Godsdienst 1
Deel 1: Fundamenten van het leerplan rooms-katholieke
godsdienst
1. Visie op het vak rooms-katholieke godsdienst
Onderwijslandschap
Drie onderwijsnetten
- Gemeenschapsonderwijs (GO!)
o Door de grondwet verplicht met neutraliteit
- Gesubsidieerd officieel onderwijs
o Openstaan voor alle levensbeschouwingen
- Vrij onderwijs
o Katholieke scholen
o Scholen van erkende godsdiensten: protestante, joodse, orthodoxe, islamitische, vrije
niet-confessionele scholen
Erkende levensbeschouwelijke vakken
- Niet-confessionele zedenleer
- Islamitische godsdienst
- Rooms-katholieke godsdienst
- Protestants-evangelische godsdienst
- Orthodoxe godsdienst
- Anglicaanse godsdienst
1.1 Korte historische achtergrond
Vroeger
Catechismus
- De korte inhoud van christelijke leer
Christelijke leer
- Is de leer die door Jezus Christus aan de wereld werd verkondigd en door Apostelen gepredikt,
en die verder door de Kerk wordt onderwezen
Christelijke leer noodzakelijk onder alle leringen
- Christelijke leer is noodzakelijkste onder alle leringen, omdat zij ons leert wat wij moeten en
doen om zalig te worden
Alle mensen de christelijke leer kennen en onderhouden?
- Alle mensen moeten christelijke leer kennen en onderhouden, wat is de wil van God: anders
kunnen zij niet zalig worden, en zelfs niet oprecht gelukkig zijn in dit leven
Nu
- Leerplan rooms-katholieke godsdienst voor lager onderwijs in Vlaanderen
o Goedgekeurd in 1999
o Verplicht in 2004
o Addendum ‘Interlevensbeschouwelijke competenties op school’ om af te stemmen op
een hedendaagse context en klaspraktijk
o Integraal opgenomen in ZILL
, 1.2 Kinderen in een complexe wereld
Godsdienstonderwijs wordt een bijzondere en delicate opdracht. Het vereist
alleszins een dynamische visie op het vak godsdienst en een grote
professionaliteit van de leerkracht.
- Verkennen de wereld thuis en op school, met behulp van moderne communicatiemedia
- Hebben beperkte mogelijkheden en ervaren problemen in hun omgeving
Veranderingen in de samenleving
- Steeds meer geseculariseerd en gepluraliseerd, wat betekent dat geen enkele godsdienst
dominante levensbeschouwing meer is
- Christendom blijft belangrijke achtergrond, maar veel mensen beschouwen zich niet meer
expliciet als christen
Cultuur- en godsdienstverscheidenheid
- Westerse samenleving ken toenemende verscheidenheid van culturen en godsdiensten, wat leid
tot spanningen, vragen en twijfels
- Diversiteit komt ook terug in scholen en godsdienstlessen
Globalisering en uniformisering
- Groeiende tendens naar globalisering en uniformiteit in wereld: mensen consumeren dezelfde
producten, muziek en media
- Uniformisering kan vorming van unieke identiteit bemoeilijken
Zoeken naar unieke identiteit
- Willen zich niet onder één algemene noemer plaats, maar streven naar eigen verhaal, symbolen
en rituelen
- Vereist dat kinderen leren omgaan met anderen en nadenken over eigen bestaan en zingeving
Uitdagingen voor godsdienstonderwijs
- Moet inspelen op complexe wereld en verscheidenheid in levensbeschouwingen en identiteiten
- Godsdienstonderwijs vereist dynamische visie en grote professionaliteit van leerkracht
1.3 Integratie en impact
- Lln integreren op heel verscheiden wijze wat er in de lessen wordt binnengebracht
- Elke lln maakt kennis met eigenheid en rijkdom van christelijke geloofstraditie
o Eerste of vernieuwde kennismaking met christendom
o Christelijk geloof wordt verdiept of aangescherpt
1.4 Een schoolvak
- Opvoedingsproject van hele school: groeien als mens
o Doorheen alle vakken en leergebieden
Maar uitdrukkelijk voor het vak godsdienst
- Groei als mens in christelijk perspectief = staat centraal
- Kennis, vaardigheden en attitudes (kennen – kunnen – zijn)
