Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
Samenvatting Psychogerontologie
1 ste master Vrije Universiteit Brussel 2024-2025
1
,Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
Inhoud
Les 1: Belangrijke thema’s en begrippen bij veroudering ............................................................9
1. Overzicht .........................................................................................................................9
2. Psychogerontologie: .........................................................................................................9
2.1 definitie ......................................................................................................................9
3. Vergrijzing: Ouderen: wie zijn ze?..................................................................................... 10
4. Functionele leeftijd ........................................................................................................ 12
5. Functionele vs chronologische leeftijd ............................................................................ 12
6. Vergrijzing: ..................................................................................................................... 13
6.1 Enkele cijfers ............................................................................................................ 13
6.2 Levensverwachting (België) ....................................................................................... 14
7. Biopsychosociale perspectief ......................................................................................... 15
8. Vier principes van het ouder worden ............................................................................... 15
8. Persoonlijk versus sociaal ouder worden ......................................................................... 18
8.1. Social aging ............................................................................................................. 18
Les 2: Belangrijke thema’s en begrippen bij veroudering .......................................................... 20
2. Modellen van ontwikkeling .............................................................................................. 20
2.1 nature versus nurture ................................................................................................ 20
2.2 Nature en nurture in wisselwerking ............................................................................ 21
3. Benaderingen van het verouderingsproces ...................................................................... 22
4. Biologische theorieën Achtergrond ................................................................................. 22
4.1 Geprogrammeerde verouderingstheorieën ................................................................. 23
4.2 random error theorieën ............................................................................................. 24
5. Psychologische theorieën ............................................................................................... 27
6. Socioculturele benadering.............................................................................................. 29
7. Levenskoersperspectief ................................................................................................. 30
Les 3: Fysieke veranderingen bij veroudering .......................................................................... 32
Overzicht ........................................................................................................................... 32
1. Inleiding ......................................................................................................................... 32
2. Verschijning ................................................................................................................... 32
2.1 De huid..................................................................................................................... 33
2.2 De nagels, neus, oren en tanden ................................................................................ 34
2.3 Het haar ................................................................................................................... 34
3. ...................................................................................................................................... 35
4. Bewegingsstelsel............................................................................................................ 35
5. Vitale lichaamsfuncties .................................................................................................. 37
2
,Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
5.1 Cardiovasculaire systeem ......................................................................................... 37
5.2 Ademhalingsstelsel .................................................................................................. 38
5.3 Urinestelsel .............................................................................................................. 38
5.4 Spijsverteringsstelsel ................................................................................................ 39
5.5 Samengevat.............................................................................................................. 39
6. Controlesystemen van het lichaam ................................................................................. 39
6.1 Endocriene stelsel .................................................................................................... 39
6.2 Endocriene stelsel: seksuele veranderingen ............................................................... 41
6.3 Immuunsysteem ....................................................................................................... 41
7. Zenuwstelsel.................................................................................................................. 42
7.1 Slaap ........................................................................................................................ 42
7.2 Temperatuur ............................................................................................................. 43
8. Sensatie en perceptie ..................................................................................................... 43
8.1 Zicht ......................................................................................................................... 43
8.2 Gehoor ..................................................................................................................... 44
8.3 Evenwicht ................................................................................................................. 44
8.4 Reuk en smaak ......................................................................................................... 44
8.5 Pijn ........................................................................................................................... 45
Les 4: Fysieke gezondheid (ziektebeelden).............................................................................. 46
Overzicht ........................................................................................................................... 46
1. Achtergrond ................................................................................................................... 46
2. Ziekten van het cardiovasculaire systeem (hart en bloedvaten) ........................................ 46
3. Kanker ........................................................................................................................... 48
4. Ziekten van het musculoskeletale systeem ..................................................................... 49
5. Diabetes ........................................................................................................................ 49
6. Ziekten van het ademhalingsstelsel ................................................................................ 50
Les 4: Cognitie ene gezond ouder worden ............................................................................... 51
1. Cognitie ......................................................................................................................... 51
2. twee soorten cognitie ..................................................................................................... 51
2.1. WAIS:Wechsler Intelligence Scale ............................................................................ 53
2.3 Fluid en crystallized intelligence in het dagelijks leven ................................................ 54
3. Cognitie ......................................................................................................................... 54
4. Cognitieve achteruitgang: Proximale factoren ................................................................. 54
4.1 Proximale factoren: Uitvoeringsstrategieën ................................................................ 55
4.2 Proximale factoren: Globale cognitieve achteruitgang ................................................ 55
