KENNIS EN MAATSCHAPPIJ
Inleiding .................................................................................................................
Enkele algemeenheden ...........................................................................................
Verder inleiding..................................................................................................... 4
Grote interesse in het verleden/geschiedenis ...........................................................
Concreet: waarom geschiedenis? ............................................................................
Kenmerken westerse samenleving: ..........................................................................
Globale uitdagingen ................................................................................................
Evoluties tot en met jaar 1000 ............................................................................ 11
Vanaf +/- 3000 v.X. Brons en ijzertijdperk ..................................................................
“Hoeveel oermens schuilt er in ons?”, ......................................................................
Periode 1200 +/- 600 v.X. ........................................................................................
➢ Ontwikkeling v ‘beschavingen (Toynbee)
Griekse samenleving ........................................................................................... 16
Romeinse samenleving – Romeinse rijk ................................................................ 18
Oorzaken van verval ................................................................................................
Ontwikkeling, betekenis, impact van het Christendom .......................................... 24
Acceptatie christendom ...................................................................................... 27
Kennis – filosofie – wetenschap ........................................................................... 28
Byzantijns rijk (Oost romeins rijk) ......................................................................... 30
Islamitisch rijk .................................................................................................... 31
Middeleeuws Westen .......................................................................................... 33
Evoluties vanaf 5de eeuw: ..................................................................................... 34
Karolingische Renaissance .................................................................................. 35
Vanaf midden 9e eeuw ......................................................................................... 37
Evoluties 1000-1500-1800 ......................................... Error! Bookmark not defined.
Vanaf 11e eeuw ................................................................................................... 38
Globaal perspectief > vb. van periodisering........................................................... 40
Perspectief op het Westen / westerse geschiedenis > Periodisering ....................... 41
Doorsnede 1500 ................................................................................................ 42
Grote transformaties in EUropa 1000-1800 ........................................................... 42
1
, Kennis – periode 11e-12e-13e eeuw ....................................................................... 43
Ontwikkeling Universiteiten ................................................................................. 44
Verdere/andere evoluties tot 15de eeuw: ............................................................... 46
Intermezzo: Liberale democratie – politieke democratisering – verkiezingen in België / Vlaanderen /
Europa ............................................................................................................... 46
Belgie ................................................................................................................. 47
Het kiesstelsel .................................................................................................... 50
CASUS – Vlaams niveau ...................................................................................... 51
Democratie vs. Particratie ................................................................................... 59
Kenmerken liberale democratie ........................................................................... 53
Democratie ........................................................................................................ 53
Peilen van democratisch gehalte ......................................................................... 57
Democratiseringsgolven 56
Focus
- Hoe de typische W democratische SL zich heeft ontwikkeld id voorbije eeuwen, met
welvaartsstaten enz
- En waarom? Welke kenmerken…
- Rol v ratio, ontwikkeling wtnsch kennis en technologie
Algemene evoluties ‘westerse SL’
• t/m jaar 1000
• middeleeuwen
• renaissance, vroegmoderne periode
Periode 15de / 16de E -NU
• algemene evoluties
• ontw westerse welvaartsamenleving
• ontw kennis; wtnsch & technologie
• globale ontw
2
,ALGEMENE EVOLUTIES
ENKELE ALGEMEENHEDEN ( QUOTES)
Waarom deze historische focus? Waarom geschiedenis?
1. “Those who do not remember the past are condemned to repeat it”: - Santayana
Wie het verleden niet kent dreigt dezelfde fouten te maken. Leren uit de geschiedenis.
2. “History doesn’t repeat itself, but it often rhymes”: - Mark Twain
Geschiedenis herhaalt zich nooit op exact dezelfde manier maar het rijmt. Bv: genocides
komen telkens terug maar op een andere manier.
➢ 1 & 2: Leren uit het verleden maar op een genuanceerde manier
3. “Wir lernen aus der Geschichte, dass wir überhaupt nichts lernen.“ - Hegel
Cynisch: We leren niet uit de geschiedenis. We blijven dezelfde fouten maken.
4. Reus met een klein mannetje op de schouder uit 14de E manuscript
Als we kijken naar onze kennis zijn we ‘dwergen op de schouders van reuzen’.
Alles wat voor ons is gekomen is een berg van kennis. We zitten op die berg van kennis
(= het verleden). Maar we kunnen ook verder kijken (= de toekomst)
Leren uit het verleden → helpt vooruitgang te maken.
5. Lessons of History:
Verleden = complex, geschiedenis is zo rijk aan feiten dat je het niet helemaal kunt vatten,
& het niet helemaal kunt reduceren tot natuurkundige wetmatigheden. Het menselijke
gedrag is niet altijd terug te plaatsen naar wetmatigheden.
