Veroudering
Inhoudsopgave
Deel 1............................................................................................................................................................ 2
Hoorcollege 1 Wat is veroudering?......................................................................................................................2
Hoorcollege 2 Theorieën over veroudering..........................................................................................................4
Hoorcollege 3 Modelsystemen.............................................................................................................................7
Hoorcollege 4 Veroudering op cellulair en moleculair niveau.............................................................................9
Hoorcollege 5 Ageing op cellulair en moleculair niveau....................................................................................13
Hoorcollege 6.....................................................................................................................................................17
Hoorcollege 7.....................................................................................................................................................18
Hoorcollege 8 Genen en veroudering.................................................................................................................20
Hoorcollege 9 Hutchinson-Gilford Progeria Syndroom......................................................................................22
Deel 2.......................................................................................................................................................... 24
Hoorcollege 1 Ouderdom en het zenuwstelsel...................................................................................................24
Hoorcollege 2 Ouderdomsgerelateerde aandoeningen.....................................................................................28
Hoorcollege 3 Stress en veroudering..................................................................................................................32
Hoorcollege 4 Ouderomsgerelateerde aandoeningen.......................................................................................37
Hoorcollege 5 Ageing en Stress (Danone nutricia).............................................................................................40
Hoorcollege 6 Anti-aging strategien en age-reversal........................................................................................42
,Deel 1
Hoorcollege 1 Wat is veroudering?
Life span = levensduur. Wereldwijd is er een toename van de life span. Dit zorgt voor een
enorme toename van de druk op de gezondheidszorg. De 65+ers zijn de snelst groeiende
groep binnen de populatie.
Er worden veel meer mensen, veel ouder.
Waarom bestuderen we het dan?
- Betere educatie van de samenleving om de gezondheid (health span) langer op peil
te houden.
- Noodzaak van biomedisch onderzoek naar veroudering
- Bewustwording van processen gedurende de hele levenscyclus die bijdragen aan
onze gezondheid morgen.
Kenmerken van veroudering
- Elasticiteitsverlies van de huid
- Afname spierkracht
- Verlies van pigment in het haar
- Verslechtering vaatsysteem
- Vorming van staar in de ooglens
- Accommodatie van het oog (hoe dichtbij je kan zien)
- Afname van de capaciteit om te reageren op stress
Is veroudering een ziekte?
Tijdens een ziekte wordt de homeostase van een organisme verstoort. Veroudering gaat niet
noodzakelijkerwijs gepaard met ziektes maar geeft wel een verhoogde kans. Dus is het een
risicofactor voor het ontstaan van ziektes.
Waarom is veroudering een risicofactor voor ziektes?
- Verminderde mogelijkheid tot handhaven homeostase
- Verminderde reserve capaciteit om ziektes te ‘verbergen’.
- Toename van de tijd waarbij een chronische ziekte de reserve capaciteit kan
aanvallen
- Toename van de tijd waarbij een langzame ziekte kan ontwikkelen
- Toename van tijd blootstelling aan de factoren.
Ziektes: kanker, hart en vaatziekten, diabetes, alzheimer, parkinson, enz. De grootste
risicofactor voor deze ziektes is de biologische leeftijd.
Karakteristieken van veroudering
- Fysiologische veranderingen
- Exponentiele toename van mortaliteit
- Verhoogde kans op ziektes
Waardoor verouderen we?
,Nature of nurture een combinatie van beiden.
Voorbeeld van nature = progeria (ziekte van vervroegde veroudering)
Voorbeeld van nurture = voedsel
Veroudering
Het biologische proces waarbij er een verlies van functionele capactieit in de tijd plaatsvind.
Hierbij wordt de adaptieve capaciteit van een organisme beperkt, wordt de ontwikkeling van
ouderdoms-gerelateerde aandoeningen gestimuleerd en neemt de waarschijnlijkheid op
overlijden toe.
Senescence
De zichtbare functionele afname die gedurende de latere jaren in het leven van een
organisme plaatsvinden.
Cell senescence
Cellen die niet meer kunnen delen. Als het DNA beschadigd is, gaan cellen dood of worden
ze senescent.
Longevity
Tijd dat een individu leeft zonder aan externe omstandigheden dood te gaan. Ook wel life
span
Gerontologie
Wetenschappelijk onderzoek naar de aspecten van veroudering
Biogerontologie
Onderzoek van de biologie van veroudering
Frailty
Fragiliteit, broosheid van een organisme als gevolg van de afname van de reservecapaciteit.
