Inleiding tot de sociologie
Amal Miri
Hoofdstuk 1 – Sociologische verbeelding
Astronomie is de oudste wetenschap (3000 jaar geleden bij Babylonische en
Egyptische priesters). We zien dat men zich eerst bezighield met wat het verst
van ons is, dit zijn de sterren. Van de astronomie ging men over naar de fysica,
toen volgde de biologie en daarna kwamen pas de psychologie en de sociologie.
Het heeft eeuwen geduurd voor men ‘de mens in zijn sociale omgeving’ kon zien
als een onderwerp van wetenschappelijke studie. Het sociologisch bewustzijn is
tamelijk recent. Het ontstond in CRISISTIJDEN. Het besef liet even op zich
wachten door de volgende drie redenen:
- Reden 1 – Natuurlijke distantie ontbreekt. Er is geen ‘natuurlijke
distantie’ tussen de individuele mens en de maatschappij. De
maatschappij zit in ons; wijzelf in wat we doen en laten MAKEN de
maatschappij en tegelijk worden we door de maatschappij GEMAAKT.
Bijvoorbeeld het menselijk lichaam en honger; waarom eten wij maar 3x
per dag en vroeger aten mensen veel meer en juist veel minder… wie
heeft dit zo beslist? Het was moeilijk om zoiets als eetpatronen te
bestuderen of honger omdat het zo dicht bij onszelf zit. Wij creëren in de
maatschappij een ritme om honger te temmen. Ook bijvoorbeeld bij naar
het toilet gaan worden we onder sociale druk geplaatst, we mogen/willen
niet zomaar overal naar het toilet.
- Reden 2 – Sociologie ontluistert en wekt weerstand op. Een
objectieve benadering van de menselijk samenleving brengt de minder
fraaie kanten aan het licht. Het neemt de schoonheid weg en wekt
daardoor ook wel eens weerstand op. De sociologische waarheid is volgens
Bourdieu zo krachtig dat het kan kwetsen. Sociologie is subversief, het
ontmaskert. Het wijst op pijnlijke situaties in de samenleving en hoe deze
tot stand zijn gekomen. Het kon pas wanneer de democratie ontstond want
sociologisch denken gaat samen met het leven in een tolerante en
democratische samenleving. Het kan dus enkel vooruitkomen uit een
democratische samenleving.
- Reden 3 - Het sociologisch bewustzijn wordt geprikkeld
door crisis. De maatschappij dat voordien zo vertrouwd was
veranderede voorgoed. De socioloog als ontdekkingsreiziger vormde het
begin van het sociologische bewustzijn. De mens werd bewust van ‘de
sociale werkelijkheid’ omdat de sociale verhoudingen dooreen werden
geschud en de maatschappij als door en door problematisch werd ervaren.
THE GREAT TRANSFORMATION van K. Polanyi
Twee revoluties? Of waren er meer??
Hij sprak over de Franse revolutie die symbool staat voor politieke modernisering
en democratisering, maar ook over de industriële revolutie. Deze zijn erg
complex en ging gepaard met vele veranderingen. We leven in een tijdperk van
massale sociale transformaties. Geen enkel maatschappelijk domein ontsnapte
aan veranderingen. Het belangrijkste kenmerk van deze veranderingen is dat het
1
, samenleven doelbewust werd georganiseerd. Met elke drempel stijgt de
wereldbevolking. We zouden nu niet terug kunnen na wat er was voor de
industriële revolutie omdat we dan gewoon weg niet alle monden zouden kunnen
vullen en iedere drempel heeft ook zijn nieuwe verbeelding.
Er zijn verschillende vormen maatschappijtypes:
1) Jagers-verzamelaars. De beheersing van het vuur van 0,5 tot 1,5 miljoen
jaar geleden. De machtsverhouding tussen dieren en mensen veranderden
en de mens kreeg de overhand. De mens ging jagen op vis en verzamelde
eetbare planten. Weinig sociale ongelijkheden, alleen leeftijds- en
geslachtsverschillen.
2) De landbouwmaatschappij. De overgang naar de
landbouwmaatschappij is de neolitische revolutie. Agrarisering van 12.000
jaar geleden. De planten niet meer verzamelen, maar zelf planten. Dit
zorgt ervoor dat mensen sedimentair konden gaan leven waardoor dorpen
ontstaan. Het ontstaan van bezittingen en ongelijkheden.
