PRIVAATRECHT: DEEL 1 PERSONEN- EN FAMILIERECHT
HOOFDSTUK I DE MENS
AFDELING 1 BESTAAN VAN DE FYSIEKE PERSOON
6. ‘Bestaan’ = iemands bestaan in de samenleving wordt vooral wettelijk erkend: een persoon
bestaat juridisch gezien door de rechten en plichten die het recht aan hem toekent
Het - Het bestaan v/d persoon is zijn juridisch ‘zijn’
bestaan - Elke fysieke persoon die ‘bestaat’ heeft rechtspersoonlijkheid = drager van rechten en verplichtingen
van een Bestaan is voorwaarde voor rechtspersoonlijkheid
fysiek -
> Begint met zijn geboorte en eindigt met zijn dood
persoon - Problemen zijn m.b.t. het bestaan: de afwezigheid en de vermiste.
➔ Een dier is een object, dier is geen drager van rechten en plichten
§ 1. BEGIN
7. Het bestaan
- Bestaan v/d mens als rechtssubject neemt aanvang bij geboorte
- geboorte = momentane gebeurtenis (het kind wordt gescheiden v/d moeder en begint een zelfstandig
leven)>➔ kan
Ditgemakkelijk
kan gemakkelijk
wordenworden vastgesteld
vastgesteld (aangifte art 43 e.v oud)
- Rechtspersoonlijkheid wordt slechts toegekend indien:
het kind levensvatbaar is
het kind levend geboren wordt
- Soms worden aan de ongeboren vrucht bepaalde rechten toegekend m.b.t.: erven (art. 725 oud BW) + ontvangen
van schenkingen (art. 906 oud BW) + erkenning (art. 328, § 3 oud BW).
Ongeboren kind kan na de geboorte aanspraak maken op deze rechten indien het reeds verwekt was
vóór de rechten openvielen + het levend en levensvatbaar geboren werd
= beschikbaar werden
➔ Dit is vervat in het adagium: ‘Een verwekt kind wordt geacht geboren te zijn, telkens
wanneer het er voordeel bij heeft’. Het recht beschouwt een
&
Al
- Dit betekent niet dat het kind rechtspersoonlijkheid verkrijgt vóór de geboorte. ongeboren kind als levendig onder
Deze regeling enkel uitgewerkt om toevallige discriminatie te vermijden bepaalde omstandigheden als dat
in zijn of haar voordeel is
>Genots/handelingsbekwaamheid: laten bijstaan door volwassene
8. Embryobescherming
- Om bescherming en waarborgen te kunnen bieden voor embryo’s, maakte de wetgever een aangepast juridisch
kader
De Embryowet van 11 mei 2003 (niet in codex) creëert een wettelijk kader voor onderzoek op menselijke
embryo’s
⑧
Nog geen rechtspersoonlijkheid + door evolutie medische wetenschap
- Onder bepaalde omstandigheden is onderzoek op menselijke embryo’s toegelaten
- Verboden: reproductief menselijk klonen + gebruik van embryo’s voor commerciële doeleinden of met
eugenetisch oogmerk
- De Wet Medisch Begeleide Voortplanting van 6 juli 20076 regelt statuut v/d overtallige embryo’s en gameten
&
De kern: afspraken die gemaakt worden, moeten correct worden nageleefd
➔ Eugenetica: het mooier maken v/h menselijk ras
➔ Onderzoek op embryo in vitro
➔ We hebben ook zorg voor het ongeboren leven
1
, 9. Abortus
- Beschermingsmaatregelen vóór geboorte hebben betrekking op wetgeving over
zwangerschapsonderbreking; die beschermingsmaatregelen uitwerkt voor de ongeboren vrucht
- Huidige regeling is vervat in Abortuswet (niet in wetboek) van 15 oktober 2018 ➔ regelt vrijwillige abortus
- Artikelen 348, 349 en 352 Sw (strafwet): vruchtafdrijving bij een vrouw die daar niet in toestemde.
- Abortus kan vanuit verschillende invalshoeken bekeken worden:
o Spontaan optreedt (spontane abortus of miskraam),d of uitgelokt wordt
dan wel
o Het doel waarvoor hij gepleegd wordt: om therapeutische redenen (d.w.z. Omwille v/d gezondheid v/d
moeder), om eugenetische redenen (wanneer het ongeboren kind zwaar misvormd is), sociale redenen
(na verkrachting …);
o Persoon die abortus uitvoert: medisch geschoold personeel (medische abortus), niet medisch geschoold personeel
o Vrouw heeft toegestemd of niet.