1.5 Doel van de godsdienstles !!
- Langdurig proces van zinzoeken
- Stimuleren van levensbeschouwelijk-religieuze groei van elk kind, ongeacht de traditie waarin
het staat
- Kinderen helpen:
o Om te bouwen aan eigen identiteit
o Om te groeien naar eigen en verantwoorde beslissing betreffende geloven en leven
o Dieper na te denken over eigenheid van christelijk geloof
o Kritische vragen te stellen en zinvolle antwoorden te formuleren omtrent geloof
- Kennismaking met het christendom
o Interesse wekken voor gelovige benadering van leven en leerlingen laten zien hoe
christenen in christelijke boodschap een rijke bron van leven vinden
o Rekening houden met beeldvorming in verband met Jezus en christelijk geloven
, o Kinderen dieper nadenken over eigenheid van christelijk geloof, leren kritische vragen
stellen en zinvolle antwoorden formuleren
1.6 Inhoud van de godsdienstles !!
Ervaringen van leerlingen
- Ervaringen voltrekt zicht zoeken naar zin. Naar aanleiding van wat kinderen meemaken, stellen
ze zich heel wat vragen
- Christelijk geloof als lichtbakens
o “Christelijk geloof fungeert als oriëntatiepunt op vlak van zingeving en geloven. Daarom
moeten kinderen zich een ‘juist’ beeld vormen van de essentiële aspecten ervan. Een
grondige kennismaking met het christelijk geloof in al zijn facetten neemt een groot deel
van de godsdienstles in beslag.”
- Gesprek met andere godsdiensten en levensbeschouwingen: DIALOOG
Bijbelverhalen als spiegel van menselijke ervaringen
- Vertellen over menselijke ervaringen van angst, hoop, vreugde, verdriet, leven en dood
- Deze verhalen helpen leerlingen zich in te leven in ervaringen van anderen
Jezus als voorbeeld van liefde en dienstbaarheid
- Leren Jezus kennen in zijn liefde, dienstbaarheid en boodschap, vooral voor armen en kleinen
- Bijzondere levenseinde van Jezus wordt eveneens besproken als onderdeel van zijn boodschap
God in Jezus ontdekken
- In Jezus wordt God volledig mens, maakt Gods liefde voor mens zichtbaar
- Lln weten wat het betekent dat God van mensen houdt en ontdekken de kracht van Heilige
Geest die Jezus inspireerde
De kerk en haar rol in evangelie
- Aandacht besteedt aan hoe de kerk het evangelie gestalte geeft
o Bv. In mensen, feesten, liturgie en sacramenten
Dialoog met andere godsdiensten en levensbeschouwingen
- Vak godsdienst biedt ruimte voor gesprekken over andere godsdiensten en
levensbeschouwingen, wat belangrijk is in diverse klas
- Lln ontdekken hun eigen levensbeschouwelijke kleur en leren die van andere waarderen door
dialoog
- Leert lln van elkaar en verrijkt hun begrip van verschillende overtuigingen
1.7 Een communicatieproces
- Wisselwerking tussen: woord (leerlingen), woord (leerkracht) en woord (Christelijke traditie)
- Belang van DIALOOG tussen leerlingen onderling
1.8 Actieve deelname
- Verder dan enkel kennis
- Ruimte voor beleving
- Geen werkblaadjes invullen, maar iets actief
1.9 Een moeilijke en dubbele opdracht
- Belang van authenticiteit
- Maar: de leerkracht is vaak zelf zoekende
- Leerkracht in het midden
- De leerlingen in de cirkel hebben een verschillende kleur (=
diversiteit)
De persoonlijke benadering van de leerkracht
- Godsdienstleerkrachten nemen kinderen mee in hun eigen overtuigingen en waarden
- Persoonlijke manier van geloven is basis, maar niet voor elke leerkracht
- Leerkrachten kunnen zelf zoekende zijn en hebben soms moeite met geloven, maar kunnen
verschillende vormen aannemen
De rol van kinderen in het geloofsproces
, - Kinderen bevragen voortduren geloof van leerkracht, wat het geloof van leerkracht ook voedt.