3) Industriële maatschappij. De industriële revolutie in de tweede helft
van de 18e eeuw die samenvalt met politieke omwentelingen (Franse
revolutie). Dit heeft gezorgd voor de vorming en het ontstaan van de
sociologie. De Franse revolutie is het symbool voor politieke modernisering
en democratisering in het algemeen. Er kwamen nieuwe idealen; vrijheid,
gelijkheid en broederlijkheid.
4) Netwerkmaatschappij. De digitale revolutie. Het ontstaan van het
internet en sociale media.
Clan – maatschappij Landbouw – Industriële
maatschappij maatschappij
(Stabiliteit/continuïteit ) (Innovatie)
Politieke organisatie Stam Landbouwstaat Democratische staat
= alle vormen van = grofweg enkele duizenden = ontstaan van = wereld inrichtingen/
collectieve leden krijgers/soldaat voor het maken = ontstaan
besluitvorming = zeer klein streven naar stabiliteit grondwetten
= zekerheid en stabiliteit
staat centraal
Autoriteit Charismatisch Traditioneel Rationeel – legaal
= aan de hand van de = de groep is ervan = dat je gezag hebt omdat = iemand heeft macht
klassieke termen van Max overtuigt dat iemand over dat nu eenmaal wordt omdat die die heeft
Weber bepaalde kwaliteiten bezit overgedragen door traditie gekregen door regels en
die gunstig is voor de wetten, kan ook enkel
groep besluiten nemen volgens
de wetten en regels die
neergeschreven zijn
= dat het gezag is niet
pure traditie maar
gebaseerd op regels die
men vastlegt en waarvan
men aanneemt dat die
goed zijn
Gezag Gebaseerd op natuurlijke Gebaseerd op Gebaseerd op
= gelegitimeerde macht kwaliteiten (charisma) afstamming regels en
= ontstaan van dynastieën procedures
Techniek Aanpassing aan de natuur Domesticatie van de Beheersing van de natuur
2
, = mens past zich aan aan de natuur = de mens wordt de heerser
natuur, als er niets meer is = dat je dieren en planten
moet men zich verplaatsen in zekere mate aanpast aan
de regels van het huis
(dieren tam maken &
bepalen welke planten je
waar gaat zetten)
Wonen Nomadisch Sedimentair Megalopolis
= trekken rond omdat ze = dorp en later stad = uitgebreid stedelijk
moeten jagen en = verzamelen en gebied of
verzamelen (als alles op is voorraden opslaan aaneengesloten steden
moeten ze wegtrekken)
Bevolkingsgroei Stagnatie (stilstaand) Trage aangroei, Bevolkingsexplosie
fluctuaties
Economie Overlevingseconomie Begin geldeconomie Kapitalisme =
≠ leven op de rand van het = verhandeling van verhandeling van alle
uitsterven zeldzame en primaire soorten goederen
= werkten zich niet kapot goederen (graan) = meer produceren +
& alles wat ze deden was = goeie oogst nastreven
innovatie
gericht op onmiddellijke
consumptie = winst nastreven
Recht Gewoonterecht Gewoonterecht wordt Burgerlijk recht, formeel
= liggen niet vast, heel meer en meer recht, grondwettelijk
beweeglijk charterrecht & strafrecht recht
= mens baseert zich op (= neergeschreven)
vorige situaties
Wereldbeeld Animistisch Filosofisch – Wetenschappelijk
en = gelooft dat de wereld godsdienstig = = falsificatie
rondom hem of haar mondeling & = het kunnen
kennisoverdra
bezield is (= de dingen schriftelijke traditie verwerpen van
cht hebben hun eigen ziel, vb. theorieën en zorgen
bergen, wolken) -> voor innovatie
proberen door middel van = vernietigingsmachine van
magie communiceren met oude/foute kennis
de bezielde wereld. Wordt
vastgelegd in
raadselachtige mythes.
Het sociologisch bewustzijn = ontstond doordat de samenleving de
laatste drie eeuwen het voorwerp is van een radicale (r-)evolutie, die je enkel kan
verklaren als je inzicht hebt in de specifieke wetmatigheden en eigenschappen
van het menselijk samenleven.
