PSYCHOPATHALOGIE
H1 : INTRODUCTIE
Psychopathologie:
- psychè (= ziel) + pathos (= lijden)
- deelgebied van psychiatrie en klinische
psychologie
- Houdt zich bezig met afwijkende emoties,
gedragingen en gedachten
- weten wat er aan de hand is en waarom men doet wat men doet
- beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken ervan en
behandeling
Psychiatrie:
- medisch specialisme gericht op diagnostiek en behandeling van
psychische stoornissen (medisch oogpunt om om te gaan met psychisch
lijden)
- psychiater = iemand die geneeskunde heeft gestudeerd
Klinische psychologie:
- beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen en
bevordering van psychische welbevinden (psychologisch oogpunt om
om te gaan met psychisch lijden)
Psychische stoornis =
- Geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen
mét storing in het functioneren en persoonlijk lijden
Prevalentie =
Stigma – nochtans iemand met ‘psychische problemen’ is niet per definitie
afwijkend – belang van destigmatisering! (te gek campagne, rode neuzen dag,
getuigenissen van BV’s,…)
Religieuze, morele, maatschappelijke oordelen – omgeving speelt
belangrijke invloed in mate dat iets als afwijkends wordt gezien!
Eigen gevoelens, observaties en gedachten spelen ook rol in hoe je met
mensen omgaat, hoe je hen gaat behandelen en begeleiden
1
, Dus: heel belangrijk van zicht te hebben op hoe jezelf in elkaar
steekt want zo kan je beter behandelen en begeleiden
1.2 HOE DEFINIËREN WE AFWIJKEND GEDRAG?
- Medisch model -> biologische/genetische oorzaak
- Breder kijken: ‘psychische stoornis’ = bio psycho sociaal
- Iedereen heeft angst, verdriet, paniek, lusteloosheid,… maar wanneer
afwijkend?
- Wanneer symptoom (kenmerken passend bij bepaalde stoornis)?
Wanneer stoornis? Diagnostisch criterium -> bepaalde symptomen, kenmerken
moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden alvorens beschouwd als afwijkend en
horend bij bepaalde stoornis
JE BENT MEER DAN ENKEL JE SYMPTOMEN
Niemand is zijn stoornis
1.2.1 CRITERIA VOOR ABNORMALITEIT
1. Uitzonderlijk (prevalentie, cultuur, record)
OEFENING:
- Bv: stemmen horen die er in werkelijkheid niet zijn waar wijken degenen uit
de 3 gevalsbeschrijvingen
2. Sociaal afwijkend (cultuur, samenleving, generatie) op p3 af van normaal
gedrag?
- Bv: achterdocht
3. Foute perceptie/interpretatie van de realiteit (religie)
- Bv: wanen
4. Emotioneel lijden (afwezig of aanwezig?)
- Op zich niet voldoende, ook tijdsbepaling
5. Ongepast of contraproductief gedrag (ondanks neg gevolgen)
- Bv : alcoholmisbruik = verstoord het functioneren
6. Gevaar (sociale context, religie) – voor zichzelf of anderen
afwijkend G = op meerdere manieren definieerbaar
combinatie van deze criteria
in bepaald opzicht afwijkend zijn ≠ geheel afwijkend zijn!
BELANGRIJKE VRAGEN DOORHEEN CURSUS
- Wat vinden we afwijkend en welke karakteristieken toont dit gedrag?
- Welke oorzaken zijn er voor dit afwijkend gedrag?
- Hoe wordt omgegaan met persoon die afwijkend gedrag vertoont?
- Draagt cultuur bij aan afwijkend gedrag? Zoja, hoe?
2
,1.2.2 CULTURELE ASPECTEN VAN AFWIJKEND GEDRAG
Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur
- Indianen: ‘ziekten van de blanke man’ (alc, drugs) vs ‘indiaanse ziekten’
(probl in stam)
Afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
- angst in Westen (financieel) vs Afrikaanse landen (voortplanting)
Terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
- depressie: schuld/verdriet in Westen vs
hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte in Oosten
1.3 HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
1.3.1 HIPPOCRATES (CA 400 V.C.)
- Ziekten van lichaam & geest => gevolg van natuurlijke oorzaken, niet van
bezetenheid
- Naturalistische verklaring=> evenwicht vs onevenwicht in humores /
lichaamssappen
- Verstoring in humores => afwijkend gedrag
++Flegma (slijm) ~ flegmatiek / traag, lethargisch
++Zwarte gal ~ melancholie / depressief
++Bloed ~ sanguinisch / opgewekt, zelfverzekerd
++Gele gal ~ cholerisch / driftig
3 categorieën abnormale gedragspatronen: melancholie – manie – bezetenheid
Buitensporige depressie Bizar gedrag
Uitzonderlijke
opwinding
1.3.2 ARABISCHE PSYCHIATRIE
- 8ste eeuw tot 16de eeuw
- Ontwikkeling eigen psychiatrie: aandacht voor behandelingen, theorieën,
diagnostiek
- 1ste PC in 705 in Bagdad
- Typisch: mensgerichte benadering van geestesziekten
3
, - Vermoedelijk gevolg van Koran: adviseert humane en fatsoenlijke
behandeling van geestziekten want psych. stoornis is een praktisch
probleem
- Voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp
(in Europa pas in 1900!)
1.3.3 EXORCISME & HEKSENVERVOLGING IN EUROPA (330 – 1500 N.C.)
Heropleving geloof in bovennatuurlijke oorzaken
- Afwijkend gedrag = teken van bezetenheid
- Geesten / duivel => bezeten
- Behandeling = uitdrijving / exorcisme
- Aframmeling, geseling, gebed, uithongering,…
Heksenvervolging eind 15E eeuw
- door inquisiteurs aangesteld door K.K.
- via ‘diagnostische tests’
- vb. drijftest: pure metalen zinken – onzuivere
metalen stijgen nr oppervlakte – hoofd boven water houden =
samenspannen met duivel
Geloof in natuurlijke oorzaken nooit helemaal verdwenen
- Krankzinnigheid owv lichamelijke ziekte – hersentrauma (in
Engeland)
1.3.4 GEKKENHUIZEN (CA 1600)
Overal in Europa krankzinnigengestichten
- bedelaars + geestelijk gestoorden
- erbarmelijke levensomstandigheden
Vastgeketend aan bed
Geen hygiëne
Rondzwerven op terrein
4
H1 : INTRODUCTIE
Psychopathologie:
- psychè (= ziel) + pathos (= lijden)
- deelgebied van psychiatrie en klinische
psychologie
- Houdt zich bezig met afwijkende emoties,
gedragingen en gedachten
- weten wat er aan de hand is en waarom men doet wat men doet
- beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken ervan en
behandeling
Psychiatrie:
- medisch specialisme gericht op diagnostiek en behandeling van
psychische stoornissen (medisch oogpunt om om te gaan met psychisch
lijden)
- psychiater = iemand die geneeskunde heeft gestudeerd
Klinische psychologie:
- beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen en
bevordering van psychische welbevinden (psychologisch oogpunt om
om te gaan met psychisch lijden)
Psychische stoornis =
- Geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen
mét storing in het functioneren en persoonlijk lijden
Prevalentie =
Stigma – nochtans iemand met ‘psychische problemen’ is niet per definitie
afwijkend – belang van destigmatisering! (te gek campagne, rode neuzen dag,
getuigenissen van BV’s,…)
Religieuze, morele, maatschappelijke oordelen – omgeving speelt
belangrijke invloed in mate dat iets als afwijkends wordt gezien!
Eigen gevoelens, observaties en gedachten spelen ook rol in hoe je met
mensen omgaat, hoe je hen gaat behandelen en begeleiden
1
, Dus: heel belangrijk van zicht te hebben op hoe jezelf in elkaar
steekt want zo kan je beter behandelen en begeleiden
1.2 HOE DEFINIËREN WE AFWIJKEND GEDRAG?
- Medisch model -> biologische/genetische oorzaak
- Breder kijken: ‘psychische stoornis’ = bio psycho sociaal
- Iedereen heeft angst, verdriet, paniek, lusteloosheid,… maar wanneer
afwijkend?
- Wanneer symptoom (kenmerken passend bij bepaalde stoornis)?
