VERBINTENISSENRECHT
Lesnotities AJ 2024-2025
Ugent – prof. Ignace Claeys
,INEIDING
Les 01
INHOUD
Een verbintenis (in de zin van art. 5.1. BW) = civiele verbintenissen
Prestatie Schuldvo schuld
rdering
schuldvordering schuld
Een eenzijdig contract (art.5.6., tweede lid, BW): slechts één partij maakt een belofte, één
partij gaat ten opzichte van een andere een verbintenis aan
Een natuurlijke verbintenis (art.5.2., BW): uitvoering kan niet worden afgedwongen, maar er
is wel een juridische band
- Relevantie van bestaan van deze verbintenis: men kan het wel vrijwillig uitvoeren
- Rechtsgevolg bij vrijwillige uitvoering: het kan niet worden teruggevorderd
- Bv. Verjaarde schuld betalen
- Bv. Schuld herkennen: door een schuld te herkennen wordt een natuurlijke verbintenis
omgezet in een civiele verbintenis (volgens art. 5.1.)
Een Obliegenheit (≈last, er bestaat niet echt een NL woord dus wordt het Duitse gebruikt):
STAAT NIET IN CODEX
- <--> bij verbintenis: SE kan prestatie afdwingen van SA
- Wel verplichting MAAR SA kun je niet dwingen om iets te doen
- Als er een last is en die wordt niet nagekomen, zal degene op wie de last weegt een
nadeel hebben, nl. een verlies van aanspraak
- Sanctie op niet nakomen = verlies van aanspraak (art. 1648 OUD BW)
- Bv. Schadebeperkingsplicht
= plicht om redelijke maatregelen te nemen zoals een voorzichtig en redelijk
persoon (bonus pater familia) die nodig zijn om schade te beperken
Maatregelen moeten genomen worden door de schadelijder
1
, Eigen gedrag dus vergelijken met dat van voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde
omstandigheden
10.000 kg appels = 10.000 euro
- De koper weigert de appels af te nemen omwille van een gebrek
- MAAR stel dat de koper ze onterecht afwijst gewoon om van het contract af te geraken
(en dus doet alsof er contractbreuk is door te menen dat de appels niet voldoen aan de
voorwaarden die in het contract zouden hebben gestaan)
- Dan zit de verkoper wel met die appelen die hij zou verkopen aan de koper
De verkoper heeft een schadebeperkingsplicht en moet dus op zoek gaan naar een
andere koper
Indien hij dit niet doet, kan hij zijn aanspraak op een schuldvordering verliezen
Hij kan niet gewoon in zijn zetel achterover liggen en dan een schadevergoeding vragen
aan de koper omdat die niet heeft afgenomen, NEEN de verkoper heeft de plicht zelf
eerst actie te ondernemen om op zoek te gaan naar een andere koper omwille van zijn
schadebeperkingsplicht
Les 02
Cursus die op ufora staat gaat over de bronnen van verbintenissen en het algemeen regime
van verbintenissen.
Overzicht:
1) Bronnen van verbintenissen (!!!)
Art. 5.3 BW:
Je kan van de bepalingen in boek 5 afwijken als het gaat over regel van dwingend recht of
openbare orde => boek 5 (en 6) is in principe van aanvullend recht, behalve als blijkt dat het
over dwingend recht of openbare orde gaat. = de aard vd bepalingen van boek 5
De bronnen van verbintenissen zijn:
- Rechtshandelingen (3) => contracten (2)
- Oneigenlijke contracten (= quasi-contracten)
- Zaakwaarneming (5)
- Onverschuldigde betaling
- Ongerechtvaardigde verrijking
- Buitencontractuele aansprakelijkheid boek 6 BW (4)
- De wet (1)
2
,(1) Bv. Als je een auto koopt, ontstaat er een schuld tot betaling aan de staat, nl. BTW.
Overheden sluiten dus ook contracten, kunnen (buiten)contractueel aansprakelijk zijn, …
Wanneer bepaalde feiten zich voordoen, kunnen bepaalde wetten getriggerd worden,
waardoor een verbintenis ontstaat. In dit geval is de verbintenis het moeten betalen van
belasting op het gekochte goed.
(2) Een contract is een meerzijdige rechtshandeling (er zijn minstens twee personen bij
betrokken). De personen die hierbij betrokken zijn sluiten dit contract met de bedoeling
om de rechtsgevolgen ervan tot stand te brengen.