De sociologische verbeelding begint met het besef dat de maatschappij bestaat
en verandert, en dat men die veranderingen enkel kan verklaren door de
eigenschappen van het menselijk samenleven.
Een socioloog vertrekt meestal vanuit een bepaald sociaal probleem. Het
sociale probleem is de bron van sociologische verbeelding. Waarom iets als
sociaal probleem wordt gezien, hangt af van een aantal factoren. Het is de
uitkomst van sociale definiëring door individuen en groepen. Bijvoorbeeld
drugsgebruik tijdens het autorijden, klimaat, sociale media, gender of migratie.
Gender was vroeger geen sociaal probleem want het was “normaal” dat vrouwen
niet gingen stemmen of veel minder gingen werken dan mannen (in de modern
tijd want vroeger in neolithische samenleving ging vrouw ook veel werken). Het
3
, werd pas een probleem toen de eerste feministische golf opkwam. En ook
bijvoorbeeld migratie: Malthus of het malthusiaanse denken dat migratie linkte
aan overbevolking en aan tekort (te weinig werk, te weinig eten) studies geven
aan dat we als samenleving wel heel veel aankunnen maar dat de herverdeling
scheef staat (grote kloof tussen rijk en arm).
De voorwaarden voor een sociaal probleem (VERWONDEREN) zijn:
- Objectief aspect = er moet iets objectief schorten aan het samenleven,
zoals bv armoede of de vrouw die ondergeschikt is.
- Subjectieve aspect = mensen moeten die objectieve feiten ook ervaren
als problematisch. Een feit is nog geen probleem.
- Collectief aspect = hoe meer mensen iets als problematisch ervaren en
hoe intensiever ze dit ervaren hoe meer het een sociaal probleem wordt
(hoeft wel niet voor elke groep als probleem worden ervaren). Wij maken
het probleem.
- Oplosbaarheid = bijvoorbeeld de dood is ook objectief en subjectief en
collectief maar kunnen we niets aandoen dus is ook geen sociaal
probleem. Er kan iets aan gedaan worden.
- Positionaliteit = de socioloog betreedt het sociale veld ook als
medespeler, net als iedereen. De socioloog voert ook maar één visie toe
aan talloze definities.
Wright Mills over sociologische verbeelding
In zijn boek ‘the sociological imangination’ omschreef hij de sociologische
verbeelding als de capaciteit om verbanden te zien tussen het leven van
individuen en de historische en maatschappelijke context waarin ze leven.
Bijvoorbeeld bij tandpijn -> je kan denken ik ga op zoek naar een pijnstiller OF je
kan je bedenken dat je nog mensen kent met tandpijn en zo misschien verbanden
zoekt met het sociaal milieu waarin je opgroeit.
Hij spreekt allereerst over persoonlijke klachten vs. sociale problemen:
- Persoonlijke klachten (troubles) doen zich voor in de persoonlijkheid van
het individu en binnen het kader van zijn directe relaties met anderen. Het
is een privéaangelegenheid.
Een individu heeft het gevoel dat iets wat hij belangrijk vindt, bedreigd
wordt.
- Maatschappelijke kwesties (issues) hebben betrekking op organisaties tot
grotere maatschappelijke gehelen, tot instituties. Een hele groepen hebben
het gevoel dat iets wat ze belangrijk vinden bedreigd wordt.
Daarnaast spreekt hij over het individuele kunnen zien als het collectieve
(en omgekeerd): Bijvoorbeeld Emile Durkheim over zelfdoding. Hij keek waar
men meer zelfmoord pleegt dan op andere plekken. Veel meer zelfdoding in de
steden dan het platteland (minder collectief in steden). Mannen plegen
gemiddeld meer zelfdoding dan vrouwen (mannen werken en dus afgezonderder
van het gezin). Protestanten plegen meer zelfdoding dan Joden of Christenen
(protestanten zijn individueler).
Tot slot spreekt hij over het bijzondere zien in iets “normaal” en
omgekeerd. Als je geen sociologische verbeelding hebt ga je misschien eerder
focussen op het psychologische van die ene persoon. Het eigene zien als
‘exotisch’ is wat je kent niet zomaar als vanzelfsprekend nemen, zoals
bijvoorbeeld kannibalisme.