- Vóór regeling v/d zwangerschapsonderbreking bij wet van 3 april 1990 (art348-352 Sw.) Was elke
opzettelijke zwangerschapsonderbreking met doel vrucht te doden en met doding v/d vrucht als
gevolg strafbaar
- Abortuswet (art. 2) neemt de strafbaarheid weg onder cumulatieve omstandigheden:
o De abortus moet gebeuren op verzoek + met toestemming v/d vrouw (wilsverklaring)
o Door geneesheer in medisch verantwoorde omstandigheden
o Gedurende eerste 84 dagen v/d zwangerschap of wnr de zwangere vrouw in een noodsituatie verkeert.
o Na 12 weken kan je nog abortus plegen als de moeder/vrucht in gevaar is
ste
⑭ Abortuswet sluit plicht tot medewerking aan zwangerschapsafbreking door arts of verpleger uit (art. 2, 1 lid, 7°).
= artsen zijn niet>➔
verplicht om mee teaanwezig
Voorlichtdienst werken aan een abortus als zij daar gewetensbezwaren tegen hebben. Ze kunnen weigeren
zonder dat dit juridische gevolgen heeft. Ze moeten wel de patiënt op een zorgvuldige manier overdragen aan een andere arts
10. Aangifteverplichtingen n.a.v. de geboorte
- Aangifte v/d geboorte: binnen 15 dagen na bevalling door vader/meemoeder of moeder (art. 43 e.v. Oud bw).
* Laatste dag een zaterdag, zondag of wettelijke feestdag, dan termijn verlengd tot volgende werkdag
- De akte vermeldt: dag, uur & plaats v/d geboorte, geslacht van kind + de voornamen die het heeft
gekregen, de voornamen, naam, beroep en woonplaats v/d moeder & v/d vader indien vaderlijke
afstamming vaststaat
Indien het geslacht van het kind niet duidelijk is kan het binnen de 3 maanden aangegeven worden
§ 2. EINDE
11. Dood
- Lichamelijke dood = einde v/d fysieke persoon + einde v/d rechtspersoonlijkheid
- M.b.t. Het overlijden van een persoon ➔ aantal belangrijke juridische problemen gerezen:
1) Juiste vaststelling v/h ogenblik van overlijden: met oog op orgaantransplantatie art. 11 orgaantransplantatiewet ➔
Geen wettelijk criterium⑨1
<-> therapeutische hardnekkigheid④2
tss recht om rustig te sterven en respect voor menselijk leven ok
2) Conflict g
S
tussen Wanneer is het ethisch verant woord om
3) Het juridische statuut v/h lijk. ➔ geen verhandelbaar goed
levensverlengende behandelingen te stoppen?
- Automatisch autopsie op kinderen < 18 maanden die onverwacht en medisch onverklaard overlijden
Autopsie gaat niet door als 1 v/d ouders zich ertegen verzet.
Door deze automatische autopsie: beter zicht krijgen op wiegendood en zo sterfgevallen in de toekomst
voorkomen
In artikel 11 van de Orgaantransplantatiewet betekent “geen wettelijk criterium” dat er geen vaste regels zijn voor het
beoordelen van bepaalde zaken zoals de geldigheid van mondelinge toestemming voor orgaandonatie of de vraag of
nabestaanden instemmen met een donatie. Elke situatie moet daarom afzonderlijk beoordeeld worden op basis van de
1 In de context van artikel 11 van de Orgaantransplantatiewet kan "geen wettelijk criterium" erop wijzen dat er geen vaste regels zijn voor bijvoorbeeld de beoordeling
specifieke omstandigheden.
van mondelinge toestemming of de mate van aannemelijkheid van instemming van nabestaanden. In plaats daarvan moet elke situatie afzonderlijk worden beoordeeld
op basis van de specifieke omstandigheden, wat ruimte laat voor interpretatie en discretionaire besluitvorming.
