Samenvatting Europese instellingen en beleid
Hfdst 1. Historische evolutie van het Europees integratieproces ...................................................................... 2
1 De periode voor WO II: integratie en desintegratie .............................................................................. 2
2 Periode kort na WO II: basis Europees integratieproces ....................................................................... 5
3 Evolutie van de Europese Gemeenschappen na 1952/58 ...................................................................... 8
Hfdst 2. De institutionele structuur van de EU ................................................................................................13
1 De instellingen van de Europese Unie..................................................................................................13
2 De andere organen van de Europese Unie ...........................................................................................17
3 De zetelkwestie ...................................................................................................................................18
4 Soorten besluiten ................................................................................................................................19
5 Besluitvormingsprocedure ..................................................................................................................20
6 Besluit bij hoofdstuk 1 en 2 .................................................................................................................23
Hfdst 3. De begroting van de Europese Unie ...................................................................................................24
1 Historiek en algemene principes..........................................................................................................24
2 Ontvangsten van de EU .......................................................................................................................25
3 Uitgaven van de EU (EXAMEN) ............................................................................................................26
4 Begrotingsprocedure...........................................................................................................................27
5 De begrotingsproblemen: probleem van de ‘juste retour’ ...................................................................28
6 Evaluatie van juste retour / debate system / operationele saldi...........................................................29
7 Evaluatie / hervormingen ....................................................................................................................30
Hfdst 4. Inleidende begrippen m.b.t. integratie ...............................................................................................31
1 Verschillende vormen van politieke integratie .....................................................................................31
2 Verschillende vormen van economische integratie ..............................................................................32
Hfdst 5. De Douane-Unie ................................................................................................................................36
1 Directe (statische) welvaartseconomische effecten douane-unie ........................................................36
2 Indirecte dynamische effecten van de douane-unie ............................................................................43
3 Realisatie van de douane-unie in de praktijk .......................................................................................44
4 Economische effecten van de douane-unie in de praktijk ....................................................................44
Hfdst 6. De gemeenschappelijke markt ...........................................................................................................45
1 Economische analyse van de gemeenschappelijke markt ....................................................................45
2 De realisatie van de gemeenschappelijke markt in de praktijk .............................................................54
3 Economische effecten van de eenheidsmarkt......................................................................................57
4 Huidige beleidsoptie: interne markt ingebed in richtsnoeren voor economisch beleid .........................58
1
, Hfdst 1. Historische evolutie van het Europees integratieproces
1 De periode voor WO II: integratie en desintegratie
1.1 Griekse beschaving en Romeinse beschaving
Veranderingen op juridisch/politiek vlak:
Grieksromeinse rijk verviel rond 476, maar Byzantijnse rijk bleef bestaan tot 1453.
→ Ottomaanse rijk (tot 1922) → balkanisering en Turkije
Veranderingen op religieus/cultureel vlak:
• Er bevond zich het Groot/Oosters schisma: de scheuring binnen de christelijke kerk tussen de Oost-
Orthodoxe kerk aan de ene kant en de Rooms-katholieke kerk aan de andere kant.
Vond plaats rond 1054 maar was reeds eeuwenlang aan de gang.
• Anglicaanse afscheiding: 1534 door Hendrik VIII.
1.2 Ontstaan van het Frankenrijk (Francië)
Juridisch/politieke veranderingen:
Van Clovis (Merovingistische dynastie), nadien rijk van Karel de Grote (Karolingistische dynastie).
Merovingistische dynastie: dynastie van Frankische koningen die over gebieden uit het huidige Nederland,
België, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland heersden van de 5de tot 8ste eeuw.
Het rijk van Karel de Grote werd gezien als een herstel van het West-Romeinse rijk. → moest opnieuw
verdeeld worden.
Sterke beschaving en streven naar Europese culturele eenheid.
1.3 Vrede van Verdun: verdeling van het Frankenrijk conform de Salische wet
Politieke verandering
Vrede van Verdun → 843. Er was een verzwakking van feodaliteit en verdere verbrokkeling van het centrale
gezag: fragmentatie van markten en meer autarkie (economische verandering)
2
,Salische wet:
• Door de Salische Franken (Clovis, 6de eeuw) gecodificeerde wet gebaseerd op Oud-Germaanse
gewoonterecht m.b.t. erfeniszaken, misdrijven en moorden.
