Leerdoelen
zaterdag 11 juni 2022 11:26
Leerdoelen
De student...
Bereikt in de anamnese zelfstandig voldoende diepgang op onderstaande domeinen
- Vragen met betrekking tot ALTISO
- Contextgerichte vragen (zoals voorgeschiedenis, familie, allergie, psychosociaal)
- Hypothesetoetsende vragen
- Tractus vragen
- Bedenkt welke objectieve klinische gegevens verzameld moeten worden voor het
zekerder maken, dan wel uitsluiten van relevante diagnoses (obv
waarschijnlijkheid en ernst/consequenties).
- Noemt relevant lichamelijk en aanvullend onderzoek (lab., beeldvorming, e.a.)
- Kan uitleggen waarom dit onderzoek relevant is voor beslissingen rondom
diagnose/prognose/behandeling
Kan een differentiaal diagnose opstellen tijdens verschillende momenten in het
diagnostisch
proces en kan deze DD onderbouwen, en kan - daar waar dit in de leerstof is
opgenomen -
onderbouwd een therapeutisch voorstel doen. Daarbij betrekt de student, daar waar
zinvol,
onderstaande overwegingen:
- Alarmsignalen, ernst van de aandoening
- Prognose/beloop
- Vóórkomen van aandoening (epidemiologie)
- Hypothese ondersteunende gegevens en gegevens die hypothese juist níet
ondersteunen
- Pathofysiologisch kennis c.q. achtergronden
- Benoemt de diagnoses die gezien waarschijnlijkheid en/of belangrijke
consequenties (ernst) in DD zouden moeten staan
- Benoemt bewijskracht van gegevens (sensitiviteit, specificiteit)
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 1
,Dyspareunie
zaterdag 11 juni 2022 11:23
Dyspareunie: pijn bij de coïtus
Algemeen:
- Komt vaker voor bij vrouwen dan mannen
○ Vaker bij jongere vrouwen dan oudere vrouwen
- In combinatie met andere klachten: minder libido, brandend gevoel
FYSIOLOGISCHE RESPONS VROUW
Seksuele opwinding --> verbeterde doorbloeding vaginaslijmvlies --> opzwellen
vaginawand --> vochtig + langere vagina
Voor pijnloze coïtus: ontspannen spieren, intacte huid + slijmvliezen + vochtig
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE VROUW
Vulvovaginitis: een ontsteking van de vulva of vagina, door verschillende
verwekkers: SOA's candida, trichomonas vaginalis, herpes genitalis.
Klachten:
- Dyspareunie
- Brandend gevoel
- Rode, opgezette vulva/vagina
- Afwijkende afscheiding: kleur, geur, hoeveelheid
○ Candida: witte, brokkelige fluor
○ Herpes genitalis: pijnlijke blaasjes
Cervicitis: een ontsteking van de cervix, vaak door een SOA
Klachten: SOA's zoals chlamydia, gonorroe, herpes, trichomonas
- Dyspareunie
- Fluor vaginalis
- Contactbloedingen
- Vaginale jeuk
- Dysurie bij betrokken urether
Bartholinitis: een ontsteking van de uitvoergang van de klieren van Bartholini
Klachten:
- Dyspareunie
- Zichtbare zwelling in onderste gedeelde labia majora
Provoked vestibulodynie (PVD): chronische, brandende pijn in het vestibulum
(binnenzijde labia minora)
Klachten:
- >3maanden klachten
- Oppervlakkige dyspareunie
- Verandering huid/slijmvlies van vagina/introïtus
- Lang aanwezig?
- Branderige pijn
- Pijn bij aanraking wattenstaafje
- Vooral jonge vrouwen (meest voorkomende oorzaak <50 jaar)
Besnijdenis/trauma: huid bij de vaginale opening beschadigd
Klachten:
- Dyspareunie
- Litteken of beschadiging bij commissura posterior (onderste rand vaginale
opening)
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 2
,Opwindingsstoornis: onvoldoende opwinding voor pijnloze seks. Vaak vicieuze
cirkel. Kan door medicatie komen (antidepressiva, antihypertensiva, antihistaminica,
anticholinergica)
Klachten:
- Dyspareunie
- Niet genoeg vocht
Vaginisme: emotionele stoornis i.c.m. pijnstoornis waarbij penetratie niet mogelijk
is. Spieren van het distale gedeelte van de vagina (rondom introïtus) spannen
onwillekeurig aan: dysfunctie bekkenbodemspieren.