6 . “He who controls the past controls the future. He who controls the present control the
past” - George Orwell
Wie het verleden controleert, controleert de toekomst. Degene die de het heden
controleert, controleert het verleden (boek: 1984).
Het verleden gebruiken om het heden te rechtvaardigen & toekomst te controleren
Bv: Israël: gebruikt (echt verleden) het verleden om manier van handelen ih heden te
rechtvaardigen. Bv: Poetin: Oekraïne hoort zogezegd al altijd bij Rusland; hij misbruikt (vals
velden) het verleden om zijn handelen te rechtvaardigen.
Je kan spelen met verleden & gebruiken of misbruiken (als propaganda) vr je eigen doel
3
, Oplijsting quotes:
• Plezier van het weten – kennis
• Begrip en appreciatie, herkenning en erkenning
• Nederigheid en reflectie met betrekking tot het heden
• Rol van toeval
• Rol van het individu
• Begrip verleden → begrip heden → inzicht in sociale, politieke, culturele en economische
processen, evoluties en transformaties, in gebeurtenissen
• Perspectief en context
• Nuance en complexiteit (het verleden is niet het verhaal van de ‘goodies and badies’)
• Begrip verleden → vermijdt misbruik van verleden ten dienste van het heden
• Fragiliteit van het heden
• Verleden → heden → toekomst?
Het verleden bestuderen helpt relativeren en begrijpen van eigen situatie, kritisch
reflecteren over de sociale, politieke werkelijkheid.
Wat met ‘leren’ uit het verleden? Wat met patronen, structuren; met een ‘rijmende’
geschiedenis en zich ‘herhalende fouten’?
VERDER INLEIDING
GROTE INTERESSE IN HET VERLEDEN/GESCHIEDENIS
→Met het oog op ‘natuur’ van de mens, evoluties van samenlevingen,…:
Er is altijd al een grote interesse/ bestuderen vh verleden geweest.
Vroeger was geschiedenis niet universitair > is meer professioneel en rationeel geworden.
Er zij altijd al bepaalde ideeën gevormd over het verleden.
THUCYDIDES, POLYBIUS
Bestuderen van de ‘natuur van de mens’, van ‘menselijk gedrag’ → ‘ligt vast’
Patronen die je kunt herkennen in het menselijk gedrag
Samenleving/geschiedenis als het vervolg van allerlei patronen
Cyclische visie/ontwikkelingen: bep gebeurtenissen of evoluties komen telkens weer terug,
geschiedenis herhaalt zich
4
Inleiding .................................................................................................................
Enkele algemeenheden ...........................................................................................
Verder inleiding..................................................................................................... 4
Grote interesse in het verleden/geschiedenis ...........................................................
Concreet: waarom geschiedenis? ............................................................................
Kenmerken westerse samenleving: ..........................................................................
Globale uitdagingen ................................................................................................
Evoluties tot en met jaar 1000 ............................................................................ 11
Vanaf +/- 3000 v.X. Brons en ijzertijdperk ..................................................................
“Hoeveel oermens schuilt er in ons?”, ......................................................................
Periode 1200 +/- 600 v.X. ........................................................................................
➢ Ontwikkeling v ‘beschavingen (Toynbee)
Griekse samenleving ........................................................................................... 16
Romeinse samenleving – Romeinse rijk ................................................................ 18
Oorzaken van verval ................................................................................................
Ontwikkeling, betekenis, impact van het Christendom .......................................... 24
Acceptatie christendom ...................................................................................... 27
Kennis – filosofie – wetenschap ........................................................................... 28
Byzantijns rijk (Oost romeins rijk) ......................................................................... 30
Islamitisch rijk .................................................................................................... 31
Middeleeuws Westen .......................................................................................... 33
Evoluties vanaf 5de eeuw: ..................................................................................... 34
Karolingische Renaissance .................................................................................. 35
Vanaf midden 9e eeuw ......................................................................................... 37
Evoluties 1000-1500-1800 ......................................... Error! Bookmark not defined.
