Psychopathologie
1
,1 Hoofdstuk 1: introductie......................................................................................................................8
1.1 Inleiding........................................................................................................................................8
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?.......................................................................................................8
1.2 Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?.......................................................................9
1.2.1 Criteria voor afwijkend gedrag...............................................................................................9
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag..............................................................................9
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag.......................................................................................10
1.3.1 Griekse oudheid: Hippocrates..............................................................................................10
1.3.2 Vanaf 700 na christus: Arabische psychiatrie.......................................................................10
1.3.3 Middeleeuwen: exorcisme en heksenvervolging.................................................................10
1.3.4 1600: gekkenhuis.................................................................................................................11
1.3.5 Vanaf 1800: hervormingen..................................................................................................11
1.3.6 Vanaf 1960: kritiek op de psychiatrie...................................................................................11
1.3.7 Hedendaagse trends............................................................................................................12
1.3.8 Evidenced-based medicine..................................................................................................12
2 Hoofdstuk 2: visies op afwijkend gedrag en behandelmethoden......................................................14
2.1 Inleiding......................................................................................................................................14
2.2 Het biologische perspectief........................................................................................................14
2.2.1 Het zenuwstelsel..................................................................................................................15
2.2.2 Evaluatie van het biologische perspectief............................................................................15
2.3 Het psychologische perspectief..................................................................................................15
2.3.1 Psychodynamische modellen...............................................................................................15
2.4 Biologisch georiënteerde therapieën..........................................................................................18
2.4.1 Medicatie.............................................................................................................................18
2.4.1.1 Angstremmers..............................................................................................................18
2.4.1.2 Antipsychotische medicatie (neuroleptica)...................................................................18
2.4.1.3 Stimulantia....................................................................................................................18
2.4.1.4 Antidepressiva..............................................................................................................19
2.4.1.5 Stemmingsstabilisatoren...............................................................................................19
2.4.2 Andere biologische interventies..........................................................................................19
2.4.2.1 Lichttherapie.................................................................................................................19
2.4.2.2 Transcraniale magnetische stimulatie TMS...................................................................19
2.4.2.3 ECT, electroconvulsietherapie......................................................................................19
2.4.2.4 Psychochirurgie.............................................................................................................19
3 Hoofdstuk 3: classificatie en beoordeling van afwijkende emoties, gedachten en gedrag................20
3.1 Inleiding......................................................................................................................................20
2
, 3.2 Classificatie van afwijkende gedragspatronen............................................................................20
3.2.1 De DSM: systematiek, werkwijze en taalgebruik.................................................................21
3.2.2 Kenmerken DSM..................................................................................................................21
3.2.2.1 Categorieën versus dimensies......................................................................................21
3.2.3 Evaluatie van het DSM-systeem...........................................................................................21
3.2.4 Voor- en nadelen van het DSM-systeem.............................................................................23
4 Hoofdstuk 4: stressgerelateerde stoornissen....................................................................................24
4.1 Inleiding......................................................................................................................................24
4.1.1 Stress...................................................................................................................................24
4.2 Effecten van stress......................................................................................................................24
4.2.1 Psychische factoren die stress verlichten............................................................................24
4.2.1.1 Copingstijlen.................................................................................................................24
4.2.1.2 Verwachtingen over zelfredzaamheid..........................................................................25
4.2.1.3 Psychische weerbaarheid..............................................................................................25
4.2.1.4 Optimisme....................................................................................................................25
4.2.1.5 Sociale ondersteuning...................................................................................................26
4.3 Aanpassingsstoornissen..............................................................................................................26
4.3.1 Aanpassingsstoornis: normaal of afwijkend?.......................................................................26
4.4 Traumatische stressstoornissen..................................................................................................26
4.4.1 Acute stressstoornis.............................................................................................................26
4.4.2 Posttraumatische stressstoornis..........................................................................................26
4.4.3 Theoretische perspectieven.................................................................................................27
5 Hoofdstuk 5: angststoornissen en obsessieve-compulsieve stoornis................................................28
5.1 Inleiding......................................................................................................................................28
5.2 Angststoornis..............................................................................................................................28
5.2.1 Overzicht van angststoornissen...........................................................................................28
5.3 Paniekstoornis............................................................................................................................28
5.3.1 Theoretische perspectieven.................................................................................................29
5.3.1.1 Biologische factoren.....................................................................................................29
5.3.1.2 Cognitieve factoren.......................................................................................................30
5.4 Fobische stoornissen..................................................................................................................30
5.4.1 Typen fobieën......................................................................................................................30
5.4.2 Theoretische perspectieven.................................................................................................30
5.4.2.1 Psychodynamisch perspectief.......................................................................................30
5.4.2.2 Leerperspectief.............................................................................................................31
5.4.2.3 Biologisch perspectief...................................................................................................31