Het starten of voortzetten van een medische behandeling bij terminale patiënten wordt als zinloos beschouwd als de
behandeling niet
2 Het starten of het meer
zinloos bijdraagt
volhouden aan levensverlenging
van een medische behandeling bij terminalemaar
patiëntenalleen hetalsster
die niet meer vensproces
levensverlengend maarrekt. In stervensverlengend
eerder als zulke gevallen kan gaat
worden het om
beschouwd
zorg die niet meer gericht is op herstel of levenskwaliteit, maar slechts op het verlengen van het lijden. Artsen en 2familie
moeten hier af wegen wat ethisch verant woord is
, Geen wettelijk criterium = de wet definieert niet precies wanneer iemand
officieel als overleden wordt beschouwd in het kader van orgaandonatie
A. Vaststelling v/h overlijden.
S
Overlijden niet noodzakelijk een momentaan feit of gebeurtenis (geboorte wel) → vaak proces dat zich in
-
de tijd kan uitstrekken.
Hierdoor niet steeds eenvoudig om juiste moment van overlijden vast te stellen.
Altijd zo geweest → problematiek was vroeger van weinig belang.
won
van overlijden aan belang en dus problematisch werd
aug
Pas toen orgaantransplantatie van vitale organen mogelijk werd, was vaststelling in rechte v/h exacte tijdstip
➔ Er is geen enkel wettelijk criterium m.b.t. Vaststelling v/h overlijden.
- Eenvoudigste vaststelling is die van ‘lijk’ = de toestand van menselijk lichaam na overlijden
De
-feitelijk
Dood dood ingetreden
voordien treedt echter al eerder
+ met oog opintransplantatie → moment v/h overlijden
en voor orgaantransplantatie is het belangrijk
zo snel om dit moment
mogelijk vast tezo
·
vroeg
stellenmogelijk nauwkeurig vast te stellen
Neemt aan dat mens dood is bij volledige + definitieve afwezigheid van elke hersenwerking, incl.i
Tegenwoordig: Deze v/d
hersenschors
- Na dergelijke dood: soms mogelijk een aantal functies kunstmatig in stand te houden (kunstmatige
E
bloedsomloop, kunstmatige beademing, kunstmatig de temperatuur op peil houden enz.).
Deze toestand noemt men klinische dood.
- Dood vastgesteld met oog op transplantatie → moet vaststelling gebeuren door 3 geneesheren die
niets met transplantatie te maken hebben (art. 11 Orgaantransplantatiewet).
B. Recht om rustig te sterven.
Stervensproces N
- ; Het recht om menswaardig te sterven, heeft laatste jaren de juridische wereld beroerd
vnl.
Bij beoordeling van deze problematiek dient rekening te worden gehouden met een aantal inzichten die
-
soms strijdig zijn met elkaar: beschermt tegen onrechtmatige beëindiging van het leven
D
o Onaantastbaarheid v/h menselijk leven als 1 v/d pijlers van onze maatschappij
Juridisch gezien ben je geen eigenaar van je eigen lichaam
o Beperkte mate van zelfbeschikking voor het rechtssubject bij de beoordeling v/d kwaliteit van zijn levenssituatie
·
Een persoon heeft enige
- Vroeger invloed
: ‘leven’ heiligom te bepalen wat hij als een goed leven beschouwt maar deze invloed wordt door de
- Nu: erkent de rechtsorde dat de kwaliteit v/h leven in beperkte mate mag meespelen in wet begrensd
oordeelsvorming bij overwegen van levensbeëindiging
Vroeger was het leven heilig
I. Interventie in het stervensproces.
- Als iemand aan het sterven is, mogen wij dan ingrijpen of niet
- Men aanvaardt:a recht om niet gestoord te worden in zijn stervensproces, eenmaal dit is ingetreden.
a = eenieder heeft het recht om ongestoord te sterven: de onaantastbaarheid v/h sterfbed.
- Verwerpelijk en strijdig met de diepste persoonlijkheidsrechten v/d mens zijn alle ingrepen
waardoor het stervensproces kunstmatig wordt verlengd = de therapeutische hardnekkigheid.
II. Medische handelingen met als oogmerk te doden
- Euthanasiewet van 28 mei 2002 creëert wettelijk en deontologisch kader voor euthanasie
a. Begrip ‘euthanasie’
& - (euthanasie is een misdrijf behalve als je aan bepaalde voorwaarden voldoet)
- Art. 2 v/d wet: euthanasie = opzettelijk levensbeëindigend handelen door andere dan de betrokkene, op diens
verzoek.