Onderzoek
Veel bekend over sinds 50/60 jaar. Het is heel complex en wordt bepaald door zowel genen
als de omgeving. De snelheid van veroudering is voor iedere soort anders.
Analyse van veroudering
Individu of populatie.
Populatie - Toename van de kans dat individuen doodgaan. Verouderingsonderzoek maakt
gebruik van levenstabellen en overlevingscurven. Die curve is enorm veranderd door een
aantal oorzaken zoals de hygiene, vaccinatie, medische zorg, medicatie, voedselvoorziening,
enz. Je beinvloedt hiermee dus factoren buiten het organisme. Het heeft niet perse meer te
maken met het proces van veroudering maar ook met invloeden van buitenaf.
Levenstabellen
Levensverwachting en kindersterfte. De kindersterfte neemt enorm af naarmate de tijd. De
levensduur neemt juist enorm toe. In levenstabellen wordt niet gelet op intrinsieke of
extrinsieke mortaliteit. Intrinsiek = interne biologische redenen (het verouderingsproces).
Extrinsiek = uitwendige oorzaken (ongeluk, hongersnood, infecties, enz.)
, In de overlevingscurve heb je de constante mortaliteit in de tijd. Hierbij gaat er altijd
hetzelfde percentage mensen dood. Je ziet dan een exponentiele functie. Je hebt ook de
hypotetische situatie waarbij er een genetisch uniforme populatie is, in constante omgeving.
Hierbij zie je een hele lange horizontale lijn en dan een steile daling. De overlevingscurve is
in de jaren veel veranderd. Dit komt door de vermindering van de extrinsieke mortaliteit.
Belangrijke uitdagingen om die toename in de levensverwachting vol te houden: betere
bestrijding van ouderdomsziekten, beter begrip van biologie van veroudering en toename
van de health-span.
Vrouwen worden in het algemeen ouder dan mannen. Ze hebben een hogere
levensverwachting. Bij veel extrinsieke oorzaken zie je deze gap kleiner worden. Blijkbaar is
dat verouderingsproces dus minder snel of later bij vrouwen. Redenen hiervoor zijn bijv.
gedrag (roken, alcohol), verschil in hormonen, enz.
Consequenties vergrijzing
- Leeftijdsopbouw van de populatie
- Minder werknemers per gepensioneerde
Maximale levensduur = de hoogste leeftijd die een individu van een soort heeft bereikt.
Gemiddelde levensverwachting is toegenomen maar de maximale levensduur is gelijk
gebleven. De maximale leeftijd zit dus ongeveer rond de 100/110 jaar. Er zijn bepaalde
gebieden waar de maximale levensduur toch veel hoger is. Voor de maximale levensduur is
het belangrijk om een geboortecertificaat te zien.
Mortaliteitsrisico
Kans op overlijden, risico van doodgaan.
Benjamin Gompertz (1825) heeft een formule gemaakt. Sterftecijfer op een bepaalde leeftijd
= het sterftecijfer bij geboorte * e^hellingscontstante. Gompertz-plot zie je een heel stuk
lineaire lijn. Uit dit lineaire deel kan je de helling halen. Dit is de snelheid waarmee de
mortaliteit toeneemt (verouderingssnelheid). Q0 is de plek waar dit lineaire stuk de Y-as
snijdt als je hem door zou trekken. Dit is eigenlijk hoe kwetsbaar een organisme is, de
weerbaarheid van een organisme.
MRDT-waarde is de tijdsperiode waarin de kans op overlijden verdubbeld.
Hoorcollege 2 Theorieën over veroudering
The blue zones zijn gebieden in de wereld waar heel veel 100-jarigen of ouder zitten.
- In centraal Sardinië, Ovodda, hebben ze een aantal geheimen namelijk gezond dieet,
veel wandelen, positieve instelling, (geitenmelk/kaas)
- In Ikaria, griekenland, hebben ze veel helende heetwaterbronnen en is socialiseren
belangrijk. Ook hier wandelen ze veel
- Loma Linada, California met zeven dag adventisten eten gezond, veel water drinken,
drinken geen alcohol.
- Nicoya, Costa Rica, plan da vida (plan van de dag), genoeg slaap, gezond eten.