4.3 Proximale factoren: Hulpbronnen of resources .......................................................... 55
3
, Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
4.4 Proximale factoren: Hulpbronnen Aandacht............................................................... 55
4.5 Proximale factoren: Hulpbronnen Aandacht: priming taken ........................................ 56
4.6 Proximale factoren: Hulpbronnen Geheugen .............................................................. 57
4.7 Proximale factoren: Hulpbronnen Informatieverwerkingssnelheid .............................. 60
4.8 Proximale factoren: Neurobiologische aspecten ........................................................ 60
5. Implicaties voor het functioneren .................................................................................... 61
6. Consequenties van het verminderd functioneren ............................................................ 61
7. Cognitieve training ......................................................................................................... 63
8. Wanneer is het probleem ernstig? ................................................................................... 63
9. Werken met ouderen: praktisch ...................................................................................... 63
10. Voorbeeld Mini Mental State Examination ...................................................................... 64
Les 5: Cognitie en pathologisch ouder worden ........................................................................ 65
1. Pathologische veroudering ............................................................................................. 65
1.1 Delirium ................................................................................................................... 65
1.2 Dementie ................................................................................................................. 66
2. Dementie (DSM IV): DSM 5 ............................................................................................. 67
3. MCI: beperkte neurocognitieve stoornis .......................................................................... 68
4. Dementie: risicofactoren ................................................................................................ 69
5. Dementie: vormen.......................................................................................................... 70
6. Pathologische veroudering ............................................................................................. 70
6.1 Dementie; soorten .................................................................................................... 70
6.2 Dementie; Ziekte van Alzheimer ................................................................................ 71
7. Neuropathologie AD: ...................................................................................................... 72
7.1 Seniele plaques en neurofibrillaire tangels ................................................................. 72
8. Oorzaken van AD ............................................................................................................ 73
9. AD: atypische varianten .................................................................................................. 73
10. Frontotemporale dementie (FTD) .................................................................................. 74
11. Lewy Body dementie (DLB) ........................................................................................... 75
12. Ziekte van Parkinson ..................................................................................................... 76
13. Subcorticale dementies................................................................................................ 77
14. Vasculaire dementie ..................................................................................................... 77
15. Pathologische veroudering............................................................................................ 78
15.1 Dementie: Behandeling ........................................................................................... 78
16. Dementie ..................................................................................................................... 79
16.1 Behandeling:nabije toekomst!! ................................................................................ 79
17. Pathologische veroudering............................................................................................ 79
4
Samenvatting Psychogerontologie
1 ste master Vrije Universiteit Brussel 2024-2025
1
,Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
Inhoud
Les 1: Belangrijke thema’s en begrippen bij veroudering ............................................................9
1. Overzicht .........................................................................................................................9
2. Psychogerontologie: .........................................................................................................9
2.1 definitie ......................................................................................................................9
3. Vergrijzing: Ouderen: wie zijn ze?..................................................................................... 10
4. Functionele leeftijd ........................................................................................................ 12
5. Functionele vs chronologische leeftijd ............................................................................ 12
6. Vergrijzing: ..................................................................................................................... 13
6.1 Enkele cijfers ............................................................................................................ 13
6.2 Levensverwachting (België) ....................................................................................... 14
7. Biopsychosociale perspectief ......................................................................................... 15
8. Vier principes van het ouder worden ............................................................................... 15
8. Persoonlijk versus sociaal ouder worden ......................................................................... 18
8.1. Social aging ............................................................................................................. 18
Les 2: Belangrijke thema’s en begrippen bij veroudering .......................................................... 20
2. Modellen van ontwikkeling .............................................................................................. 20
2.1 nature versus nurture ................................................................................................ 20
2.2 Nature en nurture in wisselwerking ............................................................................ 21
3. Benaderingen van het verouderingsproces ...................................................................... 22
4. Biologische theorieën Achtergrond ................................................................................. 22
4.1 Geprogrammeerde verouderingstheorieën ................................................................. 23
4.2 random error theorieën ............................................................................................. 24
5. Psychologische theorieën ............................................................................................... 27
6. Socioculturele benadering.............................................................................................. 29
7. Levenskoersperspectief ................................................................................................. 30
Les 3: Fysieke veranderingen bij veroudering .......................................................................... 32
Overzicht ........................................................................................................................... 32
1. Inleiding ......................................................................................................................... 32
2. Verschijning ................................................................................................................... 32
2.1 De huid..................................................................................................................... 33
2.2 De nagels, neus, oren en tanden ................................................................................ 34
2.3 Het haar ................................................................................................................... 34
3. ...................................................................................................................................... 35
4. Bewegingsstelsel............................................................................................................ 35
