BESTUURSRECHT
DEEL I. BESTUURSRECHT: BEGRIP, INDELING,
FUNCTIES, KENMERKEN EN BRONNEN
BEGRIP ‘BESTUURSRECHT’
PUBLIEK PRIVAATRECHT
Publiekrecht
Onderscheid publiek- en privaatrecht, maar vervaagt
Grondwettelijk
recht
Onderscheid in publiekrecht tussen grondwettelijk recht en
Bestuursrecht
bestuursrecht (maar dit is enkel in strikte zin, want eigenlijk bevat
publiek recht ook o.a. strafrecht, fiscaal recht, …)
3 MOGELIJKE WIJZEN VAN OMSCHRIJVING ‘BESTUURSRECHT’
1. FORMEEL-JURIDISCHE DEFINITIE
Vertrekt vanuit een organieke benadering: Focus op de organen of instellingen die worden gereguleerd
• UM
• Welke organen en instellingen worden beheerst door de principes van het bestuursrecht? → Recht
van toepassing op de UM
• Idee: Besturen = Tenuitvoerlegging van beleid en wetgeving
Leidt tot definitie vanuit driemachtenleer: “Het bestuursrecht omvat het geheel aan rechtsregels m.b.t. de
organisatie, de bevoegdheden en de werking van de organen die met uitvoerende macht zijn bekleed.”
MAAR definitie roept vragen op, nl. …
A. Veronderstelt dat we scherp kunnen omschrijven/definiëren wie ‘UM’ is (organen die met de UM
bekleed zijn)
• Probleem: Wetgeving benoemd slechts beperkt de organen van de UM, terwijl er veel meer organen
belast zijn met taken van tenuitvoerlegging (bv. gemeenten, provincies en functioneel
gedecentraliseerde besturen).
o Gw.: Federaal niveau → UM = Koning en ministers
o BWHI: Deelstatelijk → UM = Regeringen
• Functioneel gedecentraliseerde besturen:
o Parastatale: Openbare instellingen (bv. Sciensano) → Bekleden een deel van de UM, maar
hebben RPH los van de BEL staat
▪ Bv.: (RSZ, Kind en gezin)
o Bestaan niet volgens Gw.
o Betwist of ze er al dan niet mogen zijn o.w.v. veel autonomie, maar weinig politieke controle.
→ Bestaan toch
1
,B. Klassieke driemachtenleer roept een te eenvoudig beeld op van uitoefening taken in een moderne
staat
• Organieke benadering moet worden aangevuld met functionele benadering
o WM: Normatieve functie → Maakt wetten
▪ Vrij eenvoudig
o RM: Spreekt recht → Rechtshandhaving + Geschillenoplossing
▪ Vrij eenvoudig
o UM: Tenuitvoerlegging van beleid en wetgeving
▪ MAAR doet eigenlijk veel meer
Staatsmacht Rol of functie
WM Wetgevende of normatieve functie
UM Tenuitvoerleggingsfunctie
RM Rechtsprekende functie: Rechtshandhaving en geschiloplossing
• Functionele benadering = Erkenning dat instelling/organen die organiek tot de UM worden
gerekend, niet alleen een rol spelen binnen de tenuitvoerleggingsfunctie, maar ook binnen de
wetgevende/normatieve functie én voor de rechtshandhaving en geschiloplossing
• UM gaat dus bevoegdheid ‘wegknabbelen’ van bij…
• WM: Normatieve functie
o Normen maken in andere vormen: Reglement (= verordening)
o Tenuitvoerlegging impliceert soms het maken van regelgeving
▪ Art. 108 Gw.: De koning voert de wetten uit en hij moet dit doen via reglementen
• Wetgever geeft koning de bevoegdheid beslissingen te nemen om
noodzakelijke additionele regels aan te nemen in een KB om de wetgeving
te kunnen uitvoeren.
▪ Koning moet dit niet restrictief interpreteren
o Bv.: Er werd een wet gemaakt die bevolkingsregisters verplicht en koning verbindt hier extra
verplichting aan, nl. hebben van een ID-kaart. RvS zegt dat dit kan, want koning mag
bevoegdheid ruim interpreteren en als koning vindt dat verplichte ID kaart vereist is voor
aanleg bevolkingsregisters, dan kan hij dit doen
▪ Spiegelbepaling op deelstatelijk niveau: 20 BWHI
o MAAR UM gaat verder dan noodzakelijke regels voor uitvoering WM
▪ Grondslag: WM laat hen dit toe via delegatiebepaling in wetgeving (art. 105 Gw., 78
BWHI)
▪ Gebeurt steeds vaker en vaker
• Reden 1: Extra expertise → Regering bestaat uit ministers die worden
bijgestaan door kabinetten (politieke adviseurs van minister) en ook de
administratie (ambtenaren, als die statutair en vast benoemd zijn kunnen
die de administratie bemannen over de verschillende legislaturen heen, los
van het al dan niet aanblijven van ministers, met als gevolg een
toenemende specialisatie)
• Reden 2: Snelheid/efficiëntie: Parlementair proces is een veel langer
proces. (Bv.: Bij Covid werd alles bepaald bij MB, dus door 1 minister)
2
,• RM: Rechtsprekende functie → Rechtspraak + geschillenbeslechting
o 1. Via kennisname van georganiseerde bestuurlijke beroepen
▪ Beslissing van een bestuur waarbij je eerst een beroep moet instellen bij een ander
of hetzelfde bestuur vooraleer je naar de rechter kan
▪ Filter om naar de rechter te gaan
▪ Bestuur neemt een quasi-rechterlijke rol op
o 2. Regulatoren in nutssectoren
▪ AAI: Autorité Administratif indépendant → Vorm van parastatale waarop nog maar
nauwelijks politieke controle wordt uitgeoefend
• Onafhankelijk & kan belangrijke beslissingen nemen
▪ Belangrijkste voorbeelden: Nutsvoorzieningen (elektriciteit, gas, internet,
spoorwegen, …) → Elke sector heeft regulatoren
• Bv.: Wie controleert Fluvius (de netwerkbeheerder)? De CREG (Commissie
voor Regulering van de Elektriciteit en de Gas), dit is de federale energie
regulator. Deze reguleert onafhankelijk. Neemt de CREG een beslissing,
dan heeft de federale regering niet de optie de beslissing te laten komen
uitleggen of die te schrappen.