3
, 5.4.2.4 Cognitief perspectief.....................................................................................................31
5.4.3 Multifactor model fobieën...................................................................................................31
5.5 Obsessief-compulsieve en verwante stoornissen.......................................................................32
5.5.1 Obsessief-compulsieve stoornis...........................................................................................32
5.5.2 Theoretische perspectieven.................................................................................................32
5.5.3 Morfodysfore stoornis.........................................................................................................32
5.5.4 Verzamelstoornis.................................................................................................................33
5.6 Gegeneraliseerde angststoornis.................................................................................................33
5.6.1 Theoretische perspectieven.................................................................................................33
6 Hoofdstuk 9: eetstoornissen en obesitas...........................................................................................35
6.1 Inleiding......................................................................................................................................35
6.2 Anorexia nervosa........................................................................................................................35
6.3 Boulimia Nervosa........................................................................................................................36
7 Hoofdstuk 6: dissociatieve, nagebootste, somatisch-symptoom- en verwante stoornissen.............37
7.1 Inleiding......................................................................................................................................37
7.2 Dissociatieve stoornissen............................................................................................................37
7.2.1 Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS)..................................................................................37
7.2.1.1 Controverses van meervoudige identiteit.....................................................................38
7.2.2 Dissociatieve amnesie..........................................................................................................38
7.2.3 Depersonalisatie-/derealisatiestoornis................................................................................39
7.2.4 Cultuurgebonden dissociatieve syndromen.........................................................................39
7.2.5 Theoretische perspectieven.................................................................................................40
7.3 Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen............................................................41
7.3.1 Somatisch-symptoomstoornis.............................................................................................41
7.3.2 Ziekteangststoornis..............................................................................................................42
7.3.3 Conversiestoornis................................................................................................................42
7.3.4 Nagebootste stoornis...........................................................................................................42
7.3.5 Theoretische perspectieven.................................................................................................43
8 Hoofdstuk 8: middelgerelateerde en verslavingsstoornissen............................................................45
8.1 Inleiding......................................................................................................................................45
8.2 Aan middelen en verslaving gerelateerde stoornissen...............................................................45
8.3 Gebruik en misbruik....................................................................................................................46
8.3.1 Algemene route (stadia) naar afhankelijkheid.....................................................................47
8.3.2 Niet-middelgerelateerde vormen van verslaving en andere vormen van compulsief gedrag
......................................................................................................................................................47
8.4 Verslavende middelen................................................................................................................48
4
1
,1 Hoofdstuk 1: introductie......................................................................................................................8
1.1 Inleiding........................................................................................................................................8
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?.......................................................................................................8
1.2 Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?.......................................................................9
1.2.1 Criteria voor afwijkend gedrag...............................................................................................9
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag..............................................................................9
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag.......................................................................................10
1.3.1 Griekse oudheid: Hippocrates..............................................................................................10
1.3.2 Vanaf 700 na christus: Arabische psychiatrie.......................................................................10
1.3.3 Middeleeuwen: exorcisme en heksenvervolging.................................................................10
1.3.4 1600: gekkenhuis.................................................................................................................11
1.3.5 Vanaf 1800: hervormingen..................................................................................................11
1.3.6 Vanaf 1960: kritiek op de psychiatrie...................................................................................11
1.3.7 Hedendaagse trends............................................................................................................12
1.3.8 Evidenced-based medicine..................................................................................................12
2 Hoofdstuk 2: visies op afwijkend gedrag en behandelmethoden......................................................14
2.1 Inleiding......................................................................................................................................14
2.2 Het biologische perspectief........................................................................................................14
2.2.1 Het zenuwstelsel..................................................................................................................15
2.2.2 Evaluatie van het biologische perspectief............................................................................15
2.3 Het psychologische perspectief..................................................................................................15
2.3.1 Psychodynamische modellen...............................................................................................15
2.4 Biologisch georiënteerde therapieën..........................................................................................18
2.4.1 Medicatie.............................................................................................................................18
2.4.1.1 Angstremmers..............................................................................................................18
2.4.1.2 Antipsychotische medicatie (neuroleptica)...................................................................18
2.4.1.3 Stimulantia....................................................................................................................18
2.4.1.4 Antidepressiva..............................................................................................................19
2.4.1.5 Stemmingsstabilisatoren...............................................................................................19
2.4.2 Andere biologische interventies..........................................................................................19
2.4.2.1 Lichttherapie.................................................................................................................19
2.4.2.2 Transcraniale magnetische stimulatie TMS...................................................................19
2.4.2.3 ECT, electroconvulsietherapie......................................................................................19
2.4.2.4 Psychochirurgie.............................................................................................................19
3 Hoofdstuk 3: classificatie en beoordeling van afwijkende emoties, gedachten en gedrag................20
3.1 Inleiding......................................................................................................................................20