- Vroeger: toegelaten euthanasie voorbehouden voor levensbeëindigend optreden voor terminale patiënten
(patiënten bij wie de afloop v/d ziekte fataal was)
- Nu: geldt euthanasie (procedure) voor:
o Terminale patiënten
o Patiënten, die zich in uitzichtloze situatie bevinden van aanhoudend & ondraaglijk lijden, zowel fysiek als
psychisch en ongeneeslijk zijn
3
, In geval van euthanasie kunnen artsen die hulp verlenen in bepaalde omstandigheden in aanraking komen met
-
psychisch, en ongeneeslijk zijn
deze strafrechtelijke kwalificaties tenzij ze voldoen aan de strikte juridische voor waarden van de wet
(euthanasiewet). Als de hulp voldoet aan deze voor waarden, wordt het niet als strafbaar gezien
&
b. Principiële strafbaarheid
O Hierboven omschreven euthanasie valt onder strafrechtelijke kwalificatie van doding & doodslag (art. 392-393 Sw.)
-
c. Toegelaten euthanasie. #(vaak op examen!!!!)
-
se Art. 3 v/d wet somt voorwaarden op die vervuld moeten zijn opdat euthanasie niet als misdrijf zou worden
beschouwd:
1) Euthanasie moet toegepast zijn door een arts
A- Betekent dat elk levensbeëindigend optreden door andere personen dan arts (familieleden,
verpleegkundigen …) strafbaar blijft onder de gebruikelijke voorwaarden:
2) Vrijwillig, overwogen & herhaald verzoek, in schriftelijke vorm, door meerderjarige, handelingsbekwame
persoon of ontvoogde minderjarige
- Verzoek kan worden vervangen door wilsverklaring, die geldig is voor onbepaalde duur
- Kan op elk moment worden ingetrokken of aangepast
- Handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige kan in wilsverklaring schriftelijk zijn
wil kennen geven dat arts euthanasie toepast indien hij lijdt aan ernstige & ongeneeslijke
aandoening, niet meer bij bewustzijn is en deze toestand onomkeerbaar is
d- Wilsverklaring opgemaakt voor geval betrokkene zijn wil niet meer kan uiten
- In de verklaring kan vertrouwensperso(o)n(en) aangeduid worden die arts op de hoogte brengen
v/d wil v/d patiënt (art. 4 Euthanasiewet)
3) Terminale toestand of uitzichtloze toestand van aanhoudend lijden, dat ongeneeslijk lijkt.
&- Bij oordeelsbekwame minderjarige patiënt euthanasie: slechts toegelaten indien deze zich in medisch
uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat niet gelenigd kan
worden en dat binnen afzienbare termijn overlijden tot gevolg heeft. verlicht
D- De toestand moet gevolg zijn van ernstige en ongeneeslijke, door ongeval/ziekte veroorzaakte aandoening
4) Naleving van alle voorwaarden en procedures (informatie, controle, consultatie en aangifte)
-- 1 van deze voorwaarden is aangegeven in artikel 3, § 3: indien de patiënt niet binnen afzienbare tijd zal
overlijden, is bijkomende consultatie en wachtperiode ingelast
- Arts die de euthanasie toepaste, doet hiervan aangifte bij de federale Controle- en
Evaluatiecommissie (art. 5-6 Euthanasiewet)
Als Heeft onder meer de taak na te kijken of euthanasie in overeenstemming met de wet is uitgevoerd
(voorwaarden en procedure) (art. 8 Euthanasiewet).
d. Geen mensenrecht
- Europees Hof voor de Rechten v/d Mens heeft in de zaak Diana Pretty uitgemaakt dat euthanasie geen
beschermd mensenrecht is
- Diana Pretty, Britse onderdaan die terminaal ziek was.
Ze wou dat haar echtgenoot haar zou helpen om zelfmoord te plegen omdat ze het zelf niet kon.
- Volgens Britse recht is dat niet toegelaten.
Volgens het Hof schendt Verenigd Koninkrijk het EVRM niet door haar het recht op zelfdoding niet toe te
kennen.
>
- ➔ Kort na uitspraak overleed ze
e. Geen verplichting tot medewerking
Een arts kan niet verplicht worden om mee te werken aan euthanasie.