4
Amal Miri
Hoofdstuk 1 – Sociologische verbeelding
Astronomie is de oudste wetenschap (3000 jaar geleden bij Babylonische en
Egyptische priesters). We zien dat men zich eerst bezighield met wat het verst
van ons is, dit zijn de sterren. Van de astronomie ging men over naar de fysica,
toen volgde de biologie en daarna kwamen pas de psychologie en de sociologie.
Het heeft eeuwen geduurd voor men ‘de mens in zijn sociale omgeving’ kon zien
als een onderwerp van wetenschappelijke studie. Het sociologisch bewustzijn is
tamelijk recent. Het ontstond in CRISISTIJDEN. Het besef liet even op zich
wachten door de volgende drie redenen:
- Reden 1 – Natuurlijke distantie ontbreekt. Er is geen ‘natuurlijke
distantie’ tussen de individuele mens en de maatschappij. De
maatschappij zit in ons; wijzelf in wat we doen en laten MAKEN de
maatschappij en tegelijk worden we door de maatschappij GEMAAKT.
Bijvoorbeeld het menselijk lichaam en honger; waarom eten wij maar 3x
per dag en vroeger aten mensen veel meer en juist veel minder… wie
heeft dit zo beslist? Het was moeilijk om zoiets als eetpatronen te
bestuderen of honger omdat het zo dicht bij onszelf zit. Wij creëren in de
maatschappij een ritme om honger te temmen. Ook bijvoorbeeld bij naar
het toilet gaan worden we onder sociale druk geplaatst, we mogen/willen
niet zomaar overal naar het toilet.
- Reden 2 – Sociologie ontluistert en wekt weerstand op. Een
objectieve benadering van de menselijk samenleving brengt de minder
fraaie kanten aan het licht. Het neemt de schoonheid weg en wekt
daardoor ook wel eens weerstand op. De sociologische waarheid is volgens
Bourdieu zo krachtig dat het kan kwetsen. Sociologie is subversief, het
ontmaskert. Het wijst op pijnlijke situaties in de samenleving en hoe deze
tot stand zijn gekomen. Het kon pas wanneer de democratie ontstond want
sociologisch denken gaat samen met het leven in een tolerante en
democratische samenleving. Het kan dus enkel vooruitkomen uit een
democratische samenleving.
- Reden 3 - Het sociologisch bewustzijn wordt geprikkeld
door crisis. De maatschappij dat voordien zo vertrouwd was
veranderede voorgoed. De socioloog als ontdekkingsreiziger vormde het
begin van het sociologische bewustzijn. De mens werd bewust van ‘de
sociale werkelijkheid’ omdat de sociale verhoudingen dooreen werden
geschud en de maatschappij als door en door problematisch werd ervaren.
THE GREAT TRANSFORMATION van K. Polanyi
Twee revoluties? Of waren er meer??
Hij sprak over de Franse revolutie die symbool staat voor politieke modernisering
en democratisering, maar ook over de industriële revolutie. Deze zijn erg
complex en ging gepaard met vele veranderingen. We leven in een tijdperk van
massale sociale transformaties. Geen enkel maatschappelijk domein ontsnapte
aan veranderingen. Het belangrijkste kenmerk van deze veranderingen is dat het
1
, samenleven doelbewust werd georganiseerd. Met elke drempel stijgt de
wereldbevolking. We zouden nu niet terug kunnen na wat er was voor de
industriële revolutie omdat we dan gewoon weg niet alle monden zouden kunnen
vullen en iedere drempel heeft ook zijn nieuwe verbeelding.
Er zijn verschillende vormen maatschappijtypes:
1) Jagers-verzamelaars. De beheersing van het vuur van 0,5 tot 1,5 miljoen
jaar geleden. De machtsverhouding tussen dieren en mensen veranderden
en de mens kreeg de overhand. De mens ging jagen op vis en verzamelde
eetbare planten. Weinig sociale ongelijkheden, alleen leeftijds- en
geslachtsverschillen.
2) De landbouwmaatschappij. De overgang naar de
landbouwmaatschappij is de neolitische revolutie. Agrarisering van 12.000
jaar geleden. De planten niet meer verzamelen, maar zelf planten. Dit
zorgt ervoor dat mensen sedimentair konden gaan leven waardoor dorpen
ontstaan. Het ontstaan van bezittingen en ongelijkheden.