Klachten:
- Dyspareunie
- (soms) inbrengen tampon of vinger wel mogelijk
- (soms) opgewerkt door vaginaal toucher
Bekkenbodemhypertonie: hypertone bekkenbodemspieren waardoor vagina niet
goed ontspant
Klachten:
- Dyspareunie
- Als kind: te lang ophouden, niet kunnen poepen/plassen
Borstvoeding: tekort aan oestrogenen tijdens het geven van borstvoeding zorgt
voor verminderde vochtaanmaak en dunnere vagina wand
Klachten:
- Dyspareunie
- Borstvoeding gevende moeder
- Klachten stoppen bij staken borstvoeding
Menopauze: tekort aan oestrogenen zorgen voor verminderde vochtaanmaak en
dunnere vaginawand. Dit gebeurt bij alle vrouwen in de menopauze (maar niet
iedereen krijgt dyspareunie)
Klachten:
- Dyspareunie
- Inspectie: rodere, dunnere slijmvliezen vagina
Zeldzamere aandoeningen:
- Pudendus neuralgie: vulvair pijnsyndroom waarbij n.pudendus betrokken is
- Lichen sclerosus et atroficans: ontstekingsziekte waarbij de huid elasticiteit
verliest en wittig wordt
- PID, endometriose, ovariumcarcinoom
- Allergie voor rubber, sperma, glijmiddel etc.
- Vulvacarcinoom
- Cercixpoliep of -carcinoom: diepe dyspareunie
FYSIOLOGISCHE RESPONS MAN
Seksuele opwinding --> verbetererde doorbloeding zwellichamen --> vasthouden
bloed = erectie
Voor pijnloze erectie: vullen zwellichaam, huid penis + eikel intact
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE MAN
Balinitis: ontsteking van de eikel/glans (vaak door Candida)
Klachten:
- Dyspareunie
- Dysurie
- Jeuk/irritatie/brandend gevoel
- Fluor
- Rode/witte plekken op glans
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 3
, - Rode/witte plekken op glans
SOA's: o.a. herpes genitalis
Klachten
- Dyspareunie
- Dysurie
- Pijnlijke blaasjes penis of anus
- Soms na besmetting: koorts, spierpijn
Prostatitis: ontsteking van de prostaat
Klachten:
- Dyspareunie
- Dysurie
- Perineale pijn
- Acuut onstane prostatitis
○ Koorts
○ Malaise
- Chronisch:
○ Recidiverende UWI's
Epididymitis: ontsteking van de bijballen door o.a. e.coli en chlamydia (meestal
secundair aan UWI of SOA)
Klachten:
- Dyspareunie
- Dysurie (als urethritis ook aanwezig is)
- Eenzijdige scrotale pijn
- Zwelling van epididymis
- Koorts
- Algehele malaise
Phimosis: te nauw preputium (voorhuid), soms veroorzaakt door een ontsteking
Klachten:
- Dyspareunie
- Pijn bij ontstaan erectie
- Jonge mannen
Te kort frenulum: toompje waarmee eikel vastzit aan penis is te kort: erectie kan
niet helemaal oprichten
Klachten:
- Dyspareunie
- Scheurtje ontstaan tijdens erectie of seks
Ziekte van Peyronie: scheefstand van de penis in erectie, door beschadiging
zwellichaam (fibrotisering)
Klachten:
- Dyspareunie
- Pijnlijke erectie in begin
- Risicogroepen (DM)
Liesbreukcorrectie: na operatie voor liesbreuk ontstaan van dyspareunie: door
zenuwbeschadiging
Klachten
- Dyspareunie na operatie liesbreuk
Blauwe ballen: stuwing van bloed in zwellichamen zorgt voor pijn bij
testes/prostaatregio
Klachten:
- Dyspareunie
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 4
zaterdag 11 juni 2022 11:26
Leerdoelen
De student...