III. Medische handelingen zonder oogmerk te doden
- Problematiek v/d interventie in het levens- en stervensproces zonder oogmerk te doden, maar waar dood
als gevolg intreedt : verschillende typegevallen:
= ver wijst naar situaties waarin medische handelingen of beslissingen worden genomen met de 4
bedoeling om het lijden van de persoon te verlichten maar waarbij de dood onbedoeld het resultaat is
HOOFDSTUK I DE MENS
AFDELING 1 BESTAAN VAN DE FYSIEKE PERSOON
6. ‘Bestaan’ = iemands bestaan in de samenleving wordt vooral wettelijk erkend: een persoon
bestaat juridisch gezien door de rechten en plichten die het recht aan hem toekent
Het - Het bestaan v/d persoon is zijn juridisch ‘zijn’
bestaan - Elke fysieke persoon die ‘bestaat’ heeft rechtspersoonlijkheid = drager van rechten en verplichtingen
van een Bestaan is voorwaarde voor rechtspersoonlijkheid
fysiek -
> Begint met zijn geboorte en eindigt met zijn dood
persoon - Problemen zijn m.b.t. het bestaan: de afwezigheid en de vermiste.
➔ Een dier is een object, dier is geen drager van rechten en plichten
§ 1. BEGIN
7. Het bestaan
- Bestaan v/d mens als rechtssubject neemt aanvang bij geboorte
- geboorte = momentane gebeurtenis (het kind wordt gescheiden v/d moeder en begint een zelfstandig
leven)>➔ kan
Ditgemakkelijk
kan gemakkelijk
wordenworden vastgesteld
vastgesteld (aangifte art 43 e.v oud)
- Rechtspersoonlijkheid wordt slechts toegekend indien:
het kind levensvatbaar is
het kind levend geboren wordt
- Soms worden aan de ongeboren vrucht bepaalde rechten toegekend m.b.t.: erven (art. 725 oud BW) + ontvangen
van schenkingen (art. 906 oud BW) + erkenning (art. 328, § 3 oud BW).
Ongeboren kind kan na de geboorte aanspraak maken op deze rechten indien het reeds verwekt was
vóór de rechten openvielen + het levend en levensvatbaar geboren werd
= beschikbaar werden
➔ Dit is vervat in het adagium: ‘Een verwekt kind wordt geacht geboren te zijn, telkens
wanneer het er voordeel bij heeft’. Het recht beschouwt een
&
Al
- Dit betekent niet dat het kind rechtspersoonlijkheid verkrijgt vóór de geboorte. ongeboren kind als levendig onder
Deze regeling enkel uitgewerkt om toevallige discriminatie te vermijden bepaalde omstandigheden als dat
in zijn of haar voordeel is
>Genots/handelingsbekwaamheid: laten bijstaan door volwassene
8. Embryobescherming
- Om bescherming en waarborgen te kunnen bieden voor embryo’s, maakte de wetgever een aangepast juridisch
kader
De Embryowet van 11 mei 2003 (niet in codex) creëert een wettelijk kader voor onderzoek op menselijke
embryo’s
⑧
Nog geen rechtspersoonlijkheid + door evolutie medische wetenschap
- Onder bepaalde omstandigheden is onderzoek op menselijke embryo’s toegelaten
- Verboden: reproductief menselijk klonen + gebruik van embryo’s voor commerciële doeleinden of met
eugenetisch oogmerk
- De Wet Medisch Begeleide Voortplanting van 6 juli 20076 regelt statuut v/d overtallige embryo’s en gameten
&
De kern: afspraken die gemaakt worden, moeten correct worden nageleefd
➔ Eugenetica: het mooier maken v/h menselijk ras
➔ Onderzoek op embryo in vitro
➔ We hebben ook zorg voor het ongeboren leven
1
, 9. Abortus
- Beschermingsmaatregelen vóór geboorte hebben betrekking op wetgeving over
zwangerschapsonderbreking; die beschermingsmaatregelen uitwerkt voor de ongeboren vrucht
- Huidige regeling is vervat in Abortuswet (niet in wetboek) van 15 oktober 2018 ➔ regelt vrijwillige abortus
- Artikelen 348, 349 en 352 Sw (strafwet): vruchtafdrijving bij een vrouw die daar niet in toestemde.
- Abortus kan vanuit verschillende invalshoeken bekeken worden:
o Spontaan optreedt (spontane abortus of miskraam),d of uitgelokt wordt
dan wel
o Het doel waarvoor hij gepleegd wordt: om therapeutische redenen (d.w.z. Omwille v/d gezondheid v/d
moeder), om eugenetische redenen (wanneer het ongeboren kind zwaar misvormd is), sociale redenen
(na verkrachting …);
o Persoon die abortus uitvoert: medisch geschoold personeel (medische abortus), niet medisch geschoold personeel
o Vrouw heeft toegestemd of niet.