• Het onderdeel van de Salische wet dat het langst heeft doorgewerkt, was dat met betrekking tot
erfeniszaken, met name de verdeling van een erfenis (ook de troon) onder alle mannelijke
erfgenamen.
• De Salische wet is oorzaak voor versnippering van koninkrijken en landbouwgronden in Europa. Later
werd zij veranderd in het eerstgeboorterecht waarbij het grootste erfdeel bestemd was voor de
oudste zoon (en in sommige landen het oudste kind).
• De verbrokkeling kokn worden tegengegaan door veroveringen (zoals bijvoorbeeld Napoleon) en
politieke huwelijken (bv. Aragon-Castilië), enz.
1.4 Opkomst universiteiten
Culturele veranderingen:
• Bologna (1088) • Coimbra (1290)
• Parijs (1150) • Heidelberg (1385)
• Oxford (1167) • Leuven (1425)
• Cambridge (1209)
→ Vanaf de 14de eeuw groeide het humanisme aan belang.
1.5 Opening St-Gotthardpas (1198)
Infrastructurele veranderingen:
Lastdieren → koetsen → spoortunnel → basistunnel → autotunnel.
De pas werd gebouwd om sterkere culturele/commerciële contacten met Noord-Zuid in Europa.
→ Vb financiële termen van Milaan, dubbel boekhouden, wisselbrief, …
1.6 Opkomst huidig Europese postwezen (1290 en vnl na 1490)
Infrastructurele veranderingen:
• Thurn & Taxis krijgen staatsmonopolie van keizer Maximiliaan I. → denk aan brussels Tour et Taxis.
Waren de vroegere goederenstations.
• Eerste postkoets (1490) → Innsbruck-Mechelen en Rome-Venetië.
3
, 1.7 Strijd tegen opkomst Ottomaanse overheersing in Zuid- en Oost-Europa
Culturele veranderingen:
Beleg van Jeruzalem (1099): kruisvaarten → eerste leider was Godfried van Bouillon.
Val van Granada (1492): Spanje werd (bijna geheel) veroverd door de Moslims in 711. Spanje heroverde met
zijn christendom stuk per stuk, en de laatste stad beheerd door de Moren (Granada) viel in 1492.
Beleg van Malta (1565): Ottomaanse aanval op de hospitaalridders die vanaf Malta een bedreiging vormden
voor de scheepsvaart van het Ottomaanse rijk naar de Middellandse zee.
Slag bij Lepanto (1571): zeeslag tussen christelijke Heilige Liga en islamitische Ottomaanse Rijk over de
beheersing van het Middellandse Zeegebied.
1.8 Europese expansie en ontdekkingen (door Castilië en Portugal)
Juridisch/politieke veranderingen:
Ontdekking Amerika door Columbus (1492)
1.9 Vrede van Westfalen (1648): soevereine natiestaten
Juridisch/politiek:
Daling van de invloed van het Heilig Roomse Rijk en langzaam ontstaan van natiestaat. Ontstaan:
• Terrirorialiteit
• Soevereiniteit: het ene land moest zich niet in de interne zaken van een ander land moeien.
• Diplomatie: iemand uitsturen om relaties te onderhouden met vreemde staat.
• Andere godsdiensten toegelaten in bepaalde staten
1.10 Franse revolutie (1789): einde feodaliteit (of leenroerig stelsel)
Juridisch/politieke aspecten:
• Einde gilden en standenmaatschappij, einde belemmering vrijhandel
• Scheiding der machten (Trias Politica): wettelijk, uitvoerende en rechterlijke macht.
• Nieuwe rechtsregels (Code Napoléon)
o Continentaal: civiel recht gebaseerd op romeins recht, gaat uit van rechtsregels en biedt meer
zekerheid bij economische transacties.
o Common law: op basis van gewoonten en regels → minder bureaucratisch en biedt meer
vrijheid om om te gaan met innovatie, maar contracten zijn vaak langer.