- Onbevangenheid van kinderen kan volwassenen uitnodigen om eigen geloof met nieuwe ogen
te bekijken
De noodzaak van professionaliteit en vorming
- Leerkrachten moeten professionaliteit verder ontwikkelen door degelijke vorming
- Kans voor leerkrachten om zelf te ontdekken wat geloven in huidige tijd kan betekenen
De uitdaging van levensbeschouwelijke diversiteit
- Leerkrachten moeten respect hebben voor levensbeschouwelijke diversiteit van leerlingen
- Moeten leerlingen begeleiden om verschillende geloofstradities en levensbeschouwingen te
begrijpen en ermee om te gaan
- Aandacht nodig voor leerlingen die minder geïnteresseerd zijn in godsdienstige thema’s, door
uitdagende en inspirerende werkvormen te bieden
Het belang van het christelijk geloof en de katholieke traditie
- Christendom en katholieke traditie vormen oriëntatiepunt voor lln in hun zoektocht naar
zingeving
- Belangrijk dat kinderen een juist en grondig beeld krijgen van christelijke geloof en katholieke
traditie in al facetten
De dubbele opdracht van de leerkracht
- Lkr hebben taak om zowel eigen geloof in christelijke zingevingsverhaal te delen als lln te
begeleiden in omgaan met breed scala aan andere levensbeschouwelijke verhalen
- Proces moet open en kritisch zijn, waarbij lkr authenticiteit van kind respecteert en ondersteunt
- Doel is om eerlijke en vruchtbare dialoog tussen lln en verschillende geloofsovertuigingen op
gang te brengen
Gsm functie
- G = getuige: op de christelijke stoel kunnen gaan zitten en gaan uiten op jezelf
- S = specialist: alles moet correct zijn wat je zegt
- M = moderator: de gespreksleider
2. Het kind in zijn levensbeschouwelijke en religieuze groei
2.1 Geloven is een participatief gebeuren
- Geloven staat niet los van gehele persoon
- Geloven bij kinderen
o Deelnemen aan het geloven van volwassen
o Beperkte cognitieve ontwikkeling
o Vaal letterlijk geloof: zoals het daar staat, is het gebeurd
- Rituelen op belangrijke levensmomenten: groepsidentiteit
Participatief geloof
2.2 Uitgroeien tot een gelovig persoon: drievoudige structuur
2.2.1 Basisvertrouwen
- Groeien naar positieve kijk op de wereld
- Doet zelfvertrouwen groeien
- Vertrouwen in de wereld als hoeksteen van latere identiteitsontwikkeling en geloofsontwikkeling
- Vorm van participatief geloven: ander bepaalt mee het basisvertrouwen
2.2.2 Geloof in het transcendente
- Ervaren
o Dat er iets meer is dan wat men ziet en voelt
o Dat de grond van bestaan buiten zichzelf gelegen is
- Ook hier spelen anderen een belangrijke rol
o Het horen van uitspraken en zien van gedragingen
o Oproepen van verwondering
o Vragen naar mysterie van bestaan
Deel 1: Fundamenten van het leerplan rooms-katholieke
godsdienst
1. Visie op het vak rooms-katholieke godsdienst
Onderwijslandschap
Drie onderwijsnetten
- Gemeenschapsonderwijs (GO!)
o Door de grondwet verplicht met neutraliteit
- Gesubsidieerd officieel onderwijs
o Openstaan voor alle levensbeschouwingen
- Vrij onderwijs
o Katholieke scholen
o Scholen van erkende godsdiensten: protestante, joodse, orthodoxe, islamitische, vrije
niet-confessionele scholen
Erkende levensbeschouwelijke vakken
- Niet-confessionele zedenleer
- Islamitische godsdienst
- Rooms-katholieke godsdienst
- Protestants-evangelische godsdienst
- Orthodoxe godsdienst
- Anglicaanse godsdienst
1.1 Korte historische achtergrond
Vroeger
Catechismus
- De korte inhoud van christelijke leer
Christelijke leer
- Is de leer die door Jezus Christus aan de wereld werd verkondigd en door Apostelen gepredikt,
en die verder door de Kerk wordt onderwezen
Christelijke leer noodzakelijk onder alle leringen
- Christelijke leer is noodzakelijkste onder alle leringen, omdat zij ons leert wat wij moeten en
doen om zalig te worden
Alle mensen de christelijke leer kennen en onderhouden?
- Alle mensen moeten christelijke leer kennen en onderhouden, wat is de wil van God: anders
kunnen zij niet zalig worden, en zelfs niet oprecht gelukkig zijn in dit leven
Nu
- Leerplan rooms-katholieke godsdienst voor lager onderwijs in Vlaanderen
o Goedgekeurd in 1999
o Verplicht in 2004
o Addendum ‘Interlevensbeschouwelijke competenties op school’ om af te stemmen op
een hedendaagse context en klaspraktijk
o Integraal opgenomen in ZILL
, 1.2 Kinderen in een complexe wereld
Godsdienstonderwijs wordt een bijzondere en delicate opdracht. Het vereist
alleszins een dynamische visie op het vak godsdienst en een grote
professionaliteit van de leerkracht.
