2024-2025
NEDERLANDS
DEEL 1: ALGEMENE KADERS
1. SPELEN, ZORGEN ÉN (TAAL)LEREN: WERKEN AAN TAAL BINNEN DE
BREDERE ONTWIKKELING VAN KLEUTERS
ZORGZAME SPEEL -EN LEERMOMENTEN IN DE KLEUTERKLAS
Kleuters moeten voortdurend geprikkeld en begeleid via emotionele en
educatieve ondersteuning. Beide vormen zijn belangrijk. Als beide aanwezig zijn
in de klas, kunnen jonge kinderen hun talenten ten volle ontplooien en een vlotte
overgang maken naar de lagere school. Deze combinatie leidt tot een didactische
aanpak waarin de grenzen tussen zorg, leren en spelen vervagen en in elkaar
overvloeien.
EMOTIONELE ONDERSTEUNING
Dit betekent dat je als kleuterleraar de nodige zorg biedt, zodat kinderen de
kleuterklas als een veilige haven ervaren. Je geeft warmte en geborgenheid aan
de kleuters. Je neemt een veilige, liefdevolle basishouding aan, waarbij je elke
kleuter en zijn of haar noden echt leert kennen en er gepast op reageert. Dit doe
je door je kleuters te observeren en je in te leven in hun emoties, gevoelens en
ervaringen. Bijvoorbeeld; kleuters ’s ochtends, samen met de ouders,
verwelkomen zodat je weet hoe de kleuters zich voelen en je hierop kan
inspelen. Als juf spreek je de kleuters persoonlijk aan, tijdens het spelen, maar
ook tijdens zorgmomenten zoals het eetmoment.
EDUCATIEVE ONDERSTEUNING
Dit betekent dat je het leren en de ontwikkeling van je kleuters stimuleert, op
cognitief én op talig vlak. Kleuters ontdekken heel veel op eigen houtje. Geef hen
hiervoor de ruimte en zorg dat je aandacht hebt voor hun eigen ideeën,
initiatieven en standpunten. Verruim tegelijkertijd de leefwereld van je kleuters
via kwaliteitsvolle en betekenisvolle interactie en activiteiten. Hierbij
gebruik je een rijke en gevarieerde taal die de kleuters veel spreekkansen geeft
en goed inspeelt op hun eigen taaluitingen .
1
, 2024-2025
GEÏNTEGREERD WERKEN AAN TAAL
Zorgen, spelen en leren zijn onlosmakelijk verbonden met het gebruiken en leren
van taal, thuis én op school. Een dag op school zit boordevol (taal)leerkansen,
zoals in de leerkansen: spel -en exploratiemomenten, bewegingsactiviteiten,
voorleesmomenten of uitstapjes. Ook de zogenaamde (zorg)routines, zoals
toiletbezoeken en eetmomenten zijn perfecte gelegenheden om in een-opeen
situaties met taal bezig te zijn. Als je al deze momenten optelt, krijg je een groot
aantal rijke taalleermomenten.
De motor van taalverwerving: dek leutertijd is een cruciale periode voor de
taalontwikkeling. De taalvaardigheid van kinderen groeit spectaculair tijdens de
eerste 5 levensjaren. De mate waarin kinderen tot hun vijfde levensjaar hun
mondelinge taalvaardigheid en geletterdheid ontwikkelen, voorspelt hoe goed ze
in de lagere school zullen zijn in begrijpend lezen. Dit helpt kinderen om in
andere vakken en leergebieden beter tot leren te komen.
Kinderen moeten in de kleuterklas vaak nog heel wat alledaagse taal oppikken.
Daarnaast leren ze op school ook schooltaal: nieuwe woorden, begrippen,
zinsstructuren en taalregisters die typisch in een schoolcontext worden gebruikt.
KWALITEITSVOL TAALONDERWIJS: WERKEN AAN TAALCOMPETENTIE
Wat is taalcompetentie? Taalcompetentie staat voor de talige kennis,
vaardigheden en attitudes die je nodig hebt om gesproken en geschreven
teksten te begrijpen en te gebruiken. Je zet deze competenties in om volwaardig
deel te nemen aan de maatschappij. Leerlingen zijn taalcompetent als ze kennis,
vaardigheden en attitudes geïntegreerd kunnen inzetten om doelen te halen die
voor hen belangrijk en relevant zijn.
