HERSTELGERICHT WERKEN IN DE
FORENSISCHE ZORG
LEERLABO
Natalie Aga
4 studiepunten: Actief aan de slag met het concept ‘herstel’
Doelstellingen van het OLOD:
- Kennismaken met forensische onderzoeksprojecten of nieuwe initiatieven:
stimuleren om naast praktijkkennis ook inzichten uit onderzoek en (nieuwe,
onderbouwde?) initiatieven mee te nemen in je professioneel handelen.
- Kritisch reflecteren over het belang van zowel wetenschappelijke,
praktijkgerichte en ervaringskennis in functie van herstelgericht werken in de
forensische zorg
- Onderzoeksresultaten met betrekking tot herstelgericht werken in de
forensische zorg aftoetsen aan de orthopedagogische praktijk en aan
ervaringskennis
- Voorstellen doen om herstelgericht werken in de forensische zorg in de praktijk
te optimaliseren
- Ontwerp vormgeven waarin het geleerde met betrekking tot herstelgericht
werken in de forensische zorg wordt geïntegreerd.
CHIME-MODEL
Mental health recovery
- Een leven leven met en zonder symptomen
- Wat je wel kan doen en niet wat je niet kan doen
- Recovery is best ondersteund door 5 zaken: CHIME
o Connections (verbondenheid)
Goede relaties hebben met anderen
o Hope (hoop)
Geloven dat je beter kan worden
o Identity (identiteit)
Een positief idee hebben over jezelf
o Meaning (betekenis)
Betekenis en een doel hebben int leven
o Empowerment
Op je krachten focussen en een gevoel van controle over je leven
hebben
ARTIKEL ‘PERSONAL RECOVERY AND ITS CHALLENGES IN FORENSIC MENTAL
HEALTH: SYSTEMATIC REVIEW AND THEMATIC SYNTHESIS OF THE QUALITATIVE
LITERATURE’
In de forensische voegen we daar twee extra termen aan toe
- Safety (veiligheid)
, - Security (beveiliging)
De focus in de forensische zorg ligt vaak op symptomatische behandeling en beveiliging,
maar minder op het bevorderen van persoonlijk herstel.
- Behoefte aan meer herstelgerichte benadering die verder gaat dan het verlichten
v symptomen
- Herstel is n alleen een individueel proces mr ook beïnvloed door soc netwerken,
zorgrelatie en bredere maatschappelijke context
Herstelproces in de forensische w vaak belemmerd door de omgeving
- Zorgorganisaties, hoge of lage beveiligingsgraad -> kunnen bijdragen aan een
gevoel van isolatie en onmacht
o Gevolg: versterkte gevoelens v stigmatisering & moeite om pos ID te
bouwen
- Balans vinden tssn noodzaak v veiligheid en behoefte vd patiënt aan een
ondersteunend en herstelgerichte omgeving
Nood aan verschuiving nr de herstelgerichte benadering in forensische settings
- Naast symptomenbehandeling meer aandacht vr bevorderen v empowerment en
verbondenheid
- Ruimte vr patiënten om actief deel te nemen aan hun eigen herstelproces
o Vereist verandering in manier waarop HV en begeleiders patiënten
ondersteunen
o Vereist verandering in manier waarop forensische zorginstellingen ingericht
zijn (leefklimaat)
- Meer ruimte vr soc ondersteuning, het ontwikkelen van hoop/perspectief en het
opbouwen van een positieve identiteit, ook in moeilijke en stigmatiserende
omgeving
Samenvatting:
- Persoonlijk herstel kan vr grote betekenis zij vr pt in forensische GGZ
- Maar herstelproces brengt aanzienlijke uitdagingen mee die specifiek zijn vr de
context
- Aangepast CHIME-S-model met nadruk op veiligheid biedt een nuttige kader vr het
bevorderen v herstel in forensische organisaties
- Meer focus op ervaringsgerichte en soc aspect v herstel naast klinische zorg ->
meer holistische benadering v forensisch herstel realiseren
FYSIEKE LES 1
Forensische context: implicaties voor ondersteuning en zorg
Justitiële/strafrechtelijke kader
↓
Veiligheids-, risico- en zorgdenken → verschillende doelstellingen
- curatief of ondersteunend