!!! eenzijdig contract ≠ eenzijdige rechtshandeling
- Een eenzijdig contract is een meerzijdige rechtshandeling waarbij er slechts voor
één partij verbintenissen ontstaan
- Bij een eenzijdige rechtshandeling komt er maar één partij bij kijken
Wetgever maakt geen onderscheid tussen contracten en overeenkomsten. Verschil: met
een overeenkomst kunnen er niet enkel verbintenissen ontstaan (zoals bij contract), maar
ook worden opgeheven of overgedragen. Vroeger was onderscheid belangrijk, vandaag
worden de termen door elkaar gebruikt.
(3) Eenzijdige rechtshandelingen: bv. een aanbod
- Vanaf dat je een aanbod doet ben je gebonden aan het aanbod totdat het vervalt
(als de gekozen termijn voorbij is of na de ‘redelijke termijn’, als het aanbod
geweigerd wordt of als het aanbod aanvaard wordt)
- Als je een aanbod hebt gekregen en een tegenbod doet, vervalt het oorspronkelijke
aanbod
Meerzijdige rechtshandeling (= contract): bv. schenking
- Alle regels die van toepassing zijn op contracten zijn hierop ook van toepassing
- Schenking is wel een eenzijdig contract, maar dus wel een meerzijdige
rechtshandeling
(4) Buitencontractuele aansprakelijkheid => boek 6 BW
- Naast het contract de meest belangrijke bron
- Toepassingsvoorwaarden: fout, schade en causaal verband
- Het is niet omdat je schade aan iemand toebrengt dat je een fout hebt begaan:
Bv. inspanningsverbintenis: advocaat moet een vordering instellen binnen de
verjaringstermijn, maar soms is deze zo diep verborgen in de wetgeving dat de
rechter kan toelaten dat de vordering ‘te laat’ wordt ingesteld. De advocaat
veroorzaakt hierbij schade aan de tegenpartij, maar kan hiervoor niet aansprakelijk
gesteld worden, omdat een redelijk en zorgvuldig persoon ook moeite zou gehad
hebben met de juiste verjaringstermijn te bepalen.
3
, - Bv. er is een verbintenis tussen WG en WN. De WN begaat een fout waardoor een
derde schade lijdt. Er is een causaal verband tussen de schade en de fout. In dit geval
zal de WG altijd aansprakelijk zijn obv de aansprakelijkheid van de aansteller voor
zijn aangestelde => foutloze aansprakelijkheid vd aansteller
- Bv. inval van politie in appartementsgebouw waarbij de deur wordt opengebroken.
De politie heeft het nodige mandaat om in te vallen om de huurders op te pakken,
maar de eigenaar van het appartement zit wel met de schade van de kapotte deur.
HvC creëerde aansprakelijkheidsregel: van burgers voor openbare lasten
(5) Zaakwaarneming:
- Bv. drie skiers krijgen ongeluk, eentje breekt zijn been, eentje gaat naar beneden op
zoek naar hulp, de anderen kruipen dicht bij elkaar voor lichaamswarmte. De
persoon die uit altruïsme bij de man met het gebroken been bleef, heeft zijn teen
moeten laten afzetten omdat deze was afgevroren. Hij is de zaakwaarnemer: hij
handelde naar de belangen van de persoon met het gebroken been. De persoon met
het gebroken been is hier de begunstigde van de zaakwaarnemer en is aansprakelijk
voor de schade van de teen. Er ontstaat dus een verbintenis tussen hun twee.
(6) Onverschuldigde betaling:
- Bv. plots komt er 1 000 000 op je rekening zonder daar een grondslag voor bestaat.
Er ontstaat automatisch een verbintenis: je wordt gedwongen tot terugbetaling
zonder dat je zelf iets gedaan hebt.