3) Industriële maatschappij. De industriële revolutie in de tweede helft
van de 18e eeuw die samenvalt met politieke omwentelingen (Franse
revolutie). Dit heeft gezorgd voor de vorming en het ontstaan van de
sociologie. De Franse revolutie is het symbool voor politieke modernisering
en democratisering in het algemeen. Er kwamen nieuwe idealen; vrijheid,
gelijkheid en broederlijkheid.
4) Netwerkmaatschappij. De digitale revolutie. Het ontstaan van het
internet en sociale media.
Clan – maatschappij Landbouw – Industriële
maatschappij maatschappij
(Stabiliteit/continuïteit ) (Innovatie)
Politieke organisatie Stam Landbouwstaat Democratische staat
= alle vormen van = grofweg enkele duizenden = ontstaan van = wereld inrichtingen/
collectieve leden krijgers/soldaat voor het maken = ontstaan
besluitvorming = zeer klein streven naar stabiliteit grondwetten
= zekerheid en stabiliteit
staat centraal
Autoriteit Charismatisch Traditioneel Rationeel – legaal
= aan de hand van de = de groep is ervan = dat je gezag hebt omdat = iemand heeft macht
klassieke termen van Max overtuigt dat iemand over dat nu eenmaal wordt omdat die die heeft
Weber bepaalde kwaliteiten bezit overgedragen door traditie gekregen door regels en
die gunstig is voor de wetten, kan ook enkel
groep besluiten nemen volgens
de wetten en regels die
neergeschreven zijn
= dat het gezag is niet
pure traditie maar
gebaseerd op regels die
men vastlegt en waarvan
men aanneemt dat die
goed zijn
Gezag Gebaseerd op natuurlijke Gebaseerd op Gebaseerd op
= gelegitimeerde macht kwaliteiten (charisma) afstamming regels en
= ontstaan van dynastieën procedures
Techniek Aanpassing aan de natuur Domesticatie van de Beheersing van de natuur
2
, = mens past zich aan aan de natuur = de mens wordt de heerser
natuur, als er niets meer is = dat je dieren en planten
moet men zich verplaatsen in zekere mate aanpast aan
de regels van het huis
(dieren tam maken &
bepalen welke planten je
waar gaat zetten)
Wonen Nomadisch Sedimentair Megalopolis
= trekken rond omdat ze = dorp en later stad = uitgebreid stedelijk
moeten jagen en = verzamelen en gebied of
verzamelen (als alles op is voorraden opslaan aaneengesloten steden
moeten ze wegtrekken)
Bevolkingsgroei Stagnatie (stilstaand) Trage aangroei, Bevolkingsexplosie
fluctuaties
Economie Overlevingseconomie Begin geldeconomie Kapitalisme =
≠ leven op de rand van het = verhandeling van verhandeling van alle
uitsterven zeldzame en primaire soorten goederen
= werkten zich niet kapot goederen (graan) = meer produceren +
& alles wat ze deden was = goeie oogst nastreven
innovatie
gericht op onmiddellijke
consumptie = winst nastreven
Recht Gewoonterecht Gewoonterecht wordt Burgerlijk recht, formeel
= liggen niet vast, heel meer en meer recht, grondwettelijk
beweeglijk charterrecht & strafrecht recht
= mens baseert zich op (= neergeschreven)
vorige situaties
Wereldbeeld Animistisch Filosofisch – Wetenschappelijk
en = gelooft dat de wereld godsdienstig = = falsificatie
rondom hem of haar mondeling & = het kunnen
kennisoverdra
bezield is (= de dingen schriftelijke traditie verwerpen van
cht hebben hun eigen ziel, vb. theorieën en zorgen
bergen, wolken) -> voor innovatie
proberen door middel van = vernietigingsmachine van
magie communiceren met oude/foute kennis
de bezielde wereld. Wordt
vastgelegd in
raadselachtige mythes.
Het sociologisch bewustzijn = ontstond doordat de samenleving de
laatste drie eeuwen het voorwerp is van een radicale (r-)evolutie, die je enkel kan
verklaren als je inzicht hebt in de specifieke wetmatigheden en eigenschappen
van het menselijk samenleven.