5. Vitale lichaamsfuncties .................................................................................................. 37
2
,Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
5.1 Cardiovasculaire systeem ......................................................................................... 37
5.2 Ademhalingsstelsel .................................................................................................. 38
5.3 Urinestelsel .............................................................................................................. 38
5.4 Spijsverteringsstelsel ................................................................................................ 39
5.5 Samengevat.............................................................................................................. 39
6. Controlesystemen van het lichaam ................................................................................. 39
6.1 Endocriene stelsel .................................................................................................... 39
6.2 Endocriene stelsel: seksuele veranderingen ............................................................... 41
6.3 Immuunsysteem ....................................................................................................... 41
7. Zenuwstelsel.................................................................................................................. 42
7.1 Slaap ........................................................................................................................ 42
7.2 Temperatuur ............................................................................................................. 43
8. Sensatie en perceptie ..................................................................................................... 43
8.1 Zicht ......................................................................................................................... 43
8.2 Gehoor ..................................................................................................................... 44
8.3 Evenwicht ................................................................................................................. 44
8.4 Reuk en smaak ......................................................................................................... 44
8.5 Pijn ........................................................................................................................... 45
Les 4: Fysieke gezondheid (ziektebeelden).............................................................................. 46
Overzicht ........................................................................................................................... 46
1. Achtergrond ................................................................................................................... 46
2. Ziekten van het cardiovasculaire systeem (hart en bloedvaten) ........................................ 46
3. Kanker ........................................................................................................................... 48
4. Ziekten van het musculoskeletale systeem ..................................................................... 49
5. Diabetes ........................................................................................................................ 49
6. Ziekten van het ademhalingsstelsel ................................................................................ 50
Les 4: Cognitie ene gezond ouder worden ............................................................................... 51
1. Cognitie ......................................................................................................................... 51
2. twee soorten cognitie ..................................................................................................... 51
2.1. WAIS:Wechsler Intelligence Scale ............................................................................ 53
2.3 Fluid en crystallized intelligence in het dagelijks leven ................................................ 54
3. Cognitie ......................................................................................................................... 54
4. Cognitieve achteruitgang: Proximale factoren ................................................................. 54
4.1 Proximale factoren: Uitvoeringsstrategieën ................................................................ 55
4.2 Proximale factoren: Globale cognitieve achteruitgang ................................................ 55
4.3 Proximale factoren: Hulpbronnen of resources .......................................................... 55
3
, Nora Amammar 1ste Master Klinische Psychologie
4.4 Proximale factoren: Hulpbronnen Aandacht............................................................... 55
4.5 Proximale factoren: Hulpbronnen Aandacht: priming taken ........................................ 56
4.6 Proximale factoren: Hulpbronnen Geheugen .............................................................. 57
4.7 Proximale factoren: Hulpbronnen Informatieverwerkingssnelheid .............................. 60
4.8 Proximale factoren: Neurobiologische aspecten ........................................................ 60
5. Implicaties voor het functioneren .................................................................................... 61
6. Consequenties van het verminderd functioneren ............................................................ 61
7. Cognitieve training ......................................................................................................... 63
8. Wanneer is het probleem ernstig? ................................................................................... 63
9. Werken met ouderen: praktisch ...................................................................................... 63
10. Voorbeeld Mini Mental State Examination ...................................................................... 64
Les 5: Cognitie en pathologisch ouder worden ........................................................................ 65
1. Pathologische veroudering ............................................................................................. 65
1.1 Delirium ................................................................................................................... 65
1.2 Dementie ................................................................................................................. 66
2. Dementie (DSM IV): DSM 5 ............................................................................................. 67
3. MCI: beperkte neurocognitieve stoornis .......................................................................... 68
4. Dementie: risicofactoren ................................................................................................ 69
5. Dementie: vormen.......................................................................................................... 70
6. Pathologische veroudering ............................................................................................. 70
6.1 Dementie; soorten .................................................................................................... 70
6.2 Dementie; Ziekte van Alzheimer ................................................................................ 71
7. Neuropathologie AD: ...................................................................................................... 72
7.1 Seniele plaques en neurofibrillaire tangels ................................................................. 72
8. Oorzaken van AD ............................................................................................................ 73
9. AD: atypische varianten .................................................................................................. 73
10. Frontotemporale dementie (FTD) .................................................................................. 74
11. Lewy Body dementie (DLB) ........................................................................................... 75
12. Ziekte van Parkinson ..................................................................................................... 76
13. Subcorticale dementies................................................................................................ 77
14. Vasculaire dementie ..................................................................................................... 77
15. Pathologische veroudering............................................................................................ 78
15.1 Dementie: Behandeling ........................................................................................... 78
16. Dementie ..................................................................................................................... 79
16.1 Behandeling:nabije toekomst!! ................................................................................ 79
17. Pathologische veroudering............................................................................................ 79
4