• >< Normale parastatale: Minister kan beslissing wel vernietigen
▪ Reden: Invloed EU-recht → Opgelegd door EU-regelgeving om die zo onafhankelijk
te maken
▪ Belangrijke consequentie: Kunnen vaak geschillen tussen bedrijven op de
nutsmarkt beslechten
▪ Ander voorbeeld: Gegevensbeschermingsautoriteit (ingevolge EU-wetgeving zijn die
met bijzondere onafhankelijkheid bekleedt en kunnen die aan bedrijven die zich niet
aan gegevensbeschermingsregels houden serieuze boetes uitschrijven. Die doen
dit onafhankelijk, bijna zoals een rechter dit doet)
▪ Let op! GEEN rechtscolleges, maar parastatalen die tot de UM behoren
o 3. Groeiende trend administratieve sancties
▪ GAS-boetes v. gemeenten opgelegd door GAS-ambtenaar (Aparte ambtenaar
specifiek om deze boetes uit te schrijven. Blijft ambtenaar, dus geen rechter)
• Zuiver commerciële of industriële taken
o UM/ instellingen vd. UM doen soms aan ‘platte commerce’ → Treden op alsof ze private
ondernemingen zijn
o Instellingen opgericht door BEL staat die zuiver commerciële handelingen stellen
o Voorbeelden
▪ Bpost: Aantal klassieke taken van openbare dienst, bv. pensioen aan de deur
betalen.
▪ NMBS: Beheerst door dezelfde wet als Bpost MAAR is nog steeds hoofdzakelijk
bezig met openbare dienst, nl. Vervoer over spoor.
• Vervoer over spoor van personen: Monopolie v. NMBS (nog niet
geliberaliseerd)
• Vervoer over spoor van goederen: Zuiver commerciële taak, dus spoor kan
gebruikt worden door verschillende ondernemingen om goederen te
verplaatsen.
▪ Proximus: Nu nauwelijks taken v. openbare dienst, vroeger wel (telefoonboek).
▪ Belfius: Eigenlijk geen taak van openbare dienst, maar gewoon gekocht door OH
• WM en RM: Taken van ‘bestuurlijke aard’
o Naturalisaties door de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
o Beslissingen over personeel, overheidsopdrachten, …
3
,C. Ook de bestuursrechters worden gereguleerd door het bestuursrecht
• Administratieve rechtscolleges (zie deel VI)
o Met bestuursrechters
o Rechters met rechtsprekende functie (echte rechters, zoals in de zin van art. 6 EVRM)
▪ Moeten voldoen aan beginselen van behoorlijk bestuur – Art. 6 EVRM
o Opgericht bij wet (maar was bedoeld federaal te zijn en toch Vlaamse, betwist of dit kan (art.
10 BWHI)).
• Rechtsprekende functie
• Sui generis-statuut
o Art. 160-161 Gw.: Geen deel van UM, noch RM
o Behandeld onder aparte titel in Gw.
o Ger.W. niet van toepassing: eigen procesrecht in gecoördineerde wetten op de RvS
• Hoogste en algemene bestuursrechter: Raad van State
o Belangrijk voor…
▪ Rechtsbescherming
▪ Algemene rechtsbeginselen formuleren en afdwingen
• Welke (naast RvS)?
o Raad voor Vreemdelingenbetwisting: Gespecialiseerde rechter
o Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbewaking: Bij studievoortgangsbeslissing
die betwist moet worden eerst gebruik maken van georganiseerd bestuurlijk beroep (intern
beroep bij faculteit), nadien als je ongelijk krijgt kan je nog naar deze Vlaamse Raad).
o Raad voor vergunningsbetwisting: Belangrijk
o …
Conclusie
1. Het bestuursrecht omvat het geheel van regels m.b.t. alle handelingen van de uitvoerende macht in
de ruime zin van het woord, en ongeacht of deze handelingen een bestuurlijke, een normatieve, een
sanctionerende of een geschilbeslechtende inhoud hebben.
o ‘Ruime zin van het woord’ → Niet enkel hoe de Gw. het zegt
2. Sommige activiteiten van de uitvoerende macht worden evenwel niet gereglementeerd door het
bestuursrecht. Het gaat om activiteiten die organen van de uitvoerende macht verrichten als privaat
bedrijf en waarbij zij dus geen staatsgezag uitoefenen (zie infra, DEEL IV).
o Activiteiten die men zuiver als privaat bedrijf uitoefent (bv. Proximus)
3. Omgekeerd reguleert het bestuursrecht ook sommige handelingen van de organen van de
wetgevende en rechterlijke macht, met name wanneer zij taken van ‘bestuur’ of ‘uitvoering’
uitoefenen.
o Bv.: Personeel aanwerven, ontslaan, …
4. Ten slotte vormen ook de organisatie en de werking van de lokale besturen en de
bestuursrechtspraak een onderdeel van het bestuursrecht.
o Gw. rekent die niet tot de UM, maar zijn het wel.
4
,2. DEFINITIE VANUIT DE RELATIES DIE WORDEN BEHEERST DOOR HET BESTUURSRECHT
1. Relatie tussen: Bestuurde – Bestuur – Rechter
o Bv. Student en unief hebben een geschil en rechter neemt hier beslissing over.
2. Relatie tussen: Bestuur – Bestuur – Rechter
o Beslissing inzake bestuurlijk toezicht
o Bv.: VL-regering kan beslissing van een gemeente vernietigen
3. Relatie tussen: Personeelslid bestuur – Bestuur – Rechter
o Vnl. in ambtenarenrecht: Geschil tussen personeelslid bestuur en publieke WG (federale
OH, Vlaamse OH, regeringen, …) en dit wordt beslecht door de rechter
3. OMSCHRIJVING VANUIT DE MATERIËLE BEVOEGDHEID VAN HET BESTUUR: HET BEGRIP
OPENBARE DIENST
Taken van openbare dienst – bestuursrecht = ‘Recht van de openbare diensten’?
‘Openbare dienst’: Diensten die op algemene en voortdurende wijze ter beschikking moeten staan van de
hele bevolking en waartoe iedereen effectief toegang moet hebben.
Wie?
• Niet enkel OH voert taken van openbare dienst uit
• Ook privé-instanties
o Bv.: Onderwijs: Katholieke scholen zijn op privé-initiatief opgericht (KUL, VBU) Publiek
onderwijs (UA, Ugent, UHasselt)
o Bv.: Mutualiteiten (private organisatie, maar werkt wel mee aan belangrijke taak). We
hebben de vrije keuze.
• + Gevolgen economische liberalisering op de behartiging van openbare diensttaken
o Openbare diensttaken o.a.: Gas en elektriciteitslevering, postdiensten, telefonie, internet, …
o Mensen moeten hiervoor op een eerlijke manier toegang hebben tegen een eerlijke prijs
▪ I.v.m. menselijke waardigheid
o Vroeger: OH-monopolie (bv. Belgacom, als OH-bedrijf, is het enige telefoniebedrijf)
▪ Reden: Veel sectoren zijn afhankelijk van een bepaalde structuur
▪ Bv.: Elektriciteit, kabelnetwerk vereist.
o Later: Verlies OH-monopolie, nu ook private spelers
▪ Liberalisering → Gevolg van Europese wetgeving
• Netbeheerder regelt de eerlijke toegang.
• Wetgeving Europa bepaald dat er een onafhankelijke regulator moet zijn die
zorgt voor het eerlijk verloop.