De sociologische verbeelding begint met het besef dat de maatschappij bestaat
en verandert, en dat men die veranderingen enkel kan verklaren door de
eigenschappen van het menselijk samenleven.
Een socioloog vertrekt meestal vanuit een bepaald sociaal probleem. Het
sociale probleem is de bron van sociologische verbeelding. Waarom iets als
sociaal probleem wordt gezien, hangt af van een aantal factoren. Het is de
uitkomst van sociale definiëring door individuen en groepen. Bijvoorbeeld
drugsgebruik tijdens het autorijden, klimaat, sociale media, gender of migratie.
Gender was vroeger geen sociaal probleem want het was “normaal” dat vrouwen
niet gingen stemmen of veel minder gingen werken dan mannen (in de modern
tijd want vroeger in neolithische samenleving ging vrouw ook veel werken). Het
3
, werd pas een probleem toen de eerste feministische golf opkwam. En ook
bijvoorbeeld migratie: Malthus of het malthusiaanse denken dat migratie linkte
aan overbevolking en aan tekort (te weinig werk, te weinig eten) studies geven
aan dat we als samenleving wel heel veel aankunnen maar dat de herverdeling
scheef staat (grote kloof tussen rijk en arm).
De voorwaarden voor een sociaal probleem (VERWONDEREN) zijn:
- Objectief aspect = er moet iets objectief schorten aan het samenleven,
zoals bv armoede of de vrouw die ondergeschikt is.
- Subjectieve aspect = mensen moeten die objectieve feiten ook ervaren
als problematisch. Een feit is nog geen probleem.
- Collectief aspect = hoe meer mensen iets als problematisch ervaren en
hoe intensiever ze dit ervaren hoe meer het een sociaal probleem wordt
(hoeft wel niet voor elke groep als probleem worden ervaren). Wij maken
het probleem.
- Oplosbaarheid = bijvoorbeeld de dood is ook objectief en subjectief en
collectief maar kunnen we niets aandoen dus is ook geen sociaal
probleem. Er kan iets aan gedaan worden.
- Positionaliteit = de socioloog betreedt het sociale veld ook als
medespeler, net als iedereen. De socioloog voert ook maar één visie toe
aan talloze definities.
Wright Mills over sociologische verbeelding
In zijn boek ‘the sociological imangination’ omschreef hij de sociologische
verbeelding als de capaciteit om verbanden te zien tussen het leven van
individuen en de historische en maatschappelijke context waarin ze leven.
Bijvoorbeeld bij tandpijn -> je kan denken ik ga op zoek naar een pijnstiller OF je
kan je bedenken dat je nog mensen kent met tandpijn en zo misschien verbanden
zoekt met het sociaal milieu waarin je opgroeit.
Hij spreekt allereerst over persoonlijke klachten vs. sociale problemen:
- Persoonlijke klachten (troubles) doen zich voor in de persoonlijkheid van
het individu en binnen het kader van zijn directe relaties met anderen. Het
is een privéaangelegenheid.
Een individu heeft het gevoel dat iets wat hij belangrijk vindt, bedreigd
wordt.
- Maatschappelijke kwesties (issues) hebben betrekking op organisaties tot
grotere maatschappelijke gehelen, tot instituties. Een hele groepen hebben
het gevoel dat iets wat ze belangrijk vinden bedreigd wordt.
Daarnaast spreekt hij over het individuele kunnen zien als het collectieve
(en omgekeerd): Bijvoorbeeld Emile Durkheim over zelfdoding. Hij keek waar
men meer zelfmoord pleegt dan op andere plekken. Veel meer zelfdoding in de
steden dan het platteland (minder collectief in steden). Mannen plegen
gemiddeld meer zelfdoding dan vrouwen (mannen werken en dus afgezonderder
van het gezin). Protestanten plegen meer zelfdoding dan Joden of Christenen
(protestanten zijn individueler).
Tot slot spreekt hij over het bijzondere zien in iets “normaal” en
omgekeerd. Als je geen sociologische verbeelding hebt ga je misschien eerder
focussen op het psychologische van die ene persoon. Het eigene zien als
‘exotisch’ is wat je kent niet zomaar als vanzelfsprekend nemen, zoals
bijvoorbeeld kannibalisme.
4