2
, 3.2 Classificatie van afwijkende gedragspatronen............................................................................20
3.2.1 De DSM: systematiek, werkwijze en taalgebruik.................................................................21
3.2.2 Kenmerken DSM..................................................................................................................21
3.2.2.1 Categorieën versus dimensies......................................................................................21
3.2.3 Evaluatie van het DSM-systeem...........................................................................................21
3.2.4 Voor- en nadelen van het DSM-systeem.............................................................................23
4 Hoofdstuk 4: stressgerelateerde stoornissen....................................................................................24
4.1 Inleiding......................................................................................................................................24
4.1.1 Stress...................................................................................................................................24
4.2 Effecten van stress......................................................................................................................24
4.2.1 Psychische factoren die stress verlichten............................................................................24
4.2.1.1 Copingstijlen.................................................................................................................24
4.2.1.2 Verwachtingen over zelfredzaamheid..........................................................................25
4.2.1.3 Psychische weerbaarheid..............................................................................................25
4.2.1.4 Optimisme....................................................................................................................25
4.2.1.5 Sociale ondersteuning...................................................................................................26
4.3 Aanpassingsstoornissen..............................................................................................................26
4.3.1 Aanpassingsstoornis: normaal of afwijkend?.......................................................................26
4.4 Traumatische stressstoornissen..................................................................................................26
4.4.1 Acute stressstoornis.............................................................................................................26
4.4.2 Posttraumatische stressstoornis..........................................................................................26
4.4.3 Theoretische perspectieven.................................................................................................27
5 Hoofdstuk 5: angststoornissen en obsessieve-compulsieve stoornis................................................28
5.1 Inleiding......................................................................................................................................28
5.2 Angststoornis..............................................................................................................................28
5.2.1 Overzicht van angststoornissen...........................................................................................28
5.3 Paniekstoornis............................................................................................................................28
5.3.1 Theoretische perspectieven.................................................................................................29
5.3.1.1 Biologische factoren.....................................................................................................29
5.3.1.2 Cognitieve factoren.......................................................................................................30
5.4 Fobische stoornissen..................................................................................................................30
5.4.1 Typen fobieën......................................................................................................................30
5.4.2 Theoretische perspectieven.................................................................................................30
5.4.2.1 Psychodynamisch perspectief.......................................................................................30
5.4.2.2 Leerperspectief.............................................................................................................31
5.4.2.3 Biologisch perspectief...................................................................................................31
3
, 5.4.2.4 Cognitief perspectief.....................................................................................................31
5.4.3 Multifactor model fobieën...................................................................................................31
5.5 Obsessief-compulsieve en verwante stoornissen.......................................................................32
5.5.1 Obsessief-compulsieve stoornis...........................................................................................32
5.5.2 Theoretische perspectieven.................................................................................................32
5.5.3 Morfodysfore stoornis.........................................................................................................32
5.5.4 Verzamelstoornis.................................................................................................................33
5.6 Gegeneraliseerde angststoornis.................................................................................................33
5.6.1 Theoretische perspectieven.................................................................................................33
6 Hoofdstuk 9: eetstoornissen en obesitas...........................................................................................35
6.1 Inleiding......................................................................................................................................35
6.2 Anorexia nervosa........................................................................................................................35
6.3 Boulimia Nervosa........................................................................................................................36
7 Hoofdstuk 6: dissociatieve, nagebootste, somatisch-symptoom- en verwante stoornissen.............37
7.1 Inleiding......................................................................................................................................37
7.2 Dissociatieve stoornissen............................................................................................................37
7.2.1 Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS)..................................................................................37
7.2.1.1 Controverses van meervoudige identiteit.....................................................................38
7.2.2 Dissociatieve amnesie..........................................................................................................38
7.2.3 Depersonalisatie-/derealisatiestoornis................................................................................39
7.2.4 Cultuurgebonden dissociatieve syndromen.........................................................................39
7.2.5 Theoretische perspectieven.................................................................................................40
7.3 Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen............................................................41
7.3.1 Somatisch-symptoomstoornis.............................................................................................41
7.3.2 Ziekteangststoornis..............................................................................................................42
7.3.3 Conversiestoornis................................................................................................................42
7.3.4 Nagebootste stoornis...........................................................................................................42
7.3.5 Theoretische perspectieven.................................................................................................43
8 Hoofdstuk 8: middelgerelateerde en verslavingsstoornissen............................................................45
8.1 Inleiding......................................................................................................................................45
8.2 Aan middelen en verslaving gerelateerde stoornissen...............................................................45
8.3 Gebruik en misbruik....................................................................................................................46
8.3.1 Algemene route (stadia) naar afhankelijkheid.....................................................................47
8.3.2 Niet-middelgerelateerde vormen van verslaving en andere vormen van compulsief gedrag
......................................................................................................................................................47
8.4 Verslavende middelen................................................................................................................48
4