- Vóór regeling v/d zwangerschapsonderbreking bij wet van 3 april 1990 (art348-352 Sw.) Was elke
opzettelijke zwangerschapsonderbreking met doel vrucht te doden en met doding v/d vrucht als
gevolg strafbaar
- Abortuswet (art. 2) neemt de strafbaarheid weg onder cumulatieve omstandigheden:
o De abortus moet gebeuren op verzoek + met toestemming v/d vrouw (wilsverklaring)
o Door geneesheer in medisch verantwoorde omstandigheden
o Gedurende eerste 84 dagen v/d zwangerschap of wnr de zwangere vrouw in een noodsituatie verkeert.
o Na 12 weken kan je nog abortus plegen als de moeder/vrucht in gevaar is
ste
⑭ Abortuswet sluit plicht tot medewerking aan zwangerschapsafbreking door arts of verpleger uit (art. 2, 1 lid, 7°).
= artsen zijn niet>➔
verplicht om mee teaanwezig
Voorlichtdienst werken aan een abortus als zij daar gewetensbezwaren tegen hebben. Ze kunnen weigeren
zonder dat dit juridische gevolgen heeft. Ze moeten wel de patiënt op een zorgvuldige manier overdragen aan een andere arts
10. Aangifteverplichtingen n.a.v. de geboorte
- Aangifte v/d geboorte: binnen 15 dagen na bevalling door vader/meemoeder of moeder (art. 43 e.v. Oud bw).
* Laatste dag een zaterdag, zondag of wettelijke feestdag, dan termijn verlengd tot volgende werkdag
- De akte vermeldt: dag, uur & plaats v/d geboorte, geslacht van kind + de voornamen die het heeft
gekregen, de voornamen, naam, beroep en woonplaats v/d moeder & v/d vader indien vaderlijke
afstamming vaststaat
Indien het geslacht van het kind niet duidelijk is kan het binnen de 3 maanden aangegeven worden
§ 2. EINDE
11. Dood
- Lichamelijke dood = einde v/d fysieke persoon + einde v/d rechtspersoonlijkheid
- M.b.t. Het overlijden van een persoon ➔ aantal belangrijke juridische problemen gerezen:
1) Juiste vaststelling v/h ogenblik van overlijden: met oog op orgaantransplantatie art. 11 orgaantransplantatiewet ➔
Geen wettelijk criterium⑨1
<-> therapeutische hardnekkigheid④2
tss recht om rustig te sterven en respect voor menselijk leven ok
2) Conflict g
S
tussen Wanneer is het ethisch verant woord om
3) Het juridische statuut v/h lijk. ➔ geen verhandelbaar goed
levensverlengende behandelingen te stoppen?
- Automatisch autopsie op kinderen < 18 maanden die onverwacht en medisch onverklaard overlijden
Autopsie gaat niet door als 1 v/d ouders zich ertegen verzet.
Door deze automatische autopsie: beter zicht krijgen op wiegendood en zo sterfgevallen in de toekomst
voorkomen
In artikel 11 van de Orgaantransplantatiewet betekent “geen wettelijk criterium” dat er geen vaste regels zijn voor het
beoordelen van bepaalde zaken zoals de geldigheid van mondelinge toestemming voor orgaandonatie of de vraag of
nabestaanden instemmen met een donatie. Elke situatie moet daarom afzonderlijk beoordeeld worden op basis van de
1 In de context van artikel 11 van de Orgaantransplantatiewet kan "geen wettelijk criterium" erop wijzen dat er geen vaste regels zijn voor bijvoorbeeld de beoordeling
specifieke omstandigheden.
van mondelinge toestemming of de mate van aannemelijkheid van instemming van nabestaanden. In plaats daarvan moet elke situatie afzonderlijk worden beoordeeld
op basis van de specifieke omstandigheden, wat ruimte laat voor interpretatie en discretionaire besluitvorming.
