Samenvatting Mechanismen en afweer - lessen prof L. Ferd.

Deel 1: Pathologie van de cel
Leerstof:
- Geen cursus  Ppt kennen
- Examen: MCQ, geen partims, 1 vrij grote vraag met ondervraagjes, geen tekening (wel uitleg)
Inhoudstafel:
- Adaptatie van cellulaire groei en di erentiatie
o Hypertrofie
o Hyperplasie
o Atrofie
o Metaplasie
o Intracellulaire accumulaties
 Lipiden
 Eiwitten
 Glycogeen
 Pigment
o Hyaliene wijzigingen
 Amyloidose
o Calcificatie
- Celschade en celdood
o Oorzaken en mechanismen
o Reversibele schade
o Irreversibele schade
 Apoptose
 Mechanismen
o Intrinsieke (mitochondriale) pathway
o Extrinsieke(celdoodreceptor) pathway
o ER stress-geïnduceerde celdood
o Perforine/granzyme pathway
 Functie
o Fysiologisch
o Pathologisch
 Necrose
 Necrose-like celdood
 Methuosis
 Necroptose
 NETosis
 Pyroptosis
 Pyronecrosis
 Andere vormen van celdood
 Autofagie
- Celveroudering
o Mechanismen
 DNA schade
 Cellulaire senescentie
 Telomeren en telomerase
 Verlies van eiwithomeostase
 Ontregelde ‘nutrient sensing’
o Pathologie geassocieerd met veroudering

,= belangrijke figuur = SAMENVATTING
Pathologie van de cel:
- Homeostase: evenwicht tussen functie en structuur
- Adaptatie: reversibele functionele en structurele respons  nieuwe steady state
- Celschade: reversibel of irreversibel
- Celdood: fysiologisch en pathologisch
Adaptatiemechanismen = vooral aanpassing aantal cellen (hyperplasie) en grootte van cellen
(hypertrofie), soms ook fenotype



Adaptatie van cellulaire groei en di erentiatie
- Reversibele respons op extreme fysiologische stress of pathologische stimuli
- Veranderingen in celgroei, celgrootte of di erentiatie
- Intracellulaire accumulatie
Hypertrofie
= toename van de celgrootte en dus van het volume van het orgaan
- verhoogde synthese van structurele componenten
- fysiologisch of pathologisch
o toegenomen functionele behoefte
bv persoon die aan bodybuilding doet: spieren moeten meer werken en zullen meer
structurele componenten aanmaken  cel kan veel meer dan ervoor
o specifieke hormonale situatie
= fysiologisch/ pathologisch  door bv inwerking van bepaalde exogene hormonen

,FYSIOLOGISCHE hypertrofie en hyperplasie
= uterus na zwangerschap  uterus zal bij zwangerschap veel groter worden: normale myometrium
zal zich omvormen:
- spiercellen worden gestimuleerd tot hypertrofie ( kernen verder uit elkaar door meer
cytoplasma)
- spiercellen worden gestimuleerd tot hyperplasie ( meer spiercellen)
 meer spierkracht


PATHOLOGISCHE hypertrofie
= myocard van het hart bij verhoogde lading  linker ventrikel zal enorm gespierd zijn


Hyperplasie
= toename van het aantal cellen in een orgaan of weefsel
- proliferatie van mature cellen oiv groeifactoren of regeneratie afkomstig van stamcellen
- komt vaak samen voor met hypertrofie

- FYSIOLOGISCHE hyperplasie
o hormonale hyperplasie
= bv uterus bij zwangerschap: zowel hypertrofie als hyperplasie
o compensatoire hyperplasie
= orgaan/ weefsel is voor een stuk weg (schade/ chirurgie)  resterende weefsel zal
hyperplasie vertonen om verloren stuk terug te krijgen en zo functie te bewaren

- PATHOLOGISCHE hyperplasie
o extreme hormonale stimulatie of groeifactoren
o normale controlemechanismen van celgroei (dd. Kanker)
hyperplasie = kan voor het ontstaan van een maligne tumor zorgen (= pathologisch)
- gecontroleerd: enkel hyperplasie als stress stimulus aanwezig is
- niet gecontroleerd: hyperplasie treedt op door verandering DNA in cel, door schade 
maligne ontaarding (geen normale controle meer)
meeste vormen van hyperplasie zullen wel geen maligne ontaarding worden


Hormonale hyperplasie:
- normaal borstklier parenchym: versch lobuli met klierbuisjes met stroma en vet
- borstklier bij borstvoeding:
o hyperplasie: per lobulus veel meer klierbuizen + meer lobuli in borstklierparenchym
(minder stroma) = endometriumhyperplasie
o hypertrofie: klierbuizen zullen vergroten


Compensatoire hyperplasie:
- lever kan dit zeer goed
- kan perfecte functie blijven geven ook al is er een deel weg
- lever dat overblijft moet wel gezond genoeg zijn om aan regeneratie te kunnen doen

, Pathologische hyperplasie:
- endometriumcarcinoom = PATHOLOGISCH
o term hyperplasie wordt niet meer gebruikt
o veel klierbuizen met amper stroma
o complexe klierbuizen
o uitgesproken kernen (wisselend in vorm en grootte)
o ook zonder oestrogeenstimulus blijft groei

- verruca vulgaris (wrat)
o door HPV
o epitheel wordt hyperplastisch
o veel meer lagen van epitheelcellen + meer aanmaak van keratine


Atrofie
= afname van volume van een orgaan of weefsel door afname in celgrootte en aantal cellen
- verminderde eiwitsynthese en verhoogde eiwitafbraak in de cellen
= minder metabole activiteit  cel heeft ook minder voedingssto en nodig door deze
verminderde activiteit  kan uiteindelijk wel voor apoptose zorgen door te weinig O2
- fysiologisch of pathologisch
- oorzaken:
o verminderde werkbelasting
o denervatie atrofie
o ischemie
= onvoldoende O2 voorziening  kan voor atrofie zorgen om te proberen overleven
met minder O2
o onvoldoende voeding
o verlies van endocriene stimulatie
o druk
= bv bij tumor van speekselklieren: ernaast zal je mogelijks atrofisch
speekselklierparenchym hebben doordat tumor op deze cellen duwt en aan- en
afvoer wegen dichtgeduwd worden
Bv borstklier bij post-menopauzale vrouw:
Weinig klierbuizen die overblijven door verlies aan stimulatie door hormonen


Metaplasie
= reversibele wijziging waarbij een gedi erentieerd celtype vervangen wordt door een ander
gedi erentieerd celtype (adaptatie)
bv columnaire cilindrische cellen worden vervangen door plaveiselcellen  cellen die in de plaats
komen zullen beter om kunnen gaan met stress stimulus

- < precursor cellen (stamcellen/reservecellen in het epitheel, ongedi erentieerde
mesenchymale cellen in bindweefsel)
 het zijn de stamcellen die daar zitten die tot een andere soort cel di erentiëren
- Oiv cytokines, groeifactoren en extracellulaire matrix componenten