Vanaf 11e eeuw ................................................................................................... 38
Globaal perspectief > vb. van periodisering........................................................... 40
Perspectief op het Westen / westerse geschiedenis > Periodisering ....................... 41
Doorsnede 1500 ................................................................................................ 42
Grote transformaties in EUropa 1000-1800 ........................................................... 42
1
, Kennis – periode 11e-12e-13e eeuw ....................................................................... 43
Ontwikkeling Universiteiten ................................................................................. 44
Verdere/andere evoluties tot 15de eeuw: ............................................................... 46
Intermezzo: Liberale democratie – politieke democratisering – verkiezingen in België / Vlaanderen /
Europa ............................................................................................................... 46
Belgie ................................................................................................................. 47
Het kiesstelsel .................................................................................................... 50
CASUS – Vlaams niveau ...................................................................................... 51
Democratie vs. Particratie ................................................................................... 59
Kenmerken liberale democratie ........................................................................... 53
Democratie ........................................................................................................ 53
Peilen van democratisch gehalte ......................................................................... 57
Democratiseringsgolven 56
Focus
- Hoe de typische W democratische SL zich heeft ontwikkeld id voorbije eeuwen, met
welvaartsstaten enz
- En waarom? Welke kenmerken…
- Rol v ratio, ontwikkeling wtnsch kennis en technologie
Algemene evoluties ‘westerse SL’
• t/m jaar 1000
• middeleeuwen
• renaissance, vroegmoderne periode
Periode 15de / 16de E -NU
• algemene evoluties
• ontw westerse welvaartsamenleving
• ontw kennis; wtnsch & technologie
• globale ontw
2
,ALGEMENE EVOLUTIES
ENKELE ALGEMEENHEDEN ( QUOTES)
Waarom deze historische focus? Waarom geschiedenis?
1. “Those who do not remember the past are condemned to repeat it”: - Santayana
Wie het verleden niet kent dreigt dezelfde fouten te maken. Leren uit de geschiedenis.
2. “History doesn’t repeat itself, but it often rhymes”: - Mark Twain
Geschiedenis herhaalt zich nooit op exact dezelfde manier maar het rijmt. Bv: genocides
komen telkens terug maar op een andere manier.
➢ 1 & 2: Leren uit het verleden maar op een genuanceerde manier
3. “Wir lernen aus der Geschichte, dass wir überhaupt nichts lernen.“ - Hegel
Cynisch: We leren niet uit de geschiedenis. We blijven dezelfde fouten maken.
4. Reus met een klein mannetje op de schouder uit 14de E manuscript
Als we kijken naar onze kennis zijn we ‘dwergen op de schouders van reuzen’.
Alles wat voor ons is gekomen is een berg van kennis. We zitten op die berg van kennis
(= het verleden). Maar we kunnen ook verder kijken (= de toekomst)
Leren uit het verleden → helpt vooruitgang te maken.
5. Lessons of History:
Verleden = complex, geschiedenis is zo rijk aan feiten dat je het niet helemaal kunt vatten,
& het niet helemaal kunt reduceren tot natuurkundige wetmatigheden. Het menselijke
gedrag is niet altijd terug te plaatsen naar wetmatigheden.
6 . “He who controls the past controls the future. He who controls the present control the
past” - George Orwell
Wie het verleden controleert, controleert de toekomst. Degene die de het heden
controleert, controleert het verleden (boek: 1984).
Het verleden gebruiken om het heden te rechtvaardigen & toekomst te controleren
Bv: Israël: gebruikt (echt verleden) het verleden om manier van handelen ih heden te
rechtvaardigen. Bv: Poetin: Oekraïne hoort zogezegd al altijd bij Rusland; hij misbruikt (vals
velden) het verleden om zijn handelen te rechtvaardigen.
Je kan spelen met verleden & gebruiken of misbruiken (als propaganda) vr je eigen doel
3
, Oplijsting quotes:
• Plezier van het weten – kennis
• Begrip en appreciatie, herkenning en erkenning
• Nederigheid en reflectie met betrekking tot het heden
• Rol van toeval
• Rol van het individu
• Begrip verleden → begrip heden → inzicht in sociale, politieke, culturele en economische
processen, evoluties en transformaties, in gebeurtenissen
• Perspectief en context
• Nuance en complexiteit (het verleden is niet het verhaal van de ‘goodies and badies’)
• Begrip verleden → vermijdt misbruik van verleden ten dienste van het heden
• Fragiliteit van het heden
• Verleden → heden → toekomst?
Het verleden bestuderen helpt relativeren en begrijpen van eigen situatie, kritisch
reflecteren over de sociale, politieke werkelijkheid.
Wat met ‘leren’ uit het verleden? Wat met patronen, structuren; met een ‘rijmende’
geschiedenis en zich ‘herhalende fouten’?
VERDER INLEIDING
GROTE INTERESSE IN HET VERLEDEN/GESCHIEDENIS
→Met het oog op ‘natuur’ van de mens, evoluties van samenlevingen,…:
Er is altijd al een grote interesse/ bestuderen vh verleden geweest.
Vroeger was geschiedenis niet universitair > is meer professioneel en rationeel geworden.
Er zij altijd al bepaalde ideeën gevormd over het verleden.
THUCYDIDES, POLYBIUS
Bestuderen van de ‘natuur van de mens’, van ‘menselijk gedrag’ → ‘ligt vast’
Patronen die je kunt herkennen in het menselijk gedrag
Samenleving/geschiedenis als het vervolg van allerlei patronen
Cyclische visie/ontwikkelingen: bep gebeurtenissen of evoluties komen telkens weer terug,
geschiedenis herhaalt zich
4