• Invoering uniforme stelsels van machten en gewichten
Economische aspecten:
• Einde belemmering vrijhandel
• Ontwikkeling infrastructuur (steenwegen), industriële ontwikkeling
4
Hfdst 1. Historische evolutie van het Europees integratieproces ...................................................................... 2
1 De periode voor WO II: integratie en desintegratie .............................................................................. 2
2 Periode kort na WO II: basis Europees integratieproces ....................................................................... 5
3 Evolutie van de Europese Gemeenschappen na 1952/58 ...................................................................... 8
Hfdst 2. De institutionele structuur van de EU ................................................................................................13
1 De instellingen van de Europese Unie..................................................................................................13
2 De andere organen van de Europese Unie ...........................................................................................17
3 De zetelkwestie ...................................................................................................................................18
4 Soorten besluiten ................................................................................................................................19
5 Besluitvormingsprocedure ..................................................................................................................20
6 Besluit bij hoofdstuk 1 en 2 .................................................................................................................23
Hfdst 3. De begroting van de Europese Unie ...................................................................................................24
1 Historiek en algemene principes..........................................................................................................24
2 Ontvangsten van de EU .......................................................................................................................25
3 Uitgaven van de EU (EXAMEN) ............................................................................................................26
4 Begrotingsprocedure...........................................................................................................................27
5 De begrotingsproblemen: probleem van de ‘juste retour’ ...................................................................28
6 Evaluatie van juste retour / debate system / operationele saldi...........................................................29
7 Evaluatie / hervormingen ....................................................................................................................30
Hfdst 4. Inleidende begrippen m.b.t. integratie ...............................................................................................31
1 Verschillende vormen van politieke integratie .....................................................................................31
2 Verschillende vormen van economische integratie ..............................................................................32
Hfdst 5. De Douane-Unie ................................................................................................................................36
1 Directe (statische) welvaartseconomische effecten douane-unie ........................................................36
2 Indirecte dynamische effecten van de douane-unie ............................................................................43
3 Realisatie van de douane-unie in de praktijk .......................................................................................44
4 Economische effecten van de douane-unie in de praktijk ....................................................................44
Hfdst 6. De gemeenschappelijke markt ...........................................................................................................45
1 Economische analyse van de gemeenschappelijke markt ....................................................................45
2 De realisatie van de gemeenschappelijke markt in de praktijk .............................................................54
3 Economische effecten van de eenheidsmarkt......................................................................................57
4 Huidige beleidsoptie: interne markt ingebed in richtsnoeren voor economisch beleid .........................58
1
, Hfdst 1. Historische evolutie van het Europees integratieproces
1 De periode voor WO II: integratie en desintegratie
1.1 Griekse beschaving en Romeinse beschaving
Veranderingen op juridisch/politiek vlak:
Grieksromeinse rijk verviel rond 476, maar Byzantijnse rijk bleef bestaan tot 1453.
→ Ottomaanse rijk (tot 1922) → balkanisering en Turkije
Veranderingen op religieus/cultureel vlak:
• Er bevond zich het Groot/Oosters schisma: de scheuring binnen de christelijke kerk tussen de Oost-
Orthodoxe kerk aan de ene kant en de Rooms-katholieke kerk aan de andere kant.
Vond plaats rond 1054 maar was reeds eeuwenlang aan de gang.
• Anglicaanse afscheiding: 1534 door Hendrik VIII.
1.2 Ontstaan van het Frankenrijk (Francië)
Juridisch/politieke veranderingen:
Van Clovis (Merovingistische dynastie), nadien rijk van Karel de Grote (Karolingistische dynastie).
Merovingistische dynastie: dynastie van Frankische koningen die over gebieden uit het huidige Nederland,
België, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland heersden van de 5de tot 8ste eeuw.
Het rijk van Karel de Grote werd gezien als een herstel van het West-Romeinse rijk. → moest opnieuw
verdeeld worden.
Sterke beschaving en streven naar Europese culturele eenheid.
1.3 Vrede van Verdun: verdeling van het Frankenrijk conform de Salische wet
Politieke verandering
Vrede van Verdun → 843. Er was een verzwakking van feodaliteit en verdere verbrokkeling van het centrale
gezag: fragmentatie van markten en meer autarkie (economische verandering)
2
,Salische wet:
• Door de Salische Franken (Clovis, 6de eeuw) gecodificeerde wet gebaseerd op Oud-Germaanse
gewoonterecht m.b.t. erfeniszaken, misdrijven en moorden.