- Verkennen de wereld thuis en op school, met behulp van moderne communicatiemedia
- Hebben beperkte mogelijkheden en ervaren problemen in hun omgeving
Veranderingen in de samenleving
- Steeds meer geseculariseerd en gepluraliseerd, wat betekent dat geen enkele godsdienst
dominante levensbeschouwing meer is
- Christendom blijft belangrijke achtergrond, maar veel mensen beschouwen zich niet meer
expliciet als christen
Cultuur- en godsdienstverscheidenheid
- Westerse samenleving ken toenemende verscheidenheid van culturen en godsdiensten, wat leid
tot spanningen, vragen en twijfels
- Diversiteit komt ook terug in scholen en godsdienstlessen
Globalisering en uniformisering
- Groeiende tendens naar globalisering en uniformiteit in wereld: mensen consumeren dezelfde
producten, muziek en media
- Uniformisering kan vorming van unieke identiteit bemoeilijken
Zoeken naar unieke identiteit
- Willen zich niet onder één algemene noemer plaats, maar streven naar eigen verhaal, symbolen
en rituelen
- Vereist dat kinderen leren omgaan met anderen en nadenken over eigen bestaan en zingeving
Uitdagingen voor godsdienstonderwijs
- Moet inspelen op complexe wereld en verscheidenheid in levensbeschouwingen en identiteiten
- Godsdienstonderwijs vereist dynamische visie en grote professionaliteit van leerkracht
1.3 Integratie en impact
- Lln integreren op heel verscheiden wijze wat er in de lessen wordt binnengebracht
- Elke lln maakt kennis met eigenheid en rijkdom van christelijke geloofstraditie
o Eerste of vernieuwde kennismaking met christendom
o Christelijk geloof wordt verdiept of aangescherpt
1.4 Een schoolvak
- Opvoedingsproject van hele school: groeien als mens
o Doorheen alle vakken en leergebieden
Maar uitdrukkelijk voor het vak godsdienst
- Groei als mens in christelijk perspectief = staat centraal
- Kennis, vaardigheden en attitudes (kennen – kunnen – zijn)
1.5 Doel van de godsdienstles !!
- Langdurig proces van zinzoeken
- Stimuleren van levensbeschouwelijk-religieuze groei van elk kind, ongeacht de traditie waarin
het staat
- Kinderen helpen:
o Om te bouwen aan eigen identiteit
o Om te groeien naar eigen en verantwoorde beslissing betreffende geloven en leven
o Dieper na te denken over eigenheid van christelijk geloof
o Kritische vragen te stellen en zinvolle antwoorden te formuleren omtrent geloof
- Kennismaking met het christendom
o Interesse wekken voor gelovige benadering van leven en leerlingen laten zien hoe
christenen in christelijke boodschap een rijke bron van leven vinden
o Rekening houden met beeldvorming in verband met Jezus en christelijk geloven
, o Kinderen dieper nadenken over eigenheid van christelijk geloof, leren kritische vragen
stellen en zinvolle antwoorden formuleren
1.6 Inhoud van de godsdienstles !!
Ervaringen van leerlingen
- Ervaringen voltrekt zicht zoeken naar zin. Naar aanleiding van wat kinderen meemaken, stellen
ze zich heel wat vragen
- Christelijk geloof als lichtbakens
o “Christelijk geloof fungeert als oriëntatiepunt op vlak van zingeving en geloven. Daarom
moeten kinderen zich een ‘juist’ beeld vormen van de essentiële aspecten ervan. Een
grondige kennismaking met het christelijk geloof in al zijn facetten neemt een groot deel
van de godsdienstles in beslag.”
