6de middelbaar Samenvatting Biologie Eindexamen

TH3: Eiwitsynthese
1. Eiwitsynthese prokaryoten & eukaryoten
STAPPEN EIWITSYNTHESE
 Prokaryoten (kern)
 Transcriptie: DNA -> RNA in kern
 Translatie: mRNA -> eiwit
Chromosoom: DNA zonder histonen – vrij in cytoplasma => transcriptie & translatie vlotter

 Eukaryoten
 Splicing extra stap


Transcriptie -> pre(cursor)-
mRNA
-> splicing -> mRNA
 Er kunnen verschillende
mRNA’s gevormd
worden uit 1 pre-mRNA
 Uit 1 gen verschillende
polypeptiden

Cel op 3 niveaus
 Genoom: bevat alle genetische info (ook DNA in mitochondriën & chloroplasten)
 Transcriptoom: RNA gevormd door transcriptie (ook tRNA & rRNA)
 Proteoom: alle eiwitten in cel

DEFINITIE GEN
Gen = sequentie van DNA-nucleotiden die via transcriptie wordt omgezet naar RNA
2 types:
 Genen met code voor eiwit
 Genen voor aanmaak andere types RNA OF DNA dat niet via transcriptie wordt omgezet
vb. promotor
Genoom: coderend & niet-coderend DNA
-> promotor: net voor gen – startplaats transcriptie ZELF NIET
OVERGESCHREVEN


Prokaryoten: vooral coderende DNA <-> eukaryoten vooral niet-coderende
DNA

Coderend DNA: enkel 3’-5’-streng = template streng transcriptie
 Ontstane RNA is anti-parallel aan template streng
 opgebouwd van 5’ naar 3’
 complementair aan overgeschreven DNA streng
De 5’ - 3’ streng is complementair & anti-parallel aan template
 code 5’-3’ komt overeen met nieuwe RNA
 coderende streng = 5’-3’

 Sequentie gen = sequentie
coderende streng 5’-3’

,
, GENETISCHE CODE
 DNA opbouw: 4 nucleotiden A C T G

DNA-codon = opeenvolging van 3 DNA-nucleotiden op coderende streng die overeenstemt
met een aminozuur
RNA-codon = DNA-codons MAAR U ipv T

3 types codons (lezen van 5’-3’)
 61 aminozuurcodons: zorgen ervoor dat de juiste aminozuur wordt ingebouwd
 3 stopcodons: translatie stopgezet
 Startcodon: AUG

Genetische code is gedegenereerd: er zijn verschillende codons voor hetzelfde aminozuur
mogelijk
 Gevolg: mutatie DNA leidt niet altijd tot verandering eiwit

2. Transcriptie & splicing eukaryote cel
TRANSCRIPTIE DNA naar PRE-mRNA
Initiatie, elongatie, terminatie
A. INITIATIE
 1ste stap
 Transcriptiefactoren = eiwitten binden op promotor
 RNA-polymerase bindt
 Transcriptiefactoren + RNA-polymerase = startcomplex


B. ELONGATIE
 2de stap
 ATP hecht fosfaatgroepen aan RNA-polymerase  energie
 RNA-polymerase komt los van startcomplex  beweegt over DNA – weg van promotor
 RNA-polymerase breekt H-bruggen af
 RNA-polymerase maakt kopie van template = pre-mRNA
RNA-polymerase schuift op  steeds meer pre-mRNA
Tijdens aanmaak pre-mRNA  pre-mRNA krijt 5’-cap aan 5’-uiteinde => tegen afbraak &
transport


C. TERMINATIE
 3de stap
 Vorming pre-mRNA stop na de specifieke sequentie AAUAAA
 Enzymen herkennen die sequentie
 Pre-mRNA komt los
 Poly-A-staart wordt toegevoegd (=serie van A-nucleotiden)


SPLICING
 In celkern
 Na of tijdens transcriptie
 Stukken wegknippen
 Een complex van eiwitten + snRNA small nuclear RNA = spliceosoom
knipt nutteloze sequenties = introns weg
 Exons blijven over