▪ Universeledienstverplichtingen + markttoezicht door regulatoren (correcties op de
vrije mededinging)
• Bv.: Het heeft geen zin dat elk bedrijf zijn eigen kabels legt. Onafhankelijk
van welke leverancier je kiest, dit gaat via dezelfde kabel. Deze kabel
behoort tot de netbeheerders die de eerlijke toegang van de verschillende
leveranciers regelt (geen discriminatie).
▪ Er zijn nog steeds OH-bedrijven actief (bpost, Proximus, …)
o AAI: Moéten onafhankelijk zijn
▪ Reden: toegang voor iedereen garanderen
▪ Vermijden dat politiek de reflex heeft de OH-bedrijven te gaan bevoordelen. Daarom
mag de OH zelf geen regulator zijn.
o Toekomst: Ook liberalisering van bv. personenvervoer bij de NMBS
▪ Andere bedrijven in heel Europa kunnen concurreren met NMBS
▪ Stabiele markten en regulering vereist
• Door regulering (beslissingen laten nemen door regulator) hoopt Europa
een stabiele markt te bereiken
o Kritiek: Stukje UM onttrekken aan politiek gezag
▪ Risico: Burger heeft geen inspraak meer, want ze kunnen niemand meer
aanspreken ( Parlement: Verkozen, kan ter verantwoording worden geroepen)
5
, • DUS…
o Bestuursrecht is niet (meer) “hét recht van de openbare diensten”. Heel wat openbare
diensten worden vandaag aangeboden in een onderneming-consument-relatie (door
liberalisering van de markten), grotendeels beheerst door het privaatrecht/ eco recht.
o MAAR OH heeft door liberalisering cruciale sectoren (nutssectoren) wel een nieuwe rol
gekregen: Markttoezicht.
▪ OH heeft nieuwe rol in sectoren: Is niet meer de enige die deze diensten aanbiedt,
maar zorgt wel nog voor het markttoezicht.
▪ De regulator is een OH die onderworpen is aan bestuursrecht (hebben dus nog wel
enige legitimiteit en kunnen ook voor de rechter ter verantwoording worden
geroepen → Marktenhof).
INDELING VAN HET BESTUURSRECHT
Algemeen vs. Bijzonder bestuursrecht
Lessen: Bestuursrecht in het algemeen
Bijzonder bestuursrecht: Voor een bepaalde tak van het bestuursrecht
o Vaak technisch en gedetailleerd
o Bv.: Onderwijs: Onderwijs en examenreglementen van alle scholen afzonderlijk, zoals OER
van UA
Alles waarvoor het recht geen bijzondere rechter heeft aangeduid komt bij RvS.
• RvS is ook cassatierechter voor bijzondere rechtscolleges: Beslist dan enkel over feit of bijzonder
rechtscollege de regels goed heeft geïnterpreteerd, maar maakt geen beslissing ten gronde.
• Federale bijzondere rechtscolleges
o bv. Raad voor vreemdelingenbetwistingen, opgericht o.w.v. achterstand RvS in
Vreemdelingendossiers
• Vlaamse bijzondere rechtscolleges: 4 (zie later)
o WALL en BRUS: Geen (RvS volstaat voor hen)
BestuursorganisatierR vs. Materieel bestuursR vs. Procedureel bestuursR vs. BestuursprocesR
Relatie tussen algemeen en bijzonder bestuursrecht
• Permanente wisselwerking
• Aanvullende werking van het algemeen bestuursrecht: Is in een bijzondere materie de procedure niet
in detail uitgewerkt (bv. recht gehoord te worden), en staat er niets over in de wet, dan moet je kijken
naar het ongeschreven algemeen bestuursrecht o.b.v. de RP van de RvS.
6
,FUNCTIES VAN HET BESTUURSRECHT
Bestuursrecht heeft 3 functies
1. Legitimerende functie = Bieden ve. rechtsbasis voor bestuur, gelet op het legaliteitsbeginsel
o Rechtsbasis vereist voor optreden bestuur
o Bestuur heeft enkel beslissingsbevoegdheid indien verleend door Gw. of wet
▪ Bv.: Koning ontleent bevoegdheid om de wet uit te voeren (= extra regels aan te
nemen om de wet uit te voeren) op basis van de Grondwet. Dit moet dus niet extra
in de wet worden gezet, art. 105 Gw.
▪ Wetgever heeft hiernaast de mogelijkheid veel te delegeren.
2. Waarborgfunctie = Waarborgen voor bestuurden in hun relatie tot het bestuur (democratie –
rechtsstaat)
o Meeste van de cursus gaat hierover
o Hoe zorgt het bestuursrecht ervoor dat de bestuurden beschermd zijn tegen het bestuur?
o Bestuur heeft een belangrijke bevoegdheid, want kan vrijheid beperken en ons dingen
ontzeggen en plichten en lasten eenzijdig opleggen.
o Daarom: Rechtsbescherming voor bestuurden vereist.
3. Instrumentele functie = Het bestuursrecht helpt het OH-beleid te realiseren
o UM kan, ook in een democratie, eenzijdige beslissingen nemen in het algemeen belang. Dit
moet ook beschermd worden.
** Nota: Als Prof zegt de ‘OH’ bedoelt ze eigenlijk ‘het bestuur’ in de colleges.
7
,KENMERKEN VAN HET BESTUURSRECHT
2 KENMERKEN:
1. Bestuursrecht als uitzonderingsrecht: Autonomie en eigenheid
2. Meergelaagdheid van het bestuursrecht
1). BESTUURSRECHT ALS UITZONDERINGSRECHT: AUTONOMIE EN EIGENHEID VAN HET
BESTUURSRECHT
Onderscheid zich van gemeen recht (burgerlijk recht)
• Reden: Relatie tss. OH en burger is een bijzondere relatie
Wegens…
• 1° Prerogatieven van de OH
→ OH kan bep. dingen doen die wij niet kunnen doen, maar heeft ook bep. plichten
o Bevoegdheid tot het uitvaardigen van eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen (EBR)(!)
▪ … met dwingende kracht (privilège du préalable)
▪ … met uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office)
→ Franstalige principes, want veel afgekeken bij FRA.
▪ Wat is een ‘eenzijdige bestuurlijke RH’? (zie deel II)
• Eenzijdig: Zonder instemming ( Contract, verbintenis: Instemming van
iedereen vereist)
• Bestuurlijk: Uitgaande van het bestuur
• Rechtshandeling: Handeling die beoogt rechtsgevolgen te gaan creëren of
belet intentioneel dat rechtsgevolgen tot stand komen (dus geen feitelijke
handeling)
o Wetten van openbare dienst (zie deel V)
▪ Geen wetskrachtige normen, maar principes/beginselen (zelfs al zegt men in het
Frans wel ‘le loi de…’)
▪ Doel: Beschermen de OH ( meestal beschermen rechtsbeginselen ons tegen de
OH, bv. GBOL)
▪ 2 belangrijke algemene rechtsbeginselen (dus GEEN soft law)
• Veranderlijkheidsbeginsel: OH mag beleid te allen tijde wijzigen in het
algemeen belang (niet-retroactief).
o Logisch in een democratie, mede door wijziging politieke macht,
dit is ook zo in het bestuur
o Statutair ambtenaar ondergaat gevolgen hiervan: Kan op een
andere OH-dienst worden gezet bij tekort aan mensen indien zijn
expertise relevant is. Ambtenaar heeft geen recht op behoud van
zijn standplaats en moet verplaatsing in algemeen belang
aanvaarden (hierdoor kunnen ook arbeidsvoorwaarden, premies
etc. wijzigen) Kan niet zomaar op gewone arbeidsmarkt.