Taalkennis verwijst naar wat je bewust en onbewust weet over allerlei aspecten
van taal, taalgebruik van taalsysteem. Deze kennis heb je nodig om je talige
vaardigheden en af te stemmen op je doel, je publiek en de context. Zo leer je
gaandeweg dat je op verschillende manieren een meervoud kan vormen: spinnen
ipv spins.
Talige vaardigheden verwijzen naar talige handelingen die je kan uitvoeren:
lezen, luisteren, schrijven, spreken en gesprekken voeren.
Taalvaardig zijn betekent dat je in staat bent om die handelingen uit te voeren.
Bijvoorbeeld; kleuter kunnen vertellen wat ze zien in het boek en wat ze graag
willen ontdekken als ze naar het bos gaan.
Attitudes zeggen iets over de houding, emotie en motivatie tav taal en de eigen
taalcompetentie
2
, 2024-2025
Hun onderlinge samenhang is van groot belang. Door alle zorg-, speel- en andere
leermomenten doelbewust en gepland aan te grijpen zorg je ervoor dat
kleuters kennis, vaardigheden en attitudes geïntegreerd ontwikkelen.
2. ZEVEN DIDACTISCHE PRINCIPES VOOR HET STIMULEREN VAN
TAALCOMPETENTIE
Deze principes zijn concrete handvaten om zorg-, speel- en andere
leermomenten doelbewust gepland aan te grijpen als krachtige taalleerkansen.
Taalkrachtig onderwijs:
PRINCIPE 1: STIMULEERT POSITIEF-TALIGE GRONDHOUDING
Het leren van taal vraagt verschillende processen in de hersenen. Je moet er niet
alleen voor denken (cognitief), maar je moet het ook willen (motivationeel).
Daarom benadruk het eerste principe het belang van het stimuleren van een
positief talige grondhouding bij de kleuters. Je creëert een omgeving waarin
je niet alleen taal aanreikt, maar ook inzet op de zin en de durf van kleuters om
taal te ontwikkelen.
Zin: vanuit eigen interesses en motivatie taal willen ontdekken en dat ze
zelfvertrouwen ontwikkelen rond de eigen taalcompetenties
Durf: willen experimenteren met taal, zich durven uitdrukken op (non) verbale
manieren, en door het combineren van beelden en letters.
Door te werken aan een omgeving waarin kleuters taal kunnen, willen en durven
gebruiken, ontwikkelen ze een positief-talige grondhouding. Dat leidt tot een
open en respectvolle houding tegenover alle talen en elke vorm van talige
diversiteit in het Nederlands.
ZIN ÉN DURF STIMULEREN
Als juf stimuleer je een positief-talige grondhouding bij kleuters door een
uitdagende, motiverende én veilige oefenomgeving te creëren. Stimuleer
kleuters om zelf taal te gebruiken en ermee te experimenteren, maar laat ook
voelen dat fouten maken mag. Bevestig wat kleuters al kunnen in en met taal en
heb bij elk afzonderlijke kleuter oog voor wat wel en niet werkt.
Samenspel tussen educatieve én emotionele ondersteuning
HOGE VERWACHTINGEN KOESTEREN
Kleuters moeten voelen dat hun juf in hen gelooft en hoge verwachtingen heeft.
Je geeft de boodschap dat iedereen kan leren en zorgt voor het nodige
zelfvertrouwen. Je kan hoge talige verwachtingen van kleuters hebben, zonder de
veilige oefencontext in gevaar te brengen. Door de gepaste ondersteuning
(een vangnet) aan te bieden, creëer je ook vertrouwen en veiligheid.
3
, 2024-2025
HET VOLLEDIGE (MEER)TALIGE REPERTOIRE VAN KLEUTERS INZETTEN
Een positief talige grondhouding stimuleren doe je ook door een omgeving te
creëren waarbinnen jouw kleuters al hun hulpbronnen kunnen en mogen
inzetten. Daarbij hoort hun meertalige repertoire: de andere (thuis)talen die ze
spreken.
De kleuterklassen worden alsmaar diverser. Als je interesse toont in de talen die
de kleuters (thuis) spreken, of die elders in de wereld gesproken worden, leren
kleuters respect te hebben voor het gebruik van andere talen. Je kan waardering
tonen voor het hebben van een grote talenkennis.
Het meertalige repertoire vormt een belangrijke opstap naar meer talen leren,
en dus geen drempel. Door thuistalen en andere talen in te zetten als
hulpbronnen, kun je de thuisomgeving van de kleuters een plaats geven op
school en hun taalleren ondersteunen.
