijke rechten: persoonlijkheidsrechten (rechten op fysieke integriteit en geestelijke
integriteit bv. men mag niet tegen je zin een tattoo op je lichaam zetten, verkrachting,
vrijheid van opvattingen respecteren, privacy) + familierechten (huwelijk, afstamming,
ouders,… bv. ouders zijn verplicht je levensonderhoud te geven) voor deze 2 rechten
gelden 3 kenmerken
1. Het zijn rechten van extra-patrimoniale aard (van buitenvermogens rechterlijke aard, je
kan er geen prijs op hangen bv. liefde voor je mama of papa)
2. Deze rechten kan je niet verkopen of overdragen (bv. je kan geen andere ouders kopen)
3. Deze rechten eindigen altijd bij de dood van de persoon die het recht had
verschil met vermogensrechten
1. Het zijn rechten die in je patrimonium zitten (zitten in je vermogen)
2. Deze rechten kan je verkopen of overdragen ( is in geld waardeerbaar bv. computer
verkopen, handel)
3
, 3. Rechten eindigen niet bij je dood ( u actief (bezittingen) en passief (schulden) vermogen
gaat naar een erfenis)
zakelijke rechten = absoluut, gelden voor iedereen bv. eigendom
vorderingsrechten = relatief, kan je alleen uitoefenen ten aanzien van u tegenpartij
(schuldeiser – schuldenaar)
II.4. Rechtssubjecten
Zijn juridische personen, door het recht erkend, je kan er rechten en plichten aan toekennen. (actief
persoon die iets kan eisen vs. passief persoon waarvan iets kan worden geëist)
1) natuurlijke personen elke mens is drager van rechten en plichten vanaf het moment dat je
geboren wordt op voorwaarde dat je levend wordt geboren en levensvatbaar bent. Voor je geboren
bent kan je al drager zijn van rechten (niet van plichten) bv. je kan al erven voor je geboorte, mensen
kunnen al een schenking doen. Je bent een rechtssubject tot je dood, hierna heb je geen rechten en
plichten meer.
2) rechtspersonen dit is een abstract gegeven (nooit een mens), een sociaal geheel met een
bepaald doel en om dat doel te kunnen waarmaken leidt dat rechtspersoon een eigen juridisch
bestaan, drager van rechten en plichten (kunnen ook gestraft worden)
-Publiekrechtelijke rechtspersonen overheidsorganen bv. gemeente aanspreken bij slechte weg
-Privaatrechtelijke rechtspersonen 1) vennootschappen (bv. Aldi) 2) verenigingen (bv. crimen)
II.5. Rechtsfeit en rechtshandeling!
Rechtsfeit elk feit of toestand of situatie waaraan het objectief recht bepaalde rechtsgevolgen
koppelt bv. geboorte, 18e verjaardag, 65e verjaardag (pensioen), het sneeuwt (rijgedrag aanpassen op
de weg), een niet aangekondigde staking of trein die stilvalt (herkansing examen), je overlijden,
diploma halen. Een rechtsfeit kan een bewuste handeling zijn.
Rechtshandeling is een handeling die bewust (wetens en willens) stelt om de rechtsgevolgen tot
stand te brengen, die het objectieve recht aan die handeling koppelt. Bv. huren van een kot, dit is
bewust en vrijwillig omdat je weet dat een huurovereenkomst betekent dat je geld moet geven maar
ook dat je in het kot mag wonen. Een onbewuste handeling kan nooit een rechtshandeling zijn.
Verschil rechtsfeit en rechtshandeling: Bv je verkracht iemand, in jou geval doe je het bewust, uit
vrije wil, dit is voor jou geen rechtshandeling want je wilt niet in de gevangenis belanden wel een
rechtsfeit.
Soorten rechtshandelingen:
Wie stelt de handeling
1) publiekrechtelijke rechtshandelingen verwijzen naar de overheid binnen het
overheidsfunctioneren, gaat over ambtenaren of magistraten of openbare organen in de uitoefening
in hun ambt kan normerend, rechterlijk of individueel zijn.
4