• Continuïteitsbeginsel: OH moet continue functioneren en moet
beslissingen kunnen nemen m.h.o.o. continue dienstverlening die hij dient
te verstrekken
o Bv.: Mensen van ene dienst op andere dienst zetten indien nodig
om te continuïteit te kunnen waarborgen → Verplaatsbaarheid
ambtenaren dus ook een voorbeeld van het continuïteitsbeginsel
o Als statutair ambtenaar ontslag wil nemen, kan dit pas na
goedkeuring door werkgever, om die continuïteit te kunnen
waarborgen (vermijden dat OH plots leegloopt)
8
,• 2° Specifieke verplichtingen voor de OH
o Geen vrije keuze van personeel, aannemers, leveranciers, …
▪ WG in privé kiest eigen personeel en moet niet noodzakelijk een vacature
uitschrijven of selectieprocedure houden. Moet zich enkel aan anti-discriminatie en
antiracisme wetgeving houden. Zolang die dat doet mag die in dienst nemen die hij
wil.
Ook als ik bv. een aannemer zoek mag ik ervoor kiezen om dit door men buurman of
men vriend te laten doen.
▪ OH moet objectieve transparante selectieprocedures organiseren om het
personeel te selecteren
Ook als bv. burgemeester een aannemer wilt aanstellen moet die dat volgens
bepaalde procedure doen en niet gewoon zijn broer aanstellen.
o Vormvoorschriften
▪ Bv.:
• Adviezen: Zeker bij technische zaken vaak vooraf advies vragen
• Inspraak
• Openbaar onderzoek
• Goedkeuring: Soms wachten op goedkeuring van een hogere OH (zie
bijzonder bestuurlijk toezicht, deel V)
• Formele motivering: Verplicht EBR met individuele strekking formeel te
motiveren
o Kortste wet in wetboek: Wet van 1991 met 7 artikels
o Organismen die ons garanderen dat de OH aan ons
rekenschap/verantwoording aflegt
• …
o Controle/rekenschap: Begrotingsregels, Openbaarheid van (sommige) vergaderingen,
Openbaarheid van bestuursdocument
▪ Meeste vergaderingen van besturen mogen niet openbaar zijn
▪ Reden: Veel bestuursorganen zijn samengesteld uit vertegenwoordigers uit het
middenveld (bv. VDAB VL bestuur bevoegd voor arbeidsbemiddeling, bestuur
bestaat uit vertegenwoordigers WG’s en WN’s organisaties). Als hun achterban
komt meeluisteren, gaan ze niks durven zeggen. Zo organiseer je permanente
conflicten. Daarom besloten, tenzij anders beslist bij wet of Gw.
➔ Als Gw. of wet niks zegt, is het besloten.
➔ De openbaarheid van bestuursdocument (art. 32 Gw): In beginsel heeft men zonder dat
men enig belang moet aantonen allemaal het recht om elk bestuursdocument (in bezit
van de OH) te raadplegen/in te kijken.
▪ Burgers hebben in principe het recht om elk bestuursdocument dat de OH in haar
bezig heeft in te kijken en hier ook een kopie van te krijgen
▪ Government in Sunshine Act: Alles moet transparant zijn
▪ Niet enkel een waarborg via wet, maar ook in de Gw. (Art. 32 Gw.: recht op inzage in
bestuursdocument)
▪ Enorm belangrijk, niet enkel voor de burger, maar vnl. voor de journalisten.
▪ Idee: De burger kan de OH enkel controleren wanneer hij inzake krijgt in de
documenten waarover de OH beschikt.
9
, • 3° Afwijkingen van het gemeen recht → Worden apart geregeld
o Specifiek statuut voor het statutair overheidspersoneel ➔ ambtenarenrecht
▪ Veel statutair OH-personeel, ondanks feit dat we hiervan af aan het stappen zijn
▪ Hiervoor afzonderlijk ambtenarenrecht
o Specifiek statuut voor de goederen van de overheid ➔ domeingoederenrecht
▪ Niet alle regels van BW rond goederen zijn van toepassing op de OH. De goederen
van de OH genieten een bijzondere bescherming
o Specifieke contracten ➔ ‘administratieve’ contracten
▪ Bepaalde contracten zijn in het gemene recht nl. niet gekend
▪ Bv.: Concessie, beleidsovereenkomsten, …
o Specifieke rechtspersonen, nl. publiekrechtelijk vormgegeven rechtspersonen
▪ Als je een RP wil oprichten, dan kijken we in het WVV, waarin we een catalogus
terugvinden die numerus clausus geldt.
▪ Overheidsrechtspersonen hebben een sui generis statuur: Worden voor aparte wet,
decreet of ordonnantie gestemd hoe ze in elkaar zitten (samenstelling, wie volheid
van bevoegdheid, …)
o Specifieke rechters, nl. bestuursrechters ➔ bestuursprocesrecht
▪ Burgerlijk procesrecht is hier nat van toepassing
o Autonoom sanctierecht: bestuurlijke sancties
▪ Besturen kunnen bestuurlijke sancties opleggen → Nl. niet aan dezelfde straffen
onderworpen
o Specifieke beginselen van behoorlijk handelen
▪ UM: …
▪ RM: Beginselen van behoorlijk bestuur
▪ Soms overlappen die een stuk of lijken die op elkaar
▪ NOTA**: Soms heeft een begrip dezelfde benaming maar betekent het iets anders
voor de rechter dan voor het bestuur
Verklaring uitzonderingspositie
• Ongelijkheid partijen
o Privaatrecht: Partijen zijn gelijk
• Noodzaak tot het vrijwaren van het algemeen belang → Tegen NIMBY-syndroom
o OH moet kunnen optreden tegen ‘not in my backyard syndroom’: Private belangen moeten
die kunnen overstijgen
o Privaatrecht: Kunnen gewoon hun buurman aanstellen
• Weliswaar steeds meer inspraak, participatie en wederkerigheid, maar OH behoudt het ‘laatste
woord’
o OH is verplicht ons te horen, maar niet verplicht ons te volgen
o MAAR volgen ze ons niet, dan geldt er wel een verzwaarde motiveringsplicht
o Bv.: Ik heb een café dat de OH wilt sluiten. Ik heb het recht gehoord de worden door de
rechter of OH moet openbaar onderzoek organiseren (gele papieren die worden uitgehangen
waarop staat dat je bezwaar kan maken indien gewenst).