Het hele schoolklimaat moet deze aanpak van talensensibilisering uitademen.
Een positieve attitude ten opzichte van taaldiversiteit kan dus niet stoppen aan
de klasdeur.
PRINCIPE 2: CONTEXTRIJK
Als juf ga je samen met dek leuters nieuwe stukjes van de wereld verkennen en
daar taal aan verbinden, maar ook omgekeerd: je geeft betekenis aan nieuwe
taal. Je geeft kinderen woorden voor dingen die ze al kennen, maar ook voor
nieuwe dingen. Daarvoor is er een context nodig die de kleuters helpt om nieuwe
dingen te verbinden met dingen die ze al weten of kennen
= contextrijk
Een contextrijke klas is ingericht met hoeken die stukjes van de wereld
binnenbrengen en vaak aangepast worden naargelang het thema waarrond
gewerkt wordt. Daarom zijn prentenboeken zo belangrijk.
INSPELEN OP DE INTERESSES EN DE LEEFWERELD VAN DE KLEUTERS EN
VOORKENNIS OPROEPEN
Om naast die rijke klascontext ook je eigen aanpak contextrijker te maken, kan je
als juf best aansluiting zoeken bij de leefwereld en de voorkennis van de kleuters
om die vervolgens doelgericht te verruimen. Je neemt de voorkennis en
interesses van de kleuters als startpunt, om er nieuwe (talige) kennis,
vaardigheden en attitudes aan vast te knopen.
Taal krijgt betekenis door te zorgen voor veel taalaanbod binnen een
betekenisvolle context. Taalkrachtig onderwijs vertrekt daarom vanuit concrete
vragen en herkenbare situaties die in de leefwereld van de kleuters belangrijk
zijn, of in een prentenboek aan bod kwamen. Die elementen verbind je dan met
nieuwe informatie en nieuwe taal. Deze aanpak zorgt voor betrokkenheid en
herkenbaarheid, maar ook voor uitdaging. Door te vertrekken van de interesses
erken je hen als unieke, lerende individuen die bezig zijn de wereld te ontdekken.
Zo speel je in op hun motivatie.
4
NEDERLANDS
DEEL 1: ALGEMENE KADERS
1. SPELEN, ZORGEN ÉN (TAAL)LEREN: WERKEN AAN TAAL BINNEN DE
BREDERE ONTWIKKELING VAN KLEUTERS
ZORGZAME SPEEL -EN LEERMOMENTEN IN DE KLEUTERKLAS
Kleuters moeten voortdurend geprikkeld en begeleid via emotionele en
educatieve ondersteuning. Beide vormen zijn belangrijk. Als beide aanwezig zijn
in de klas, kunnen jonge kinderen hun talenten ten volle ontplooien en een vlotte
overgang maken naar de lagere school. Deze combinatie leidt tot een didactische
aanpak waarin de grenzen tussen zorg, leren en spelen vervagen en in elkaar
overvloeien.
EMOTIONELE ONDERSTEUNING
Dit betekent dat je als kleuterleraar de nodige zorg biedt, zodat kinderen de
kleuterklas als een veilige haven ervaren. Je geeft warmte en geborgenheid aan
de kleuters. Je neemt een veilige, liefdevolle basishouding aan, waarbij je elke
kleuter en zijn of haar noden echt leert kennen en er gepast op reageert. Dit doe
je door je kleuters te observeren en je in te leven in hun emoties, gevoelens en
ervaringen. Bijvoorbeeld; kleuters ’s ochtends, samen met de ouders,
verwelkomen zodat je weet hoe de kleuters zich voelen en je hierop kan
inspelen. Als juf spreek je de kleuters persoonlijk aan, tijdens het spelen, maar
ook tijdens zorgmomenten zoals het eetmoment.
EDUCATIEVE ONDERSTEUNING
Dit betekent dat je het leren en de ontwikkeling van je kleuters stimuleert, op
cognitief én op talig vlak. Kleuters ontdekken heel veel op eigen houtje. Geef hen
hiervoor de ruimte en zorg dat je aandacht hebt voor hun eigen ideeën,
initiatieven en standpunten. Verruim tegelijkertijd de leefwereld van je kleuters
via kwaliteitsvolle en betekenisvolle interactie en activiteiten. Hierbij
gebruik je een rijke en gevarieerde taal die de kleuters veel spreekkansen geeft
en goed inspeelt op hun eigen taaluitingen .