, o Curatief = bv persoonlijkheidsstoornis/ psychose: zo goed mogelijk
genezen en ondersteunen zodat er een zo gwn mogelijk leven
opgebouwd kan worden
o Ondersteunend = bv verst beperking, zo goed mogelijk ondersteunen
bij buiten gaan
- maatschappelijk
- re-integratie of opheffen maatregel
o geen doel op zich maar je houdt rekening met deze bedoeling
o kans op recidive naar nul brengen
Diverse woon- en begeleidingsvormen Interprofessionele samenwerking
- kleinschalige vormen van detentie
o bv transitiehuizen: laatste jaren v opsluiting wnr iemand niet met
voorwaarden vrij il of kan
o bv detentie: straffen uitgezeten onder de drie jaar
Interprofessionele samenwerking
- Justitie en Rechtspraak
- Justitiehuizen
- Psychiatrie, psychologie, criminologie, seksuologie
- VAPH
- Onderwijs
- (Autonoom) forensisch welzijnswerk en sociaal werk
- Gezondheidszorg
- Cultuur
- Sport
- Context
- …
FORENSISCHE ORTHOPEDAGOGISCHE PRAKTIJKEN
DEFINITIES
Forensische orthopedagogiek als recente wetenschap (Colins, 2024)
“Bestudeert de ontwikkeling en stabiliteit van een complexe problematiek (o.a.
delinquentie, trauma, en ernstige sociale, in- en externaliserende problemen) van
minderjarigen en volwassen en de daarmee samenhangende opvoedings- en
gezinsproblemen die zodanig ernstig zijn dat justitieel ingrijpen dreigt of reeds is ingezet.
Het kan hierbij gaan om strafrechtelijk of civielrechtelijk ingrijpen. (...)”
VS.
“Bestudeert de individuele en omgevingskenmerken van minderjarigen en volwassenen
die strafbare feiten hebben gepleegd (of daarvan worden verdacht)
en daardoor met justitie in contact zijn gekomen (“daders”).”
BELANG VAN
1. Opleiding: vb. taalgebruik, QoL-denken, ondersteuningsdenken
, 2. Finaliteit: bescherming van de maatschappij vs. onze ‘hulpverlenersreflex’,
maatschappelijke versus individuele doelen
3. Heersende paradigma’s: vrije wil -> determinisme
a. Vrije wil: iedereen kiest steeds wat hij of zij doet
b. Determinisme: er zijn factoren die meespelen die ervoor zorgen dat je
gedrag niet je eigen keuze was (interneren)
4. Beleid:
a. maatschappelijke trends (cf. politiek)
i. Meer toezicht en controle, meer bestraffing (verrechtsing)
b. ortho meer in forensische sector en forensische meer in orthopedagogische
sectoren
c. financiering
Financieren door justitie in bv VAPH
i. Nemen patiënten op, maar enkel in de bedden die door justitie
gefinancieerd zijn
ii. Vroeger was die financiering er niet en keek men enkel nr ‘past die
persoon in de groep’
iii. Gevolg: reguliere sectoren kijken minder nr gwn persoon
5. Verbreding praktijken:
a. Bijdragen aan assessment, behandeling en ondersteuning van personen en
hun netwerk, in relatie brengen tot risico’s en vb. tot de samenleving, de
werkplek, de leefomgeving in de verblijfssetting, …
6. Breder wordende sector:
a. stage-ervaringen
b. sociale kaart
IN BEGELEIDINGSWERK: ONVOORWAARDELIJKE ONDERSTEUNING &
WEDERKERIGHEID
- casus: bed in brand
o Vluchten vanuit hechtingsstoornis
EVOLUTIES IN DE FORENSISCHE ZORG
Veranderingen in wetgeving
- Vb. Vanghenessen voor verdachten (tot 1500), Duivelsteen (1676)
- Vb. Eerste interneringswet °1930
o ‘Wet ter bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en
gewoontemisdadigers’, ‘waanzinnig, krankzinning en debiliteit’, dus
nood aan experten
Vb. GAS-boetes
FORENSISCHE ZORG
LEERLABO
Natalie Aga
4 studiepunten: Actief aan de slag met het concept ‘herstel’
Doelstellingen van het OLOD:
- Kennismaken met forensische onderzoeksprojecten of nieuwe initiatieven:
stimuleren om naast praktijkkennis ook inzichten uit onderzoek en (nieuwe,
onderbouwde?) initiatieven mee te nemen in je professioneel handelen.