(7) Ongerechtvaardigde verrijking:
- Bv. relatie wordt stopgezet en de vrouw vindt dat de andere is verrijkt door haar
toedoen tijdens de relatie, dit wordt onrechtmatig na het stopzetten en ze wil dat
geld
2) Algemeen regime van de verbintenis (titel 3 boek 5 BW): gaat over regels vr
verbintenissen ongeacht de bron ervan en overdracht van verbintenissen
Het handboek gaat over het contract
Overzicht van de cursus:
Deel 2: Precontractuele fase: de onderhandelingsfase + totstandkoming van het contract
- Er mag tijdens de onderhandelingen geen foute informatie gegeven worden of informatie
worden achtergehouden
4
, - Als er tijdens de onderhandelingen een fout wordt begaan door de onderhandelaars is
deze fout obv buitencontractuele aansprakelijkheid, want er is nog geen contractuele
verbintenis tot stand gekomen
- Wanneer is een contract geldig tot stand gekomen: bij een wilsovereenstemming
o Totstandkoming ≠ geldigheid: contract komt tot stand als er een
wilsovereenstemming is, ongeacht of deze geldig was of niet: als een contract later
nietig wordt verklaard wil dat niet zeggen dat het contract voordien niet tot stand
was gekomen
o Vorm kan ook de geldigheid aantasten: bij bv verkoop van onroerend goed is een
notariële akte nodig, want deze verkoop moet worden overgeschreven bij de AAPD
om tegenwerpelijk te kunnen zijn aan derden, en dat kan enkel bij notariële akte
- Geldigheidsvereisten van een contract:
o Handelingsbekwaamheid
o Toestemming
o Oorzaak
o De wil mag niet gebrekkig gevormd zijn
Sanctie als hieraan niet voldaan is: nietigverklaring (contractuele aansprakelijkheid)
en (event.) schadevergoeding (buitencontractuele aansprakelijkheid: fout + schade)
of restitutie
Deel 3: Contractuele fase: de uitvoeringsfase: de inhoud van het contract zal bepalen wat je
moet doen met het contract
- Hoofdstuk II van deel 3: partij en derde*: in welke mate geldt het afgesloten contract
voor anderen dan de partijen? Wat is de werking van contracten tov derden?
Deel 4: Als er een wanprestatie wordt begaan, welke sancties zijn er dan
Deel 5: Het contract wordt niet gebroken door wanprestatie, maar door overmacht
Doorheen de cursus zien we verschillende manieren waarop het contract op zijn einde kan
komen: overmacht, ontbinding, nietigverklaring, duur loopt af, …
(Hij heeft niet gezegd welk deel): postcontractuele fase: een ‘extra’ contract nadat het
belangrijkste contract is afgelopen
*Iemand wil een huis bouwen en stelt een hoofdaannemer aan om dit de doen. Deze hoofd-
aannemer stelt vaak onderaannemer(s) aan die op zijn beurt weer °onderaannemers en
leveranciers aanstelt. (= contractsketting). De opdrachtgever heeft geen contractuele band
met de °onderaannemers of de leveranciers. Kan de opdrachtgever deze toch contractueel
aansprakelijk stellen voor eventuele schade? Zie hstk II deel 3
5
Lesnotities AJ 2024-2025
Ugent – prof. Ignace Claeys
,INEIDING
Les 01
INHOUD
Een verbintenis (in de zin van art. 5.1. BW) = civiele verbintenissen
Prestatie Schuldvo schuld
rdering
schuldvordering schuld
Een eenzijdig contract (art.5.6., tweede lid, BW): slechts één partij maakt een belofte, één
partij gaat ten opzichte van een andere een verbintenis aan
Een natuurlijke verbintenis (art.5.2., BW): uitvoering kan niet worden afgedwongen, maar er
is wel een juridische band
- Relevantie van bestaan van deze verbintenis: men kan het wel vrijwillig uitvoeren
- Rechtsgevolg bij vrijwillige uitvoering: het kan niet worden teruggevorderd
- Bv. Verjaarde schuld betalen
- Bv. Schuld herkennen: door een schuld te herkennen wordt een natuurlijke verbintenis
omgezet in een civiele verbintenis (volgens art. 5.1.)
Een Obliegenheit (≈last, er bestaat niet echt een NL woord dus wordt het Duitse gebruikt):
STAAT NIET IN CODEX
- <--> bij verbintenis: SE kan prestatie afdwingen van SA
- Wel verplichting MAAR SA kun je niet dwingen om iets te doen
- Als er een last is en die wordt niet nagekomen, zal degene op wie de last weegt een
nadeel hebben, nl. een verlies van aanspraak
- Sanctie op niet nakomen = verlies van aanspraak (art. 1648 OUD BW)
- Bv. Schadebeperkingsplicht
= plicht om redelijke maatregelen te nemen zoals een voorzichtig en redelijk
persoon (bonus pater familia) die nodig zijn om schade te beperken
Maatregelen moeten genomen worden door de schadelijder
1
, Eigen gedrag dus vergelijken met dat van voorzichtig en redelijk persoon in dezelfde
omstandigheden
10.000 kg appels = 10.000 euro
- De koper weigert de appels af te nemen omwille van een gebrek
- MAAR stel dat de koper ze onterecht afwijst gewoon om van het contract af te geraken
(en dus doet alsof er contractbreuk is door te menen dat de appels niet voldoen aan de
voorwaarden die in het contract zouden hebben gestaan)
- Dan zit de verkoper wel met die appelen die hij zou verkopen aan de koper
De verkoper heeft een schadebeperkingsplicht en moet dus op zoek gaan naar een
andere koper
Indien hij dit niet doet, kan hij zijn aanspraak op een schuldvordering verliezen
Hij kan niet gewoon in zijn zetel achterover liggen en dan een schadevergoeding vragen
aan de koper omdat die niet heeft afgenomen, NEEN de verkoper heeft de plicht zelf
eerst actie te ondernemen om op zoek te gaan naar een andere koper omwille van zijn
schadebeperkingsplicht
Les 02
Cursus die op ufora staat gaat over de bronnen van verbintenissen en het algemeen regime
van verbintenissen.