Bereikt in de anamnese zelfstandig voldoende diepgang op onderstaande domeinen
- Vragen met betrekking tot ALTISO
- Contextgerichte vragen (zoals voorgeschiedenis, familie, allergie, psychosociaal)
- Hypothesetoetsende vragen
- Tractus vragen
- Bedenkt welke objectieve klinische gegevens verzameld moeten worden voor het
zekerder maken, dan wel uitsluiten van relevante diagnoses (obv
waarschijnlijkheid en ernst/consequenties).
- Noemt relevant lichamelijk en aanvullend onderzoek (lab., beeldvorming, e.a.)
- Kan uitleggen waarom dit onderzoek relevant is voor beslissingen rondom
diagnose/prognose/behandeling
Kan een differentiaal diagnose opstellen tijdens verschillende momenten in het
diagnostisch
proces en kan deze DD onderbouwen, en kan - daar waar dit in de leerstof is
opgenomen -
onderbouwd een therapeutisch voorstel doen. Daarbij betrekt de student, daar waar
zinvol,
onderstaande overwegingen:
- Alarmsignalen, ernst van de aandoening
- Prognose/beloop
- Vóórkomen van aandoening (epidemiologie)
- Hypothese ondersteunende gegevens en gegevens die hypothese juist níet
ondersteunen
- Pathofysiologisch kennis c.q. achtergronden
- Benoemt de diagnoses die gezien waarschijnlijkheid en/of belangrijke
consequenties (ernst) in DD zouden moeten staan
- Benoemt bewijskracht van gegevens (sensitiviteit, specificiteit)
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 1
,Dyspareunie
zaterdag 11 juni 2022 11:23
Dyspareunie: pijn bij de coïtus
Algemeen:
- Komt vaker voor bij vrouwen dan mannen
○ Vaker bij jongere vrouwen dan oudere vrouwen
- In combinatie met andere klachten: minder libido, brandend gevoel
FYSIOLOGISCHE RESPONS VROUW
Seksuele opwinding --> verbeterde doorbloeding vaginaslijmvlies --> opzwellen
vaginawand --> vochtig + langere vagina
Voor pijnloze coïtus: ontspannen spieren, intacte huid + slijmvliezen + vochtig
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE VROUW
Vulvovaginitis: een ontsteking van de vulva of vagina, door verschillende
verwekkers: SOA's candida, trichomonas vaginalis, herpes genitalis.
Klachten:
- Dyspareunie
- Brandend gevoel
- Rode, opgezette vulva/vagina
- Afwijkende afscheiding: kleur, geur, hoeveelheid
○ Candida: witte, brokkelige fluor
○ Herpes genitalis: pijnlijke blaasjes
Cervicitis: een ontsteking van de cervix, vaak door een SOA
Klachten: SOA's zoals chlamydia, gonorroe, herpes, trichomonas
- Dyspareunie
- Fluor vaginalis
- Contactbloedingen
- Vaginale jeuk
- Dysurie bij betrokken urether
Bartholinitis: een ontsteking van de uitvoergang van de klieren van Bartholini
Klachten:
- Dyspareunie
- Zichtbare zwelling in onderste gedeelde labia majora
Provoked vestibulodynie (PVD): chronische, brandende pijn in het vestibulum
(binnenzijde labia minora)
Klachten:
- >3maanden klachten
- Oppervlakkige dyspareunie
- Verandering huid/slijmvlies van vagina/introïtus
- Lang aanwezig?
- Branderige pijn
- Pijn bij aanraking wattenstaafje
- Vooral jonge vrouwen (meest voorkomende oorzaak <50 jaar)
Besnijdenis/trauma: huid bij de vaginale opening beschadigd
Klachten:
- Dyspareunie
- Litteken of beschadiging bij commissura posterior (onderste rand vaginale
opening)
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 2
,Opwindingsstoornis: onvoldoende opwinding voor pijnloze seks. Vaak vicieuze
cirkel. Kan door medicatie komen (antidepressiva, antihypertensiva, antihistaminica,
anticholinergica)
Klachten:
- Dyspareunie
- Niet genoeg vocht
Vaginisme: emotionele stoornis i.c.m. pijnstoornis waarbij penetratie niet mogelijk
is. Spieren van het distale gedeelte van de vagina (rondom introïtus) spannen
onwillekeurig aan: dysfunctie bekkenbodemspieren.