Inhoudsopgave
Deel 1............................................................................................................................................................ 2
Hoorcollege 1 Wat is veroudering?......................................................................................................................2
Hoorcollege 2 Theorieën over veroudering..........................................................................................................4
Hoorcollege 3 Modelsystemen.............................................................................................................................7
Hoorcollege 4 Veroudering op cellulair en moleculair niveau.............................................................................9
Hoorcollege 5 Ageing op cellulair en moleculair niveau....................................................................................13
Hoorcollege 6.....................................................................................................................................................17
Hoorcollege 7.....................................................................................................................................................18
Hoorcollege 8 Genen en veroudering.................................................................................................................20
Hoorcollege 9 Hutchinson-Gilford Progeria Syndroom......................................................................................22
Deel 2.......................................................................................................................................................... 24
Hoorcollege 1 Ouderdom en het zenuwstelsel...................................................................................................24
Hoorcollege 2 Ouderdomsgerelateerde aandoeningen.....................................................................................28
Hoorcollege 3 Stress en veroudering..................................................................................................................32
Hoorcollege 4 Ouderomsgerelateerde aandoeningen.......................................................................................37
Hoorcollege 5 Ageing en Stress (Danone nutricia).............................................................................................40
Hoorcollege 6 Anti-aging strategien en age-reversal........................................................................................42
,Deel 1
Hoorcollege 1 Wat is veroudering?
Life span = levensduur. Wereldwijd is er een toename van de life span. Dit zorgt voor een
enorme toename van de druk op de gezondheidszorg. De 65+ers zijn de snelst groeiende
groep binnen de populatie.
Er worden veel meer mensen, veel ouder.
Waarom bestuderen we het dan?
- Betere educatie van de samenleving om de gezondheid (health span) langer op peil
te houden.
- Noodzaak van biomedisch onderzoek naar veroudering
- Bewustwording van processen gedurende de hele levenscyclus die bijdragen aan
onze gezondheid morgen.
Kenmerken van veroudering
- Elasticiteitsverlies van de huid
- Afname spierkracht
- Verlies van pigment in het haar
- Verslechtering vaatsysteem
- Vorming van staar in de ooglens
- Accommodatie van het oog (hoe dichtbij je kan zien)
- Afname van de capaciteit om te reageren op stress
Is veroudering een ziekte?
Tijdens een ziekte wordt de homeostase van een organisme verstoort. Veroudering gaat niet
noodzakelijkerwijs gepaard met ziektes maar geeft wel een verhoogde kans. Dus is het een
risicofactor voor het ontstaan van ziektes.
Waarom is veroudering een risicofactor voor ziektes?
- Verminderde mogelijkheid tot handhaven homeostase
- Verminderde reserve capaciteit om ziektes te ‘verbergen’.
- Toename van de tijd waarbij een chronische ziekte de reserve capaciteit kan
aanvallen
- Toename van de tijd waarbij een langzame ziekte kan ontwikkelen
- Toename van tijd blootstelling aan de factoren.
Ziektes: kanker, hart en vaatziekten, diabetes, alzheimer, parkinson, enz. De grootste
risicofactor voor deze ziektes is de biologische leeftijd.
Karakteristieken van veroudering
- Fysiologische veranderingen
- Exponentiele toename van mortaliteit
- Verhoogde kans op ziektes
Waardoor verouderen we?
,Nature of nurture een combinatie van beiden.
Voorbeeld van nature = progeria (ziekte van vervroegde veroudering)
Voorbeeld van nurture = voedsel
Veroudering
Het biologische proces waarbij er een verlies van functionele capactieit in de tijd plaatsvind.
Hierbij wordt de adaptieve capaciteit van een organisme beperkt, wordt de ontwikkeling van
ouderdoms-gerelateerde aandoeningen gestimuleerd en neemt de waarschijnlijkheid op
overlijden toe.
Senescence
De zichtbare functionele afname die gedurende de latere jaren in het leven van een
organisme plaatsvinden.
Cell senescence
Cellen die niet meer kunnen delen. Als het DNA beschadigd is, gaan cellen dood of worden
ze senescent.
Longevity
Tijd dat een individu leeft zonder aan externe omstandigheden dood te gaan. Ook wel life
span
Gerontologie
Wetenschappelijk onderzoek naar de aspecten van veroudering
Biogerontologie
Onderzoek van de biologie van veroudering
Frailty
Fragiliteit, broosheid van een organisme als gevolg van de afname van de reservecapaciteit.