1
, 2024-2025
GEÏNTEGREERD WERKEN AAN TAAL
Zorgen, spelen en leren zijn onlosmakelijk verbonden met het gebruiken en leren
van taal, thuis én op school. Een dag op school zit boordevol (taal)leerkansen,
zoals in de leerkansen: spel -en exploratiemomenten, bewegingsactiviteiten,
voorleesmomenten of uitstapjes. Ook de zogenaamde (zorg)routines, zoals
toiletbezoeken en eetmomenten zijn perfecte gelegenheden om in een-opeen
situaties met taal bezig te zijn. Als je al deze momenten optelt, krijg je een groot
aantal rijke taalleermomenten.
De motor van taalverwerving: dek leutertijd is een cruciale periode voor de
taalontwikkeling. De taalvaardigheid van kinderen groeit spectaculair tijdens de
eerste 5 levensjaren. De mate waarin kinderen tot hun vijfde levensjaar hun
mondelinge taalvaardigheid en geletterdheid ontwikkelen, voorspelt hoe goed ze
in de lagere school zullen zijn in begrijpend lezen. Dit helpt kinderen om in
andere vakken en leergebieden beter tot leren te komen.
Kinderen moeten in de kleuterklas vaak nog heel wat alledaagse taal oppikken.
Daarnaast leren ze op school ook schooltaal: nieuwe woorden, begrippen,
zinsstructuren en taalregisters die typisch in een schoolcontext worden gebruikt.
KWALITEITSVOL TAALONDERWIJS: WERKEN AAN TAALCOMPETENTIE
Wat is taalcompetentie? Taalcompetentie staat voor de talige kennis,
vaardigheden en attitudes die je nodig hebt om gesproken en geschreven
teksten te begrijpen en te gebruiken. Je zet deze competenties in om volwaardig
deel te nemen aan de maatschappij. Leerlingen zijn taalcompetent als ze kennis,
vaardigheden en attitudes geïntegreerd kunnen inzetten om doelen te halen die
voor hen belangrijk en relevant zijn.
Taalkennis verwijst naar wat je bewust en onbewust weet over allerlei aspecten
van taal, taalgebruik van taalsysteem. Deze kennis heb je nodig om je talige
vaardigheden en af te stemmen op je doel, je publiek en de context. Zo leer je
gaandeweg dat je op verschillende manieren een meervoud kan vormen: spinnen
ipv spins.
Talige vaardigheden verwijzen naar talige handelingen die je kan uitvoeren:
lezen, luisteren, schrijven, spreken en gesprekken voeren.
Taalvaardig zijn betekent dat je in staat bent om die handelingen uit te voeren.
Bijvoorbeeld; kleuter kunnen vertellen wat ze zien in het boek en wat ze graag
willen ontdekken als ze naar het bos gaan.
Attitudes zeggen iets over de houding, emotie en motivatie tav taal en de eigen
taalcompetentie
2
, 2024-2025
Hun onderlinge samenhang is van groot belang. Door alle zorg-, speel- en andere
leermomenten doelbewust en gepland aan te grijpen zorg je ervoor dat
kleuters kennis, vaardigheden en attitudes geïntegreerd ontwikkelen.
2. ZEVEN DIDACTISCHE PRINCIPES VOOR HET STIMULEREN VAN
TAALCOMPETENTIE
Deze principes zijn concrete handvaten om zorg-, speel- en andere
leermomenten doelbewust gepland aan te grijpen als krachtige taalleerkansen.
Taalkrachtig onderwijs:
PRINCIPE 1: STIMULEERT POSITIEF-TALIGE GRONDHOUDING
Het leren van taal vraagt verschillende processen in de hersenen. Je moet er niet
alleen voor denken (cognitief), maar je moet het ook willen (motivationeel).
Daarom benadruk het eerste principe het belang van het stimuleren van een
positief talige grondhouding bij de kleuters. Je creëert een omgeving waarin
je niet alleen taal aanreikt, maar ook inzet op de zin en de durf van kleuters om
taal te ontwikkelen.
Zin: vanuit eigen interesses en motivatie taal willen ontdekken en dat ze
zelfvertrouwen ontwikkelen rond de eigen taalcompetenties
Durf: willen experimenteren met taal, zich durven uitdrukken op (non) verbale
manieren, en door het combineren van beelden en letters.