Visualisatie belangrijkste verschillen tussen publiek en privaat:
10
DEEL I. BESTUURSRECHT: BEGRIP, INDELING,
FUNCTIES, KENMERKEN EN BRONNEN
BEGRIP ‘BESTUURSRECHT’
PUBLIEK PRIVAATRECHT
Publiekrecht
Onderscheid publiek- en privaatrecht, maar vervaagt
Grondwettelijk
recht
Onderscheid in publiekrecht tussen grondwettelijk recht en
Bestuursrecht
bestuursrecht (maar dit is enkel in strikte zin, want eigenlijk bevat
publiek recht ook o.a. strafrecht, fiscaal recht, …)
3 MOGELIJKE WIJZEN VAN OMSCHRIJVING ‘BESTUURSRECHT’
1. FORMEEL-JURIDISCHE DEFINITIE
Vertrekt vanuit een organieke benadering: Focus op de organen of instellingen die worden gereguleerd
• UM
• Welke organen en instellingen worden beheerst door de principes van het bestuursrecht? → Recht
van toepassing op de UM
• Idee: Besturen = Tenuitvoerlegging van beleid en wetgeving
Leidt tot definitie vanuit driemachtenleer: “Het bestuursrecht omvat het geheel aan rechtsregels m.b.t. de
organisatie, de bevoegdheden en de werking van de organen die met uitvoerende macht zijn bekleed.”
MAAR definitie roept vragen op, nl. …
A. Veronderstelt dat we scherp kunnen omschrijven/definiëren wie ‘UM’ is (organen die met de UM
bekleed zijn)
• Probleem: Wetgeving benoemd slechts beperkt de organen van de UM, terwijl er veel meer organen
belast zijn met taken van tenuitvoerlegging (bv. gemeenten, provincies en functioneel
gedecentraliseerde besturen).
o Gw.: Federaal niveau → UM = Koning en ministers
o BWHI: Deelstatelijk → UM = Regeringen
• Functioneel gedecentraliseerde besturen:
o Parastatale: Openbare instellingen (bv. Sciensano) → Bekleden een deel van de UM, maar
hebben RPH los van de BEL staat
▪ Bv.: (RSZ, Kind en gezin)
o Bestaan niet volgens Gw.
o Betwist of ze er al dan niet mogen zijn o.w.v. veel autonomie, maar weinig politieke controle.
→ Bestaan toch
1
,B. Klassieke driemachtenleer roept een te eenvoudig beeld op van uitoefening taken in een moderne
staat
• Organieke benadering moet worden aangevuld met functionele benadering
o WM: Normatieve functie → Maakt wetten
▪ Vrij eenvoudig
o RM: Spreekt recht → Rechtshandhaving + Geschillenoplossing
▪ Vrij eenvoudig
o UM: Tenuitvoerlegging van beleid en wetgeving
▪ MAAR doet eigenlijk veel meer
Staatsmacht Rol of functie
WM Wetgevende of normatieve functie
UM Tenuitvoerleggingsfunctie
RM Rechtsprekende functie: Rechtshandhaving en geschiloplossing
• Functionele benadering = Erkenning dat instelling/organen die organiek tot de UM worden
gerekend, niet alleen een rol spelen binnen de tenuitvoerleggingsfunctie, maar ook binnen de
wetgevende/normatieve functie én voor de rechtshandhaving en geschiloplossing
• UM gaat dus bevoegdheid ‘wegknabbelen’ van bij…
• WM: Normatieve functie
o Normen maken in andere vormen: Reglement (= verordening)
o Tenuitvoerlegging impliceert soms het maken van regelgeving
▪ Art. 108 Gw.: De koning voert de wetten uit en hij moet dit doen via reglementen
• Wetgever geeft koning de bevoegdheid beslissingen te nemen om
noodzakelijke additionele regels aan te nemen in een KB om de wetgeving
te kunnen uitvoeren.
▪ Koning moet dit niet restrictief interpreteren
o Bv.: Er werd een wet gemaakt die bevolkingsregisters verplicht en koning verbindt hier extra
verplichting aan, nl. hebben van een ID-kaart. RvS zegt dat dit kan, want koning mag
bevoegdheid ruim interpreteren en als koning vindt dat verplichte ID kaart vereist is voor
aanleg bevolkingsregisters, dan kan hij dit doen
▪ Spiegelbepaling op deelstatelijk niveau: 20 BWHI
o MAAR UM gaat verder dan noodzakelijke regels voor uitvoering WM
▪ Grondslag: WM laat hen dit toe via delegatiebepaling in wetgeving (art. 105 Gw., 78
BWHI)
▪ Gebeurt steeds vaker en vaker
• Reden 1: Extra expertise → Regering bestaat uit ministers die worden
bijgestaan door kabinetten (politieke adviseurs van minister) en ook de
administratie (ambtenaren, als die statutair en vast benoemd zijn kunnen
die de administratie bemannen over de verschillende legislaturen heen, los
van het al dan niet aanblijven van ministers, met als gevolg een
toenemende specialisatie)
• Reden 2: Snelheid/efficiëntie: Parlementair proces is een veel langer
proces. (Bv.: Bij Covid werd alles bepaald bij MB, dus door 1 minister)
2
,• RM: Rechtsprekende functie → Rechtspraak + geschillenbeslechting
o 1. Via kennisname van georganiseerde bestuurlijke beroepen
▪ Beslissing van een bestuur waarbij je eerst een beroep moet instellen bij een ander
of hetzelfde bestuur vooraleer je naar de rechter kan
▪ Filter om naar de rechter te gaan
▪ Bestuur neemt een quasi-rechterlijke rol op
o 2. Regulatoren in nutssectoren
▪ AAI: Autorité Administratif indépendant → Vorm van parastatale waarop nog maar
nauwelijks politieke controle wordt uitgeoefend
• Onafhankelijk & kan belangrijke beslissingen nemen
▪ Belangrijkste voorbeelden: Nutsvoorzieningen (elektriciteit, gas, internet,
spoorwegen, …) → Elke sector heeft regulatoren
• Bv.: Wie controleert Fluvius (de netwerkbeheerder)? De CREG (Commissie
voor Regulering van de Elektriciteit en de Gas), dit is de federale energie
regulator. Deze reguleert onafhankelijk. Neemt de CREG een beslissing,
dan heeft de federale regering niet de optie de beslissing te laten komen
uitleggen of die te schrappen.
