Volledige samenvatting - algemene farmacologie

Samenvatting algemene farmacologie

1.Praktisch
Vetcompendium: bevat alle bijsluiters van geneesmiddelen

 Best steeds even lezen alvorens een geneesmiddel toe te dienen

Examen

 20 meerkeuzevragen over ADME en PK, geen giscorrectie, cesuur op 12/20 voor MC
gedeelte
 5-tal open vragen
 Evaluatie
o Rekenmachine enkel voor oplossen PK vraagstukken
o Eindscore (/20): 50% meerkeuzevragen, 50% open vragen
o Slagen: zowel deel van meerkeuzevragen (ADME en PK) als open vragen (PD en
PK vraagstukken) minstens 4/10 halen, anders gebuisd



2.Deel 1: absorptie en geneesmiddelendispositie

2.1. Inleiding

2.1.1.Definities
Farmacologie = wetenschap die de interacties bestudeert tussen geneesmiddelen of farmaca
en biologische systemen

 Onderzoek in vivo (levende wezens), ex vivo (weefsels) en in vitro (cellen)

Farmacokinetiek = bestudeert het tijdsverloop van de concentratie van het geneesmiddel in het
organisme

 “ What the body does to the drug”
 ADME = absorptie, distributie, metabolisme, excretie
o ! je kan nooit de volledige ADME in 1 dier bestuderen !

Farmacodynamiek = bestudeert de werking van het geneesmiddel op het organisme

 “What the drug does to the body”
 Farmacodynamische fase = vertonen uiteindelijk effect wanneer concentratie voldoende
hoog is

Farmacognosie = bestudeert de herkomst en structuur van geneesmiddelen van plantaardige
oorsprong



1

,Farmacotherapie = bestudeert de optimale behandeling van ziektes bij patiënten door
toediening van geneesmiddelen

 ! veel variatie op relatie tussen dosis en plasmaconcentratie  werken met
therapeutisch venster = interval met minimum (minimum dosis nodig om effect te
krijgen) en maximum (toxische dosis)

Farmacotoxicologie = bestudeert de negatieve of toxische effecten (bijwerkingen) van
geneesmiddelen op levende organismen

Farmacogenetica = studie van de rol van de genetica in de geneesmiddelenrespons



2.1.2.Basisbegrippen
Dosis  plasmaconcentratie  concentratie op plaats van actie (biofase)  effect
(therapeutisch, toxisch)

Farmaceutische fase = processen die het geneesmiddel beschikbaar stellen

 2 delen
o Desintegratie of vrijstelling van toedieningsvorm
o Dissolutie van geneesmiddel in waterig milieu
 Bepalen zowel de mate van afgifte als de snelheid van afgifte
 Factoren die vrijstelling geneesmiddel bepalen
o Fysische eigenschappen: korrelgrootte, korrelgroottedistributie, lipofiliciteit,
oplosbaarheid, stabiliteit
o Aanwezigheid van hulpstoffen: geven vorm aan medicatie
o Presentatievorm: tablet, wel / geen coating, zalf, gel, siroop, …

Schematische voorstelling van vrijstelling van geneesmiddel met systematische werking:

Geneesmiddel in vaste vorm op absorptieplaats

Vrijstelling

Vaste vorm blootgesteld aan vloeistoffen op de absorptieplaats

Oplossing

Geneesmiddel opgelost in de vloeistoffen op de absorptieplaats

Absorptie

Systemische concentraties

Distributie = verdeling geneesmiddel naar plaats van werking




2

,Mate en snelheid van ADME processen: fysiologische basis van veranderingen




Via bloed: distributie geneesmiddel over verschillende organen en weefsels

 In bloedbaan / weefsels: geneesmiddel kan binden aan plasma-eiwitten  beïnvloedt
snelheid van verdeling
 ! Enkel de vrije, ongebonden fractie van het geneesmiddel is in staat om biologische
membranen te passeren !
 Ook verdeling over excretieorganen (lever en nier)  uitscheiding volledig geneesmiddel
of metabolieten ervan

Enterohepatische cyclus:
geneesmiddel treedt de
systemische circulatie binnen
via de lever, en verlaat hem via
de lever

Lever zit altijd tussen darm en
circulatie  eerste obligate
passage via vena porta




2.2.Passage doorheen celmembranen
Toediening geneesmiddelen

 Lokaal
 Via de bloedbaan transport vereist naar receptor of effector-structuren

Manieren waarop geneesmiddel bloedbaan bereikt

 Intraveneuze of intravasculaire toediening
 Absorptie vanuit gastro-intestinaal stelsel
 Vanuit spier of onderhuid
 Via inhalatie

Herhaling: celmembraan

3

,  Samengesteld uit fosfolipide bilaag, omringd en opgevuld met eiwitten
 Bevat met water gevulde poriën
 Snelheid passage doorheen membraan bepaald door
o Moleculair gewicht
o Lipofiel / hydrofiel karakter stof (= verdelingscoëfficiënt van geneesmiddel tussen
waterige en lipidefase van membraan)
o Ionisatiegraad stof
o Specifieke structurele kenmerken

Manieren van passage

 Passieve niet-ionische diffusie = transcellulair transport
 Poriëndiffusie = ultrafiltratie = paracellulaircar transport
 Carrier-gemedieerd transport
o Gefaciliteerde passieve diffusie
o Actief transport met energiebehoefte
 Pinocytose / endocytose
 Effluxmechanismen door SLC en ABC-transporters

2.2.1.Transcellulair transport = passieve, niet-ionische diffusie
Algemeen

 Kwantitatief belangrijkste vorm van transport
 Enkel niet geïoniseerde vorm geneesmiddel: ongeladen vorm
 Onder invloed van concentratiegradiënt  geen energie vereist, passief proces

Wet van Fick: diffusiesnelheid = P x O x (C1-C2)/d

 P = permeabiliteitsconstante, afhankelijk van
o Vet-water partitiecoëfficiënt (Kow) of logP
o Dissociatieconstante (pKa)
 O = oppervlak
 C1-C2 = concentratiegradiënt
 d = dikte van membraan

absorptie verloopt sneller indien:

 molecule klein is
 Oppervlakte waarover diffusie plaatsvindt groter is
 Stof lipofiel is
o ! indien de stof TE lipofiel is, blijft deze hangen in de membraan
 Grote concentratiegradiënt
 Concentratiegradiënt van niet-geïoniseerde vorm van geneesmiddel is drijvende kracht
en snelheidsbepalende factor in diffusiesnelheid

POLAIRE STOFFEN: passage afhankelijk van dissociatieconstante (pKa)

De meeste geneesmiddelen zijn zwakke zuren of basen

Sterke zuren : pKa ≤ 1

Sterke basen : pKa ≥ 3

4