- Gesprek met andere godsdiensten en levensbeschouwingen: DIALOOG
Bijbelverhalen als spiegel van menselijke ervaringen
- Vertellen over menselijke ervaringen van angst, hoop, vreugde, verdriet, leven en dood
- Deze verhalen helpen leerlingen zich in te leven in ervaringen van anderen
Jezus als voorbeeld van liefde en dienstbaarheid
- Leren Jezus kennen in zijn liefde, dienstbaarheid en boodschap, vooral voor armen en kleinen
- Bijzondere levenseinde van Jezus wordt eveneens besproken als onderdeel van zijn boodschap
God in Jezus ontdekken
- In Jezus wordt God volledig mens, maakt Gods liefde voor mens zichtbaar
- Lln weten wat het betekent dat God van mensen houdt en ontdekken de kracht van Heilige
Geest die Jezus inspireerde
De kerk en haar rol in evangelie
- Aandacht besteedt aan hoe de kerk het evangelie gestalte geeft
o Bv. In mensen, feesten, liturgie en sacramenten
Dialoog met andere godsdiensten en levensbeschouwingen
- Vak godsdienst biedt ruimte voor gesprekken over andere godsdiensten en
levensbeschouwingen, wat belangrijk is in diverse klas
- Lln ontdekken hun eigen levensbeschouwelijke kleur en leren die van andere waarderen door
dialoog
- Leert lln van elkaar en verrijkt hun begrip van verschillende overtuigingen
1.7 Een communicatieproces
- Wisselwerking tussen: woord (leerlingen), woord (leerkracht) en woord (Christelijke traditie)
- Belang van DIALOOG tussen leerlingen onderling
1.8 Actieve deelname
- Verder dan enkel kennis
- Ruimte voor beleving
- Geen werkblaadjes invullen, maar iets actief
1.9 Een moeilijke en dubbele opdracht
- Belang van authenticiteit
- Maar: de leerkracht is vaak zelf zoekende
- Leerkracht in het midden
- De leerlingen in de cirkel hebben een verschillende kleur (=
diversiteit)
De persoonlijke benadering van de leerkracht
- Godsdienstleerkrachten nemen kinderen mee in hun eigen overtuigingen en waarden
- Persoonlijke manier van geloven is basis, maar niet voor elke leerkracht
- Leerkrachten kunnen zelf zoekende zijn en hebben soms moeite met geloven, maar kunnen
verschillende vormen aannemen
De rol van kinderen in het geloofsproces
, - Kinderen bevragen voortduren geloof van leerkracht, wat het geloof van leerkracht ook voedt.
- Onbevangenheid van kinderen kan volwassenen uitnodigen om eigen geloof met nieuwe ogen
te bekijken
De noodzaak van professionaliteit en vorming
- Leerkrachten moeten professionaliteit verder ontwikkelen door degelijke vorming
- Kans voor leerkrachten om zelf te ontdekken wat geloven in huidige tijd kan betekenen
De uitdaging van levensbeschouwelijke diversiteit
- Leerkrachten moeten respect hebben voor levensbeschouwelijke diversiteit van leerlingen
- Moeten leerlingen begeleiden om verschillende geloofstradities en levensbeschouwingen te
begrijpen en ermee om te gaan
- Aandacht nodig voor leerlingen die minder geïnteresseerd zijn in godsdienstige thema’s, door
uitdagende en inspirerende werkvormen te bieden
Het belang van het christelijk geloof en de katholieke traditie
- Christendom en katholieke traditie vormen oriëntatiepunt voor lln in hun zoektocht naar
zingeving
- Belangrijk dat kinderen een juist en grondig beeld krijgen van christelijke geloof en katholieke
traditie in al facetten
De dubbele opdracht van de leerkracht
- Lkr hebben taak om zowel eigen geloof in christelijke zingevingsverhaal te delen als lln te
begeleiden in omgaan met breed scala aan andere levensbeschouwelijke verhalen
- Proces moet open en kritisch zijn, waarbij lkr authenticiteit van kind respecteert en ondersteunt
- Doel is om eerlijke en vruchtbare dialoog tussen lln en verschillende geloofsovertuigingen op
gang te brengen
Gsm functie
- G = getuige: op de christelijke stoel kunnen gaan zitten en gaan uiten op jezelf
- S = specialist: alles moet correct zijn wat je zegt
- M = moderator: de gespreksleider
2. Het kind in zijn levensbeschouwelijke en religieuze groei
2.1 Geloven is een participatief gebeuren
- Geloven staat niet los van gehele persoon
- Geloven bij kinderen
o Deelnemen aan het geloven van volwassen
o Beperkte cognitieve ontwikkeling
o Vaal letterlijk geloof: zoals het daar staat, is het gebeurd
- Rituelen op belangrijke levensmomenten: groepsidentiteit
Participatief geloof
2.2 Uitgroeien tot een gelovig persoon: drievoudige structuur
2.2.1 Basisvertrouwen
- Groeien naar positieve kijk op de wereld
- Doet zelfvertrouwen groeien
- Vertrouwen in de wereld als hoeksteen van latere identiteitsontwikkeling en geloofsontwikkeling
- Vorm van participatief geloven: ander bepaalt mee het basisvertrouwen
2.2.2 Geloof in het transcendente
- Ervaren
o Dat er iets meer is dan wat men ziet en voelt
o Dat de grond van bestaan buiten zichzelf gelegen is
- Ook hier spelen anderen een belangrijke rol
o Het horen van uitspraken en zien van gedragingen
o Oproepen van verwondering
o Vragen naar mysterie van bestaan