Overzicht:
1) Bronnen van verbintenissen (!!!)
Art. 5.3 BW:
Je kan van de bepalingen in boek 5 afwijken als het gaat over regel van dwingend recht of
openbare orde => boek 5 (en 6) is in principe van aanvullend recht, behalve als blijkt dat het
over dwingend recht of openbare orde gaat. = de aard vd bepalingen van boek 5
De bronnen van verbintenissen zijn:
- Rechtshandelingen (3) => contracten (2)
- Oneigenlijke contracten (= quasi-contracten)
- Zaakwaarneming (5)
- Onverschuldigde betaling
- Ongerechtvaardigde verrijking
- Buitencontractuele aansprakelijkheid boek 6 BW (4)
- De wet (1)
2
,(1) Bv. Als je een auto koopt, ontstaat er een schuld tot betaling aan de staat, nl. BTW.
Overheden sluiten dus ook contracten, kunnen (buiten)contractueel aansprakelijk zijn, …
Wanneer bepaalde feiten zich voordoen, kunnen bepaalde wetten getriggerd worden,
waardoor een verbintenis ontstaat. In dit geval is de verbintenis het moeten betalen van
belasting op het gekochte goed.
(2) Een contract is een meerzijdige rechtshandeling (er zijn minstens twee personen bij
betrokken). De personen die hierbij betrokken zijn sluiten dit contract met de bedoeling
om de rechtsgevolgen ervan tot stand te brengen.
!!! eenzijdig contract ≠ eenzijdige rechtshandeling
- Een eenzijdig contract is een meerzijdige rechtshandeling waarbij er slechts voor
één partij verbintenissen ontstaan
- Bij een eenzijdige rechtshandeling komt er maar één partij bij kijken
Wetgever maakt geen onderscheid tussen contracten en overeenkomsten. Verschil: met
een overeenkomst kunnen er niet enkel verbintenissen ontstaan (zoals bij contract), maar
ook worden opgeheven of overgedragen. Vroeger was onderscheid belangrijk, vandaag
worden de termen door elkaar gebruikt.
(3) Eenzijdige rechtshandelingen: bv. een aanbod
- Vanaf dat je een aanbod doet ben je gebonden aan het aanbod totdat het vervalt
(als de gekozen termijn voorbij is of na de ‘redelijke termijn’, als het aanbod
geweigerd wordt of als het aanbod aanvaard wordt)
- Als je een aanbod hebt gekregen en een tegenbod doet, vervalt het oorspronkelijke
aanbod
Meerzijdige rechtshandeling (= contract): bv. schenking
- Alle regels die van toepassing zijn op contracten zijn hierop ook van toepassing
- Schenking is wel een eenzijdig contract, maar dus wel een meerzijdige
rechtshandeling
(4) Buitencontractuele aansprakelijkheid => boek 6 BW
- Naast het contract de meest belangrijke bron
- Toepassingsvoorwaarden: fout, schade en causaal verband
- Het is niet omdat je schade aan iemand toebrengt dat je een fout hebt begaan:
Bv. inspanningsverbintenis: advocaat moet een vordering instellen binnen de
verjaringstermijn, maar soms is deze zo diep verborgen in de wetgeving dat de
rechter kan toelaten dat de vordering ‘te laat’ wordt ingesteld. De advocaat
veroorzaakt hierbij schade aan de tegenpartij, maar kan hiervoor niet aansprakelijk
gesteld worden, omdat een redelijk en zorgvuldig persoon ook moeite zou gehad
hebben met de juiste verjaringstermijn te bepalen.
3
, - Bv. er is een verbintenis tussen WG en WN. De WN begaat een fout waardoor een
derde schade lijdt. Er is een causaal verband tussen de schade en de fout. In dit geval
zal de WG altijd aansprakelijk zijn obv de aansprakelijkheid van de aansteller voor
zijn aangestelde => foutloze aansprakelijkheid vd aansteller
- Bv. inval van politie in appartementsgebouw waarbij de deur wordt opengebroken.