• Het onderdeel van de Salische wet dat het langst heeft doorgewerkt, was dat met betrekking tot
erfeniszaken, met name de verdeling van een erfenis (ook de troon) onder alle mannelijke
erfgenamen.
• De Salische wet is oorzaak voor versnippering van koninkrijken en landbouwgronden in Europa. Later
werd zij veranderd in het eerstgeboorterecht waarbij het grootste erfdeel bestemd was voor de
oudste zoon (en in sommige landen het oudste kind).
• De verbrokkeling kokn worden tegengegaan door veroveringen (zoals bijvoorbeeld Napoleon) en
politieke huwelijken (bv. Aragon-Castilië), enz.
1.4 Opkomst universiteiten
Culturele veranderingen:
• Bologna (1088) • Coimbra (1290)
• Parijs (1150) • Heidelberg (1385)
• Oxford (1167) • Leuven (1425)
• Cambridge (1209)
→ Vanaf de 14de eeuw groeide het humanisme aan belang.
1.5 Opening St-Gotthardpas (1198)
Infrastructurele veranderingen:
Lastdieren → koetsen → spoortunnel → basistunnel → autotunnel.
De pas werd gebouwd om sterkere culturele/commerciële contacten met Noord-Zuid in Europa.
→ Vb financiële termen van Milaan, dubbel boekhouden, wisselbrief, …
1.6 Opkomst huidig Europese postwezen (1290 en vnl na 1490)
Infrastructurele veranderingen:
• Thurn & Taxis krijgen staatsmonopolie van keizer Maximiliaan I. → denk aan brussels Tour et Taxis.
Waren de vroegere goederenstations.
• Eerste postkoets (1490) → Innsbruck-Mechelen en Rome-Venetië.
3
, 1.7 Strijd tegen opkomst Ottomaanse overheersing in Zuid- en Oost-Europa
Culturele veranderingen:
Beleg van Jeruzalem (1099): kruisvaarten → eerste leider was Godfried van Bouillon.
Val van Granada (1492): Spanje werd (bijna geheel) veroverd door de Moslims in 711. Spanje heroverde met
zijn christendom stuk per stuk, en de laatste stad beheerd door de Moren (Granada) viel in 1492.
Beleg van Malta (1565): Ottomaanse aanval op de hospitaalridders die vanaf Malta een bedreiging vormden
voor de scheepsvaart van het Ottomaanse rijk naar de Middellandse zee.
Slag bij Lepanto (1571): zeeslag tussen christelijke Heilige Liga en islamitische Ottomaanse Rijk over de
beheersing van het Middellandse Zeegebied.
1.8 Europese expansie en ontdekkingen (door Castilië en Portugal)
Juridisch/politieke veranderingen:
Ontdekking Amerika door Columbus (1492)
1.9 Vrede van Westfalen (1648): soevereine natiestaten
Juridisch/politiek:
Daling van de invloed van het Heilig Roomse Rijk en langzaam ontstaan van natiestaat. Ontstaan:
• Terrirorialiteit
• Soevereiniteit: het ene land moest zich niet in de interne zaken van een ander land moeien.
• Diplomatie: iemand uitsturen om relaties te onderhouden met vreemde staat.
• Andere godsdiensten toegelaten in bepaalde staten
1.10 Franse revolutie (1789): einde feodaliteit (of leenroerig stelsel)
Juridisch/politieke aspecten:
• Einde gilden en standenmaatschappij, einde belemmering vrijhandel
• Scheiding der machten (Trias Politica): wettelijk, uitvoerende en rechterlijke macht.
• Nieuwe rechtsregels (Code Napoléon)
o Continentaal: civiel recht gebaseerd op romeins recht, gaat uit van rechtsregels en biedt meer
zekerheid bij economische transacties.
o Common law: op basis van gewoonten en regels → minder bureaucratisch en biedt meer
vrijheid om om te gaan met innovatie, maar contracten zijn vaak langer.
• Invoering uniforme stelsels van machten en gewichten
Economische aspecten:
• Einde belemmering vrijhandel
• Ontwikkeling infrastructuur (steenwegen), industriële ontwikkeling
4