Klachten:
- Dyspareunie
- (soms) inbrengen tampon of vinger wel mogelijk
- (soms) opgewerkt door vaginaal toucher
Bekkenbodemhypertonie: hypertone bekkenbodemspieren waardoor vagina niet
goed ontspant
Klachten:
- Dyspareunie
- Als kind: te lang ophouden, niet kunnen poepen/plassen
Borstvoeding: tekort aan oestrogenen tijdens het geven van borstvoeding zorgt
voor verminderde vochtaanmaak en dunnere vagina wand
Klachten:
- Dyspareunie
- Borstvoeding gevende moeder
- Klachten stoppen bij staken borstvoeding
Menopauze: tekort aan oestrogenen zorgen voor verminderde vochtaanmaak en
dunnere vaginawand. Dit gebeurt bij alle vrouwen in de menopauze (maar niet
iedereen krijgt dyspareunie)
Klachten:
- Dyspareunie
- Inspectie: rodere, dunnere slijmvliezen vagina
Zeldzamere aandoeningen:
- Pudendus neuralgie: vulvair pijnsyndroom waarbij n.pudendus betrokken is
- Lichen sclerosus et atroficans: ontstekingsziekte waarbij de huid elasticiteit
verliest en wittig wordt
- PID, endometriose, ovariumcarcinoom
- Allergie voor rubber, sperma, glijmiddel etc.
- Vulvacarcinoom
- Cercixpoliep of -carcinoom: diepe dyspareunie
FYSIOLOGISCHE RESPONS MAN
Seksuele opwinding --> verbetererde doorbloeding zwellichamen --> vasthouden
bloed = erectie
Voor pijnloze erectie: vullen zwellichaam, huid penis + eikel intact
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE MAN
Balinitis: ontsteking van de eikel/glans (vaak door Candida)
Klachten:
- Dyspareunie
- Dysurie
- Jeuk/irritatie/brandend gevoel
- Fluor
- Rode/witte plekken op glans
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 3
, - Rode/witte plekken op glans
SOA's: o.a. herpes genitalis
Klachten
- Dyspareunie
- Dysurie
- Pijnlijke blaasjes penis of anus
- Soms na besmetting: koorts, spierpijn
Prostatitis: ontsteking van de prostaat
Klachten:
- Dyspareunie
- Dysurie
- Perineale pijn
- Acuut onstane prostatitis
○ Koorts
○ Malaise
- Chronisch:
○ Recidiverende UWI's
Epididymitis: ontsteking van de bijballen door o.a. e.coli en chlamydia (meestal
secundair aan UWI of SOA)
Klachten:
- Dyspareunie
- Dysurie (als urethritis ook aanwezig is)
- Eenzijdige scrotale pijn
- Zwelling van epididymis
- Koorts
- Algehele malaise
Phimosis: te nauw preputium (voorhuid), soms veroorzaakt door een ontsteking
Klachten:
- Dyspareunie
- Pijn bij ontstaan erectie
- Jonge mannen
Te kort frenulum: toompje waarmee eikel vastzit aan penis is te kort: erectie kan
niet helemaal oprichten
Klachten:
- Dyspareunie
- Scheurtje ontstaan tijdens erectie of seks
Ziekte van Peyronie: scheefstand van de penis in erectie, door beschadiging
zwellichaam (fibrotisering)
Klachten:
- Dyspareunie
- Pijnlijke erectie in begin
- Risicogroepen (DM)
Liesbreukcorrectie: na operatie voor liesbreuk ontstaan van dyspareunie: door
zenuwbeschadiging
Klachten
- Dyspareunie na operatie liesbreuk
Blauwe ballen: stuwing van bloed in zwellichamen zorgt voor pijn bij
testes/prostaatregio
Klachten:
- Dyspareunie
STAT B2 KLINISCH REDENEREN Pagina 4