Wanneer stoornis? Diagnostisch criterium -> bepaalde symptomen, kenmerken
moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden alvorens beschouwd als afwijkend en
horend bij bepaalde stoornis
JE BENT MEER DAN ENKEL JE SYMPTOMEN
Niemand is zijn stoornis
1.2.1 CRITERIA VOOR ABNORMALITEIT
1. Uitzonderlijk (prevalentie, cultuur, record)
OEFENING:
- Bv: stemmen horen die er in werkelijkheid niet zijn waar wijken degenen uit
de 3 gevalsbeschrijvingen
2. Sociaal afwijkend (cultuur, samenleving, generatie) op p3 af van normaal
gedrag?
- Bv: achterdocht
3. Foute perceptie/interpretatie van de realiteit (religie)
- Bv: wanen
4. Emotioneel lijden (afwezig of aanwezig?)
- Op zich niet voldoende, ook tijdsbepaling
5. Ongepast of contraproductief gedrag (ondanks neg gevolgen)
- Bv : alcoholmisbruik = verstoord het functioneren
6. Gevaar (sociale context, religie) – voor zichzelf of anderen
afwijkend G = op meerdere manieren definieerbaar
combinatie van deze criteria
in bepaald opzicht afwijkend zijn ≠ geheel afwijkend zijn!
BELANGRIJKE VRAGEN DOORHEEN CURSUS
- Wat vinden we afwijkend en welke karakteristieken toont dit gedrag?
- Welke oorzaken zijn er voor dit afwijkend gedrag?
- Hoe wordt omgegaan met persoon die afwijkend gedrag vertoont?
- Draagt cultuur bij aan afwijkend gedrag? Zoja, hoe?
2
,1.2.2 CULTURELE ASPECTEN VAN AFWIJKEND GEDRAG
Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur
- Indianen: ‘ziekten van de blanke man’ (alc, drugs) vs ‘indiaanse ziekten’
(probl in stam)
Afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
- angst in Westen (financieel) vs Afrikaanse landen (voortplanting)
Terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
- depressie: schuld/verdriet in Westen vs
hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte in Oosten
1.3 HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
1.3.1 HIPPOCRATES (CA 400 V.C.)
- Ziekten van lichaam & geest => gevolg van natuurlijke oorzaken, niet van
bezetenheid
- Naturalistische verklaring=> evenwicht vs onevenwicht in humores /
lichaamssappen
- Verstoring in humores => afwijkend gedrag
++Flegma (slijm) ~ flegmatiek / traag, lethargisch
++Zwarte gal ~ melancholie / depressief
++Bloed ~ sanguinisch / opgewekt, zelfverzekerd
++Gele gal ~ cholerisch / driftig
3 categorieën abnormale gedragspatronen: melancholie – manie – bezetenheid
Buitensporige depressie Bizar gedrag
Uitzonderlijke
opwinding
1.3.2 ARABISCHE PSYCHIATRIE
- 8ste eeuw tot 16de eeuw
- Ontwikkeling eigen psychiatrie: aandacht voor behandelingen, theorieën,
diagnostiek
- 1ste PC in 705 in Bagdad
- Typisch: mensgerichte benadering van geestesziekten
3
, - Vermoedelijk gevolg van Koran: adviseert humane en fatsoenlijke
behandeling van geestziekten want psych. stoornis is een praktisch
probleem
- Voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp
(in Europa pas in 1900!)
1.3.3 EXORCISME & HEKSENVERVOLGING IN EUROPA (330 – 1500 N.C.)
Heropleving geloof in bovennatuurlijke oorzaken
- Afwijkend gedrag = teken van bezetenheid
- Geesten / duivel => bezeten
- Behandeling = uitdrijving / exorcisme
- Aframmeling, geseling, gebed, uithongering,…
Heksenvervolging eind 15E eeuw
- door inquisiteurs aangesteld door K.K.
- via ‘diagnostische tests’
- vb. drijftest: pure metalen zinken – onzuivere
metalen stijgen nr oppervlakte – hoofd boven water houden =
samenspannen met duivel
Geloof in natuurlijke oorzaken nooit helemaal verdwenen
- Krankzinnigheid owv lichamelijke ziekte – hersentrauma (in
Engeland)
1.3.4 GEKKENHUIZEN (CA 1600)
Overal in Europa krankzinnigengestichten
- bedelaars + geestelijk gestoorden
- erbarmelijke levensomstandigheden
Vastgeketend aan bed
Geen hygiëne
Rondzwerven op terrein
4