Het starten of voortzetten van een medische behandeling bij terminale patiënten wordt als zinloos beschouwd als de
behandeling niet
2 Het starten of het meer
zinloos bijdraagt
volhouden aan levensverlenging
van een medische behandeling bij terminalemaar
patiëntenalleen hetalsster
die niet meer vensproces
levensverlengend maarrekt. In stervensverlengend
eerder als zulke gevallen kan gaat
worden het om
beschouwd
zorg die niet meer gericht is op herstel of levenskwaliteit, maar slechts op het verlengen van het lijden. Artsen en 2familie
moeten hier af wegen wat ethisch verant woord is
, Geen wettelijk criterium = de wet definieert niet precies wanneer iemand
officieel als overleden wordt beschouwd in het kader van orgaandonatie
A. Vaststelling v/h overlijden.
S
Overlijden niet noodzakelijk een momentaan feit of gebeurtenis (geboorte wel) → vaak proces dat zich in
-
de tijd kan uitstrekken.
Hierdoor niet steeds eenvoudig om juiste moment van overlijden vast te stellen.
Altijd zo geweest → problematiek was vroeger van weinig belang.
won
van overlijden aan belang en dus problematisch werd
aug
Pas toen orgaantransplantatie van vitale organen mogelijk werd, was vaststelling in rechte v/h exacte tijdstip
➔ Er is geen enkel wettelijk criterium m.b.t. Vaststelling v/h overlijden.
- Eenvoudigste vaststelling is die van ‘lijk’ = de toestand van menselijk lichaam na overlijden
De
-feitelijk
Dood dood ingetreden
voordien treedt echter al eerder
+ met oog opintransplantatie → moment v/h overlijden
en voor orgaantransplantatie is het belangrijk
zo snel om dit moment
mogelijk vast tezo
·
vroeg
stellenmogelijk nauwkeurig vast te stellen
Neemt aan dat mens dood is bij volledige + definitieve afwezigheid van elke hersenwerking, incl.i
Tegenwoordig: Deze v/d
hersenschors
- Na dergelijke dood: soms mogelijk een aantal functies kunstmatig in stand te houden (kunstmatige
E
bloedsomloop, kunstmatige beademing, kunstmatig de temperatuur op peil houden enz.).
Deze toestand noemt men klinische dood.
- Dood vastgesteld met oog op transplantatie → moet vaststelling gebeuren door 3 geneesheren die
niets met transplantatie te maken hebben (art. 11 Orgaantransplantatiewet).
B. Recht om rustig te sterven.
Stervensproces N
- ; Het recht om menswaardig te sterven, heeft laatste jaren de juridische wereld beroerd
vnl.
Bij beoordeling van deze problematiek dient rekening te worden gehouden met een aantal inzichten die
-
soms strijdig zijn met elkaar: beschermt tegen onrechtmatige beëindiging van het leven
D
o Onaantastbaarheid v/h menselijk leven als 1 v/d pijlers van onze maatschappij
Juridisch gezien ben je geen eigenaar van je eigen lichaam
o Beperkte mate van zelfbeschikking voor het rechtssubject bij de beoordeling v/d kwaliteit van zijn levenssituatie
·
Een persoon heeft enige
- Vroeger invloed
: ‘leven’ heiligom te bepalen wat hij als een goed leven beschouwt maar deze invloed wordt door de
- Nu: erkent de rechtsorde dat de kwaliteit v/h leven in beperkte mate mag meespelen in wet begrensd
oordeelsvorming bij overwegen van levensbeëindiging
Vroeger was het leven heilig
I. Interventie in het stervensproces.
- Als iemand aan het sterven is, mogen wij dan ingrijpen of niet
- Men aanvaardt:a recht om niet gestoord te worden in zijn stervensproces, eenmaal dit is ingetreden.
a = eenieder heeft het recht om ongestoord te sterven: de onaantastbaarheid v/h sterfbed.
- Verwerpelijk en strijdig met de diepste persoonlijkheidsrechten v/d mens zijn alle ingrepen
waardoor het stervensproces kunstmatig wordt verlengd = de therapeutische hardnekkigheid.
II. Medische handelingen met als oogmerk te doden
- Euthanasiewet van 28 mei 2002 creëert wettelijk en deontologisch kader voor euthanasie
a. Begrip ‘euthanasie’
& - (euthanasie is een misdrijf behalve als je aan bepaalde voorwaarden voldoet)
- Art. 2 v/d wet: euthanasie = opzettelijk levensbeëindigend handelen door andere dan de betrokkene, op diens
verzoek.