Door te werken aan een omgeving waarin kleuters taal kunnen, willen en durven
gebruiken, ontwikkelen ze een positief-talige grondhouding. Dat leidt tot een
open en respectvolle houding tegenover alle talen en elke vorm van talige
diversiteit in het Nederlands.
ZIN ÉN DURF STIMULEREN
Als juf stimuleer je een positief-talige grondhouding bij kleuters door een
uitdagende, motiverende én veilige oefenomgeving te creëren. Stimuleer
kleuters om zelf taal te gebruiken en ermee te experimenteren, maar laat ook
voelen dat fouten maken mag. Bevestig wat kleuters al kunnen in en met taal en
heb bij elk afzonderlijke kleuter oog voor wat wel en niet werkt.
Samenspel tussen educatieve én emotionele ondersteuning
HOGE VERWACHTINGEN KOESTEREN
Kleuters moeten voelen dat hun juf in hen gelooft en hoge verwachtingen heeft.
Je geeft de boodschap dat iedereen kan leren en zorgt voor het nodige
zelfvertrouwen. Je kan hoge talige verwachtingen van kleuters hebben, zonder de
veilige oefencontext in gevaar te brengen. Door de gepaste ondersteuning
(een vangnet) aan te bieden, creëer je ook vertrouwen en veiligheid.
3
, 2024-2025
HET VOLLEDIGE (MEER)TALIGE REPERTOIRE VAN KLEUTERS INZETTEN
Een positief talige grondhouding stimuleren doe je ook door een omgeving te
creëren waarbinnen jouw kleuters al hun hulpbronnen kunnen en mogen
inzetten. Daarbij hoort hun meertalige repertoire: de andere (thuis)talen die ze
spreken.
De kleuterklassen worden alsmaar diverser. Als je interesse toont in de talen die
de kleuters (thuis) spreken, of die elders in de wereld gesproken worden, leren
kleuters respect te hebben voor het gebruik van andere talen. Je kan waardering
tonen voor het hebben van een grote talenkennis.
Het meertalige repertoire vormt een belangrijke opstap naar meer talen leren,
en dus geen drempel. Door thuistalen en andere talen in te zetten als
hulpbronnen, kun je de thuisomgeving van de kleuters een plaats geven op
school en hun taalleren ondersteunen.
Het hele schoolklimaat moet deze aanpak van talensensibilisering uitademen.
Een positieve attitude ten opzichte van taaldiversiteit kan dus niet stoppen aan
de klasdeur.
PRINCIPE 2: CONTEXTRIJK
Als juf ga je samen met dek leuters nieuwe stukjes van de wereld verkennen en
daar taal aan verbinden, maar ook omgekeerd: je geeft betekenis aan nieuwe
taal. Je geeft kinderen woorden voor dingen die ze al kennen, maar ook voor
nieuwe dingen. Daarvoor is er een context nodig die de kleuters helpt om nieuwe
dingen te verbinden met dingen die ze al weten of kennen
= contextrijk
Een contextrijke klas is ingericht met hoeken die stukjes van de wereld
binnenbrengen en vaak aangepast worden naargelang het thema waarrond
gewerkt wordt. Daarom zijn prentenboeken zo belangrijk.
INSPELEN OP DE INTERESSES EN DE LEEFWERELD VAN DE KLEUTERS EN
VOORKENNIS OPROEPEN
Om naast die rijke klascontext ook je eigen aanpak contextrijker te maken, kan je
als juf best aansluiting zoeken bij de leefwereld en de voorkennis van de kleuters
om die vervolgens doelgericht te verruimen. Je neemt de voorkennis en
interesses van de kleuters als startpunt, om er nieuwe (talige) kennis,
vaardigheden en attitudes aan vast te knopen.
Taal krijgt betekenis door te zorgen voor veel taalaanbod binnen een
betekenisvolle context. Taalkrachtig onderwijs vertrekt daarom vanuit concrete
vragen en herkenbare situaties die in de leefwereld van de kleuters belangrijk
zijn, of in een prentenboek aan bod kwamen. Die elementen verbind je dan met
nieuwe informatie en nieuwe taal. Deze aanpak zorgt voor betrokkenheid en
herkenbaarheid, maar ook voor uitdaging. Door te vertrekken van de interesses
erken je hen als unieke, lerende individuen die bezig zijn de wereld te ontdekken.
Zo speel je in op hun motivatie.
4