De politie heeft het nodige mandaat om in te vallen om de huurders op te pakken,
maar de eigenaar van het appartement zit wel met de schade van de kapotte deur.
HvC creëerde aansprakelijkheidsregel: van burgers voor openbare lasten
(5) Zaakwaarneming:
- Bv. drie skiers krijgen ongeluk, eentje breekt zijn been, eentje gaat naar beneden op
zoek naar hulp, de anderen kruipen dicht bij elkaar voor lichaamswarmte. De
persoon die uit altruïsme bij de man met het gebroken been bleef, heeft zijn teen
moeten laten afzetten omdat deze was afgevroren. Hij is de zaakwaarnemer: hij
handelde naar de belangen van de persoon met het gebroken been. De persoon met
het gebroken been is hier de begunstigde van de zaakwaarnemer en is aansprakelijk
voor de schade van de teen. Er ontstaat dus een verbintenis tussen hun twee.
(6) Onverschuldigde betaling:
- Bv. plots komt er 1 000 000 op je rekening zonder daar een grondslag voor bestaat.
Er ontstaat automatisch een verbintenis: je wordt gedwongen tot terugbetaling
zonder dat je zelf iets gedaan hebt.
(7) Ongerechtvaardigde verrijking:
- Bv. relatie wordt stopgezet en de vrouw vindt dat de andere is verrijkt door haar
toedoen tijdens de relatie, dit wordt onrechtmatig na het stopzetten en ze wil dat
geld
2) Algemeen regime van de verbintenis (titel 3 boek 5 BW): gaat over regels vr
verbintenissen ongeacht de bron ervan en overdracht van verbintenissen
Het handboek gaat over het contract
Overzicht van de cursus:
Deel 2: Precontractuele fase: de onderhandelingsfase + totstandkoming van het contract
- Er mag tijdens de onderhandelingen geen foute informatie gegeven worden of informatie
worden achtergehouden
4
, - Als er tijdens de onderhandelingen een fout wordt begaan door de onderhandelaars is
deze fout obv buitencontractuele aansprakelijkheid, want er is nog geen contractuele
verbintenis tot stand gekomen
- Wanneer is een contract geldig tot stand gekomen: bij een wilsovereenstemming
o Totstandkoming ≠ geldigheid: contract komt tot stand als er een
wilsovereenstemming is, ongeacht of deze geldig was of niet: als een contract later
nietig wordt verklaard wil dat niet zeggen dat het contract voordien niet tot stand
was gekomen
o Vorm kan ook de geldigheid aantasten: bij bv verkoop van onroerend goed is een
notariële akte nodig, want deze verkoop moet worden overgeschreven bij de AAPD
om tegenwerpelijk te kunnen zijn aan derden, en dat kan enkel bij notariële akte
- Geldigheidsvereisten van een contract:
o Handelingsbekwaamheid
o Toestemming
o Oorzaak
o De wil mag niet gebrekkig gevormd zijn
Sanctie als hieraan niet voldaan is: nietigverklaring (contractuele aansprakelijkheid)
en (event.) schadevergoeding (buitencontractuele aansprakelijkheid: fout + schade)
of restitutie
Deel 3: Contractuele fase: de uitvoeringsfase: de inhoud van het contract zal bepalen wat je
moet doen met het contract
- Hoofdstuk II van deel 3: partij en derde*: in welke mate geldt het afgesloten contract
voor anderen dan de partijen? Wat is de werking van contracten tov derden?
Deel 4: Als er een wanprestatie wordt begaan, welke sancties zijn er dan
Deel 5: Het contract wordt niet gebroken door wanprestatie, maar door overmacht
Doorheen de cursus zien we verschillende manieren waarop het contract op zijn einde kan
komen: overmacht, ontbinding, nietigverklaring, duur loopt af, …
(Hij heeft niet gezegd welk deel): postcontractuele fase: een ‘extra’ contract nadat het
belangrijkste contract is afgelopen
*Iemand wil een huis bouwen en stelt een hoofdaannemer aan om dit de doen. Deze hoofd-
aannemer stelt vaak onderaannemer(s) aan die op zijn beurt weer °onderaannemers en
leveranciers aanstelt. (= contractsketting). De opdrachtgever heeft geen contractuele band
met de °onderaannemers of de leveranciers. Kan de opdrachtgever deze toch contractueel
aansprakelijk stellen voor eventuele schade? Zie hstk II deel 3
5