• >< Normale parastatale: Minister kan beslissing wel vernietigen
▪ Reden: Invloed EU-recht → Opgelegd door EU-regelgeving om die zo onafhankelijk
te maken
▪ Belangrijke consequentie: Kunnen vaak geschillen tussen bedrijven op de
nutsmarkt beslechten
▪ Ander voorbeeld: Gegevensbeschermingsautoriteit (ingevolge EU-wetgeving zijn die
met bijzondere onafhankelijkheid bekleedt en kunnen die aan bedrijven die zich niet
aan gegevensbeschermingsregels houden serieuze boetes uitschrijven. Die doen
dit onafhankelijk, bijna zoals een rechter dit doet)
▪ Let op! GEEN rechtscolleges, maar parastatalen die tot de UM behoren
o 3. Groeiende trend administratieve sancties
▪ GAS-boetes v. gemeenten opgelegd door GAS-ambtenaar (Aparte ambtenaar
specifiek om deze boetes uit te schrijven. Blijft ambtenaar, dus geen rechter)
• Zuiver commerciële of industriële taken
o UM/ instellingen vd. UM doen soms aan ‘platte commerce’ → Treden op alsof ze private
ondernemingen zijn
o Instellingen opgericht door BEL staat die zuiver commerciële handelingen stellen
o Voorbeelden
▪ Bpost: Aantal klassieke taken van openbare dienst, bv. pensioen aan de deur
betalen.
▪ NMBS: Beheerst door dezelfde wet als Bpost MAAR is nog steeds hoofdzakelijk
bezig met openbare dienst, nl. Vervoer over spoor.
• Vervoer over spoor van personen: Monopolie v. NMBS (nog niet
geliberaliseerd)
• Vervoer over spoor van goederen: Zuiver commerciële taak, dus spoor kan
gebruikt worden door verschillende ondernemingen om goederen te
verplaatsen.
▪ Proximus: Nu nauwelijks taken v. openbare dienst, vroeger wel (telefoonboek).
▪ Belfius: Eigenlijk geen taak van openbare dienst, maar gewoon gekocht door OH
• WM en RM: Taken van ‘bestuurlijke aard’
o Naturalisaties door de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
o Beslissingen over personeel, overheidsopdrachten, …
3
,C. Ook de bestuursrechters worden gereguleerd door het bestuursrecht
• Administratieve rechtscolleges (zie deel VI)
o Met bestuursrechters
o Rechters met rechtsprekende functie (echte rechters, zoals in de zin van art. 6 EVRM)
▪ Moeten voldoen aan beginselen van behoorlijk bestuur – Art. 6 EVRM
o Opgericht bij wet (maar was bedoeld federaal te zijn en toch Vlaamse, betwist of dit kan (art.
10 BWHI)).
• Rechtsprekende functie
• Sui generis-statuut
o Art. 160-161 Gw.: Geen deel van UM, noch RM
o Behandeld onder aparte titel in Gw.
o Ger.W. niet van toepassing: eigen procesrecht in gecoördineerde wetten op de RvS
• Hoogste en algemene bestuursrechter: Raad van State
o Belangrijk voor…
▪ Rechtsbescherming
▪ Algemene rechtsbeginselen formuleren en afdwingen
• Welke (naast RvS)?
o Raad voor Vreemdelingenbetwisting: Gespecialiseerde rechter
o Raad voor betwistingen inzake studievoortgangsbewaking: Bij studievoortgangsbeslissing
die betwist moet worden eerst gebruik maken van georganiseerd bestuurlijk beroep (intern
beroep bij faculteit), nadien als je ongelijk krijgt kan je nog naar deze Vlaamse Raad).
o Raad voor vergunningsbetwisting: Belangrijk
o …
Conclusie
1. Het bestuursrecht omvat het geheel van regels m.b.t. alle handelingen van de uitvoerende macht in
de ruime zin van het woord, en ongeacht of deze handelingen een bestuurlijke, een normatieve, een
sanctionerende of een geschilbeslechtende inhoud hebben.
o ‘Ruime zin van het woord’ → Niet enkel hoe de Gw. het zegt
2. Sommige activiteiten van de uitvoerende macht worden evenwel niet gereglementeerd door het
bestuursrecht. Het gaat om activiteiten die organen van de uitvoerende macht verrichten als privaat
bedrijf en waarbij zij dus geen staatsgezag uitoefenen (zie infra, DEEL IV).
o Activiteiten die men zuiver als privaat bedrijf uitoefent (bv. Proximus)
3. Omgekeerd reguleert het bestuursrecht ook sommige handelingen van de organen van de
wetgevende en rechterlijke macht, met name wanneer zij taken van ‘bestuur’ of ‘uitvoering’
uitoefenen.
o Bv.: Personeel aanwerven, ontslaan, …
4. Ten slotte vormen ook de organisatie en de werking van de lokale besturen en de
bestuursrechtspraak een onderdeel van het bestuursrecht.
o Gw. rekent die niet tot de UM, maar zijn het wel.
4
,2. DEFINITIE VANUIT DE RELATIES DIE WORDEN BEHEERST DOOR HET BESTUURSRECHT
1. Relatie tussen: Bestuurde – Bestuur – Rechter
o Bv. Student en unief hebben een geschil en rechter neemt hier beslissing over.
2. Relatie tussen: Bestuur – Bestuur – Rechter
o Beslissing inzake bestuurlijk toezicht
o Bv.: VL-regering kan beslissing van een gemeente vernietigen
3. Relatie tussen: Personeelslid bestuur – Bestuur – Rechter
o Vnl. in ambtenarenrecht: Geschil tussen personeelslid bestuur en publieke WG (federale
OH, Vlaamse OH, regeringen, …) en dit wordt beslecht door de rechter
3. OMSCHRIJVING VANUIT DE MATERIËLE BEVOEGDHEID VAN HET BESTUUR: HET BEGRIP
OPENBARE DIENST
Taken van openbare dienst – bestuursrecht = ‘Recht van de openbare diensten’?
‘Openbare dienst’: Diensten die op algemene en voortdurende wijze ter beschikking moeten staan van de
hele bevolking en waartoe iedereen effectief toegang moet hebben.
Wie?
• Niet enkel OH voert taken van openbare dienst uit
• Ook privé-instanties
o Bv.: Onderwijs: Katholieke scholen zijn op privé-initiatief opgericht (KUL, VBU) Publiek
onderwijs (UA, Ugent, UHasselt)
o Bv.: Mutualiteiten (private organisatie, maar werkt wel mee aan belangrijke taak). We
hebben de vrije keuze.
• + Gevolgen economische liberalisering op de behartiging van openbare diensttaken
o Openbare diensttaken o.a.: Gas en elektriciteitslevering, postdiensten, telefonie, internet, …
o Mensen moeten hiervoor op een eerlijke manier toegang hebben tegen een eerlijke prijs
▪ I.v.m. menselijke waardigheid
o Vroeger: OH-monopolie (bv. Belgacom, als OH-bedrijf, is het enige telefoniebedrijf)
▪ Reden: Veel sectoren zijn afhankelijk van een bepaalde structuur
▪ Bv.: Elektriciteit, kabelnetwerk vereist.
o Later: Verlies OH-monopolie, nu ook private spelers
▪ Liberalisering → Gevolg van Europese wetgeving
• Netbeheerder regelt de eerlijke toegang.
• Wetgeving Europa bepaald dat er een onafhankelijke regulator moet zijn die
zorgt voor het eerlijk verloop.