Onderzoek
Veel bekend over sinds 50/60 jaar. Het is heel complex en wordt bepaald door zowel genen
als de omgeving. De snelheid van veroudering is voor iedere soort anders.
Analyse van veroudering
Individu of populatie.
Populatie - Toename van de kans dat individuen doodgaan. Verouderingsonderzoek maakt
gebruik van levenstabellen en overlevingscurven. Die curve is enorm veranderd door een
aantal oorzaken zoals de hygiene, vaccinatie, medische zorg, medicatie, voedselvoorziening,
enz. Je beinvloedt hiermee dus factoren buiten het organisme. Het heeft niet perse meer te
maken met het proces van veroudering maar ook met invloeden van buitenaf.
Levenstabellen
Levensverwachting en kindersterfte. De kindersterfte neemt enorm af naarmate de tijd. De
levensduur neemt juist enorm toe. In levenstabellen wordt niet gelet op intrinsieke of
extrinsieke mortaliteit. Intrinsiek = interne biologische redenen (het verouderingsproces).
Extrinsiek = uitwendige oorzaken (ongeluk, hongersnood, infecties, enz.)
, In de overlevingscurve heb je de constante mortaliteit in de tijd. Hierbij gaat er altijd
hetzelfde percentage mensen dood. Je ziet dan een exponentiele functie. Je hebt ook de
hypotetische situatie waarbij er een genetisch uniforme populatie is, in constante omgeving.
Hierbij zie je een hele lange horizontale lijn en dan een steile daling. De overlevingscurve is
in de jaren veel veranderd. Dit komt door de vermindering van de extrinsieke mortaliteit.
Belangrijke uitdagingen om die toename in de levensverwachting vol te houden: betere
bestrijding van ouderdomsziekten, beter begrip van biologie van veroudering en toename
van de health-span.
Vrouwen worden in het algemeen ouder dan mannen. Ze hebben een hogere
levensverwachting. Bij veel extrinsieke oorzaken zie je deze gap kleiner worden. Blijkbaar is
dat verouderingsproces dus minder snel of later bij vrouwen. Redenen hiervoor zijn bijv.
gedrag (roken, alcohol), verschil in hormonen, enz.
Consequenties vergrijzing
- Leeftijdsopbouw van de populatie
- Minder werknemers per gepensioneerde
Maximale levensduur = de hoogste leeftijd die een individu van een soort heeft bereikt.
Gemiddelde levensverwachting is toegenomen maar de maximale levensduur is gelijk
gebleven. De maximale leeftijd zit dus ongeveer rond de 100/110 jaar. Er zijn bepaalde
gebieden waar de maximale levensduur toch veel hoger is. Voor de maximale levensduur is
het belangrijk om een geboortecertificaat te zien.
Mortaliteitsrisico
Kans op overlijden, risico van doodgaan.
Benjamin Gompertz (1825) heeft een formule gemaakt. Sterftecijfer op een bepaalde leeftijd
= het sterftecijfer bij geboorte * e^hellingscontstante. Gompertz-plot zie je een heel stuk
lineaire lijn. Uit dit lineaire deel kan je de helling halen. Dit is de snelheid waarmee de
mortaliteit toeneemt (verouderingssnelheid). Q0 is de plek waar dit lineaire stuk de Y-as
snijdt als je hem door zou trekken. Dit is eigenlijk hoe kwetsbaar een organisme is, de
weerbaarheid van een organisme.
MRDT-waarde is de tijdsperiode waarin de kans op overlijden verdubbeld.
Hoorcollege 2 Theorieën over veroudering
The blue zones zijn gebieden in de wereld waar heel veel 100-jarigen of ouder zitten.
- In centraal Sardinië, Ovodda, hebben ze een aantal geheimen namelijk gezond dieet,
veel wandelen, positieve instelling, (geitenmelk/kaas)
- In Ikaria, griekenland, hebben ze veel helende heetwaterbronnen en is socialiseren
belangrijk. Ook hier wandelen ze veel
- Loma Linada, California met zeven dag adventisten eten gezond, veel water drinken,
drinken geen alcohol.
- Nicoya, Costa Rica, plan da vida (plan van de dag), genoeg slaap, gezond eten.