- Vroeger: toegelaten euthanasie voorbehouden voor levensbeëindigend optreden voor terminale patiënten
(patiënten bij wie de afloop v/d ziekte fataal was)
- Nu: geldt euthanasie (procedure) voor:
o Terminale patiënten
o Patiënten, die zich in uitzichtloze situatie bevinden van aanhoudend & ondraaglijk lijden, zowel fysiek als
psychisch en ongeneeslijk zijn
3
, In geval van euthanasie kunnen artsen die hulp verlenen in bepaalde omstandigheden in aanraking komen met
-
psychisch, en ongeneeslijk zijn
deze strafrechtelijke kwalificaties tenzij ze voldoen aan de strikte juridische voor waarden van de wet
(euthanasiewet). Als de hulp voldoet aan deze voor waarden, wordt het niet als strafbaar gezien
&
b. Principiële strafbaarheid
O Hierboven omschreven euthanasie valt onder strafrechtelijke kwalificatie van doding & doodslag (art. 392-393 Sw.)
-
c. Toegelaten euthanasie. #(vaak op examen!!!!)
-
se Art. 3 v/d wet somt voorwaarden op die vervuld moeten zijn opdat euthanasie niet als misdrijf zou worden
beschouwd:
1) Euthanasie moet toegepast zijn door een arts
A- Betekent dat elk levensbeëindigend optreden door andere personen dan arts (familieleden,
verpleegkundigen …) strafbaar blijft onder de gebruikelijke voorwaarden:
2) Vrijwillig, overwogen & herhaald verzoek, in schriftelijke vorm, door meerderjarige, handelingsbekwame
persoon of ontvoogde minderjarige
- Verzoek kan worden vervangen door wilsverklaring, die geldig is voor onbepaalde duur
- Kan op elk moment worden ingetrokken of aangepast
- Handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige kan in wilsverklaring schriftelijk zijn
wil kennen geven dat arts euthanasie toepast indien hij lijdt aan ernstige & ongeneeslijke
aandoening, niet meer bij bewustzijn is en deze toestand onomkeerbaar is
d- Wilsverklaring opgemaakt voor geval betrokkene zijn wil niet meer kan uiten
- In de verklaring kan vertrouwensperso(o)n(en) aangeduid worden die arts op de hoogte brengen
v/d wil v/d patiënt (art. 4 Euthanasiewet)
3) Terminale toestand of uitzichtloze toestand van aanhoudend lijden, dat ongeneeslijk lijkt.
&- Bij oordeelsbekwame minderjarige patiënt euthanasie: slechts toegelaten indien deze zich in medisch
uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat niet gelenigd kan
worden en dat binnen afzienbare termijn overlijden tot gevolg heeft. verlicht
D- De toestand moet gevolg zijn van ernstige en ongeneeslijke, door ongeval/ziekte veroorzaakte aandoening
4) Naleving van alle voorwaarden en procedures (informatie, controle, consultatie en aangifte)
-- 1 van deze voorwaarden is aangegeven in artikel 3, § 3: indien de patiënt niet binnen afzienbare tijd zal
overlijden, is bijkomende consultatie en wachtperiode ingelast
- Arts die de euthanasie toepaste, doet hiervan aangifte bij de federale Controle- en
Evaluatiecommissie (art. 5-6 Euthanasiewet)
Als Heeft onder meer de taak na te kijken of euthanasie in overeenstemming met de wet is uitgevoerd
(voorwaarden en procedure) (art. 8 Euthanasiewet).
d. Geen mensenrecht
- Europees Hof voor de Rechten v/d Mens heeft in de zaak Diana Pretty uitgemaakt dat euthanasie geen
beschermd mensenrecht is
- Diana Pretty, Britse onderdaan die terminaal ziek was.
Ze wou dat haar echtgenoot haar zou helpen om zelfmoord te plegen omdat ze het zelf niet kon.
- Volgens Britse recht is dat niet toegelaten.
Volgens het Hof schendt Verenigd Koninkrijk het EVRM niet door haar het recht op zelfdoding niet toe te
kennen.
>
- ➔ Kort na uitspraak overleed ze
e. Geen verplichting tot medewerking
Een arts kan niet verplicht worden om mee te werken aan euthanasie.
III. Medische handelingen zonder oogmerk te doden
- Problematiek v/d interventie in het levens- en stervensproces zonder oogmerk te doden, maar waar dood
als gevolg intreedt : verschillende typegevallen:
= ver wijst naar situaties waarin medische handelingen of beslissingen worden genomen met de 4
bedoeling om het lijden van de persoon te verlichten maar waarbij de dood onbedoeld het resultaat is