▪ Universeledienstverplichtingen + markttoezicht door regulatoren (correcties op de
vrije mededinging)
• Bv.: Het heeft geen zin dat elk bedrijf zijn eigen kabels legt. Onafhankelijk
van welke leverancier je kiest, dit gaat via dezelfde kabel. Deze kabel
behoort tot de netbeheerders die de eerlijke toegang van de verschillende
leveranciers regelt (geen discriminatie).
▪ Er zijn nog steeds OH-bedrijven actief (bpost, Proximus, …)
o AAI: Moéten onafhankelijk zijn
▪ Reden: toegang voor iedereen garanderen
▪ Vermijden dat politiek de reflex heeft de OH-bedrijven te gaan bevoordelen. Daarom
mag de OH zelf geen regulator zijn.
o Toekomst: Ook liberalisering van bv. personenvervoer bij de NMBS
▪ Andere bedrijven in heel Europa kunnen concurreren met NMBS
▪ Stabiele markten en regulering vereist
• Door regulering (beslissingen laten nemen door regulator) hoopt Europa
een stabiele markt te bereiken
o Kritiek: Stukje UM onttrekken aan politiek gezag
▪ Risico: Burger heeft geen inspraak meer, want ze kunnen niemand meer
aanspreken ( Parlement: Verkozen, kan ter verantwoording worden geroepen)
5
, • DUS…
o Bestuursrecht is niet (meer) “hét recht van de openbare diensten”. Heel wat openbare
diensten worden vandaag aangeboden in een onderneming-consument-relatie (door
liberalisering van de markten), grotendeels beheerst door het privaatrecht/ eco recht.
o MAAR OH heeft door liberalisering cruciale sectoren (nutssectoren) wel een nieuwe rol
gekregen: Markttoezicht.
▪ OH heeft nieuwe rol in sectoren: Is niet meer de enige die deze diensten aanbiedt,
maar zorgt wel nog voor het markttoezicht.
▪ De regulator is een OH die onderworpen is aan bestuursrecht (hebben dus nog wel
enige legitimiteit en kunnen ook voor de rechter ter verantwoording worden
geroepen → Marktenhof).
INDELING VAN HET BESTUURSRECHT
Algemeen vs. Bijzonder bestuursrecht
Lessen: Bestuursrecht in het algemeen
Bijzonder bestuursrecht: Voor een bepaalde tak van het bestuursrecht
o Vaak technisch en gedetailleerd
o Bv.: Onderwijs: Onderwijs en examenreglementen van alle scholen afzonderlijk, zoals OER
van UA
Alles waarvoor het recht geen bijzondere rechter heeft aangeduid komt bij RvS.
• RvS is ook cassatierechter voor bijzondere rechtscolleges: Beslist dan enkel over feit of bijzonder
rechtscollege de regels goed heeft geïnterpreteerd, maar maakt geen beslissing ten gronde.
• Federale bijzondere rechtscolleges
o bv. Raad voor vreemdelingenbetwistingen, opgericht o.w.v. achterstand RvS in
Vreemdelingendossiers
• Vlaamse bijzondere rechtscolleges: 4 (zie later)
o WALL en BRUS: Geen (RvS volstaat voor hen)
BestuursorganisatierR vs. Materieel bestuursR vs. Procedureel bestuursR vs. BestuursprocesR
Relatie tussen algemeen en bijzonder bestuursrecht
• Permanente wisselwerking
• Aanvullende werking van het algemeen bestuursrecht: Is in een bijzondere materie de procedure niet
in detail uitgewerkt (bv. recht gehoord te worden), en staat er niets over in de wet, dan moet je kijken
naar het ongeschreven algemeen bestuursrecht o.b.v. de RP van de RvS.
6
,FUNCTIES VAN HET BESTUURSRECHT
Bestuursrecht heeft 3 functies
1. Legitimerende functie = Bieden ve. rechtsbasis voor bestuur, gelet op het legaliteitsbeginsel
o Rechtsbasis vereist voor optreden bestuur
o Bestuur heeft enkel beslissingsbevoegdheid indien verleend door Gw. of wet
▪ Bv.: Koning ontleent bevoegdheid om de wet uit te voeren (= extra regels aan te
nemen om de wet uit te voeren) op basis van de Grondwet. Dit moet dus niet extra
in de wet worden gezet, art. 105 Gw.
▪ Wetgever heeft hiernaast de mogelijkheid veel te delegeren.
2. Waarborgfunctie = Waarborgen voor bestuurden in hun relatie tot het bestuur (democratie –
rechtsstaat)
o Meeste van de cursus gaat hierover
o Hoe zorgt het bestuursrecht ervoor dat de bestuurden beschermd zijn tegen het bestuur?
o Bestuur heeft een belangrijke bevoegdheid, want kan vrijheid beperken en ons dingen
ontzeggen en plichten en lasten eenzijdig opleggen.
o Daarom: Rechtsbescherming voor bestuurden vereist.
3. Instrumentele functie = Het bestuursrecht helpt het OH-beleid te realiseren
o UM kan, ook in een democratie, eenzijdige beslissingen nemen in het algemeen belang. Dit
moet ook beschermd worden.
** Nota: Als Prof zegt de ‘OH’ bedoelt ze eigenlijk ‘het bestuur’ in de colleges.
7
,KENMERKEN VAN HET BESTUURSRECHT
2 KENMERKEN:
1. Bestuursrecht als uitzonderingsrecht: Autonomie en eigenheid
2. Meergelaagdheid van het bestuursrecht
1). BESTUURSRECHT ALS UITZONDERINGSRECHT: AUTONOMIE EN EIGENHEID VAN HET
BESTUURSRECHT
Onderscheid zich van gemeen recht (burgerlijk recht)
• Reden: Relatie tss. OH en burger is een bijzondere relatie
Wegens…
• 1° Prerogatieven van de OH
→ OH kan bep. dingen doen die wij niet kunnen doen, maar heeft ook bep. plichten
o Bevoegdheid tot het uitvaardigen van eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen (EBR)(!)
▪ … met dwingende kracht (privilège du préalable)
▪ … met uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office)
→ Franstalige principes, want veel afgekeken bij FRA.
▪ Wat is een ‘eenzijdige bestuurlijke RH’? (zie deel II)
• Eenzijdig: Zonder instemming ( Contract, verbintenis: Instemming van
iedereen vereist)
• Bestuurlijk: Uitgaande van het bestuur
• Rechtshandeling: Handeling die beoogt rechtsgevolgen te gaan creëren of
belet intentioneel dat rechtsgevolgen tot stand komen (dus geen feitelijke
handeling)
o Wetten van openbare dienst (zie deel V)
▪ Geen wetskrachtige normen, maar principes/beginselen (zelfs al zegt men in het
Frans wel ‘le loi de…’)
▪ Doel: Beschermen de OH ( meestal beschermen rechtsbeginselen ons tegen de
OH, bv. GBOL)
▪ 2 belangrijke algemene rechtsbeginselen (dus GEEN soft law)
• Veranderlijkheidsbeginsel: OH mag beleid te allen tijde wijzigen in het
algemeen belang (niet-retroactief).
o Logisch in een democratie, mede door wijziging politieke macht,
dit is ook zo in het bestuur
o Statutair ambtenaar ondergaat gevolgen hiervan: Kan op een
andere OH-dienst worden gezet bij tekort aan mensen indien zijn
expertise relevant is. Ambtenaar heeft geen recht op behoud van
zijn standplaats en moet verplaatsing in algemeen belang
aanvaarden (hierdoor kunnen ook arbeidsvoorwaarden, premies
etc. wijzigen) Kan niet zomaar op gewone arbeidsmarkt.
• Continuïteitsbeginsel: OH moet continue functioneren en moet
beslissingen kunnen nemen m.h.o.o. continue dienstverlening die hij dient
te verstrekken
o Bv.: Mensen van ene dienst op andere dienst zetten indien nodig
om te continuïteit te kunnen waarborgen → Verplaatsbaarheid
ambtenaren dus ook een voorbeeld van het continuïteitsbeginsel
o Als statutair ambtenaar ontslag wil nemen, kan dit pas na
goedkeuring door werkgever, om die continuïteit te kunnen
waarborgen (vermijden dat OH plots leegloopt)
8
,• 2° Specifieke verplichtingen voor de OH
o Geen vrije keuze van personeel, aannemers, leveranciers, …
▪ WG in privé kiest eigen personeel en moet niet noodzakelijk een vacature
uitschrijven of selectieprocedure houden. Moet zich enkel aan anti-discriminatie en
antiracisme wetgeving houden. Zolang die dat doet mag die in dienst nemen die hij
wil.
Ook als ik bv. een aannemer zoek mag ik ervoor kiezen om dit door men buurman of
men vriend te laten doen.
▪ OH moet objectieve transparante selectieprocedures organiseren om het
personeel te selecteren
Ook als bv. burgemeester een aannemer wilt aanstellen moet die dat volgens
bepaalde procedure doen en niet gewoon zijn broer aanstellen.
o Vormvoorschriften
▪ Bv.:
• Adviezen: Zeker bij technische zaken vaak vooraf advies vragen
• Inspraak
• Openbaar onderzoek
• Goedkeuring: Soms wachten op goedkeuring van een hogere OH (zie
bijzonder bestuurlijk toezicht, deel V)
• Formele motivering: Verplicht EBR met individuele strekking formeel te
motiveren
o Kortste wet in wetboek: Wet van 1991 met 7 artikels
o Organismen die ons garanderen dat de OH aan ons
rekenschap/verantwoording aflegt
• …
o Controle/rekenschap: Begrotingsregels, Openbaarheid van (sommige) vergaderingen,
Openbaarheid van bestuursdocument
▪ Meeste vergaderingen van besturen mogen niet openbaar zijn
▪ Reden: Veel bestuursorganen zijn samengesteld uit vertegenwoordigers uit het
middenveld (bv. VDAB VL bestuur bevoegd voor arbeidsbemiddeling, bestuur
bestaat uit vertegenwoordigers WG’s en WN’s organisaties). Als hun achterban
komt meeluisteren, gaan ze niks durven zeggen. Zo organiseer je permanente
conflicten. Daarom besloten, tenzij anders beslist bij wet of Gw.
➔ Als Gw. of wet niks zegt, is het besloten.
➔ De openbaarheid van bestuursdocument (art. 32 Gw): In beginsel heeft men zonder dat
men enig belang moet aantonen allemaal het recht om elk bestuursdocument (in bezit
van de OH) te raadplegen/in te kijken.
▪ Burgers hebben in principe het recht om elk bestuursdocument dat de OH in haar
bezig heeft in te kijken en hier ook een kopie van te krijgen
▪ Government in Sunshine Act: Alles moet transparant zijn
▪ Niet enkel een waarborg via wet, maar ook in de Gw. (Art. 32 Gw.: recht op inzage in
bestuursdocument)
▪ Enorm belangrijk, niet enkel voor de burger, maar vnl. voor de journalisten.
▪ Idee: De burger kan de OH enkel controleren wanneer hij inzake krijgt in de
documenten waarover de OH beschikt.
9
, • 3° Afwijkingen van het gemeen recht → Worden apart geregeld
o Specifiek statuut voor het statutair overheidspersoneel ➔ ambtenarenrecht
▪ Veel statutair OH-personeel, ondanks feit dat we hiervan af aan het stappen zijn
▪ Hiervoor afzonderlijk ambtenarenrecht
o Specifiek statuut voor de goederen van de overheid ➔ domeingoederenrecht
▪ Niet alle regels van BW rond goederen zijn van toepassing op de OH. De goederen
van de OH genieten een bijzondere bescherming
o Specifieke contracten ➔ ‘administratieve’ contracten
▪ Bepaalde contracten zijn in het gemene recht nl. niet gekend
▪ Bv.: Concessie, beleidsovereenkomsten, …
o Specifieke rechtspersonen, nl. publiekrechtelijk vormgegeven rechtspersonen
▪ Als je een RP wil oprichten, dan kijken we in het WVV, waarin we een catalogus
terugvinden die numerus clausus geldt.
▪ Overheidsrechtspersonen hebben een sui generis statuur: Worden voor aparte wet,
decreet of ordonnantie gestemd hoe ze in elkaar zitten (samenstelling, wie volheid
van bevoegdheid, …)
o Specifieke rechters, nl. bestuursrechters ➔ bestuursprocesrecht
▪ Burgerlijk procesrecht is hier nat van toepassing
o Autonoom sanctierecht: bestuurlijke sancties
▪ Besturen kunnen bestuurlijke sancties opleggen → Nl. niet aan dezelfde straffen
onderworpen
o Specifieke beginselen van behoorlijk handelen
▪ UM: …
▪ RM: Beginselen van behoorlijk bestuur
▪ Soms overlappen die een stuk of lijken die op elkaar
▪ NOTA**: Soms heeft een begrip dezelfde benaming maar betekent het iets anders
voor de rechter dan voor het bestuur
Verklaring uitzonderingspositie
• Ongelijkheid partijen
o Privaatrecht: Partijen zijn gelijk
• Noodzaak tot het vrijwaren van het algemeen belang → Tegen NIMBY-syndroom
o OH moet kunnen optreden tegen ‘not in my backyard syndroom’: Private belangen moeten
die kunnen overstijgen
o Privaatrecht: Kunnen gewoon hun buurman aanstellen
• Weliswaar steeds meer inspraak, participatie en wederkerigheid, maar OH behoudt het ‘laatste
woord’
o OH is verplicht ons te horen, maar niet verplicht ons te volgen
o MAAR volgen ze ons niet, dan geldt er wel een verzwaarde motiveringsplicht
o Bv.: Ik heb een café dat de OH wilt sluiten. Ik heb het recht gehoord de worden door de
rechter of OH moet openbaar onderzoek organiseren (gele papieren die worden uitgehangen
waarop staat dat je bezwaar kan maken indien gewenst).
Visualisatie belangrijkste verschillen tussen publiek en privaat:
10