- Kritisch reflecteren over het belang van zowel wetenschappelijke,
praktijkgerichte en ervaringskennis in functie van herstelgericht werken in de
forensische zorg
- Onderzoeksresultaten met betrekking tot herstelgericht werken in de
forensische zorg aftoetsen aan de orthopedagogische praktijk en aan
ervaringskennis
- Voorstellen doen om herstelgericht werken in de forensische zorg in de praktijk
te optimaliseren
- Ontwerp vormgeven waarin het geleerde met betrekking tot herstelgericht
werken in de forensische zorg wordt geïntegreerd.
CHIME-MODEL
Mental health recovery
- Een leven leven met en zonder symptomen
- Wat je wel kan doen en niet wat je niet kan doen
- Recovery is best ondersteund door 5 zaken: CHIME
o Connections (verbondenheid)
Goede relaties hebben met anderen
o Hope (hoop)
Geloven dat je beter kan worden
o Identity (identiteit)
Een positief idee hebben over jezelf
o Meaning (betekenis)
Betekenis en een doel hebben int leven
o Empowerment
Op je krachten focussen en een gevoel van controle over je leven
hebben
ARTIKEL ‘PERSONAL RECOVERY AND ITS CHALLENGES IN FORENSIC MENTAL
HEALTH: SYSTEMATIC REVIEW AND THEMATIC SYNTHESIS OF THE QUALITATIVE
LITERATURE’
In de forensische voegen we daar twee extra termen aan toe
- Safety (veiligheid)
, - Security (beveiliging)
De focus in de forensische zorg ligt vaak op symptomatische behandeling en beveiliging,
maar minder op het bevorderen van persoonlijk herstel.
- Behoefte aan meer herstelgerichte benadering die verder gaat dan het verlichten
v symptomen
- Herstel is n alleen een individueel proces mr ook beïnvloed door soc netwerken,
zorgrelatie en bredere maatschappelijke context
Herstelproces in de forensische w vaak belemmerd door de omgeving
- Zorgorganisaties, hoge of lage beveiligingsgraad -> kunnen bijdragen aan een
gevoel van isolatie en onmacht
o Gevolg: versterkte gevoelens v stigmatisering & moeite om pos ID te
bouwen
- Balans vinden tssn noodzaak v veiligheid en behoefte vd patiënt aan een
ondersteunend en herstelgerichte omgeving
Nood aan verschuiving nr de herstelgerichte benadering in forensische settings
- Naast symptomenbehandeling meer aandacht vr bevorderen v empowerment en
verbondenheid
- Ruimte vr patiënten om actief deel te nemen aan hun eigen herstelproces
o Vereist verandering in manier waarop HV en begeleiders patiënten
ondersteunen
o Vereist verandering in manier waarop forensische zorginstellingen ingericht
zijn (leefklimaat)
- Meer ruimte vr soc ondersteuning, het ontwikkelen van hoop/perspectief en het
opbouwen van een positieve identiteit, ook in moeilijke en stigmatiserende
omgeving
Samenvatting:
- Persoonlijk herstel kan vr grote betekenis zij vr pt in forensische GGZ
- Maar herstelproces brengt aanzienlijke uitdagingen mee die specifiek zijn vr de
context
- Aangepast CHIME-S-model met nadruk op veiligheid biedt een nuttige kader vr het
bevorderen v herstel in forensische organisaties
- Meer focus op ervaringsgerichte en soc aspect v herstel naast klinische zorg ->
meer holistische benadering v forensisch herstel realiseren
FYSIEKE LES 1
Forensische context: implicaties voor ondersteuning en zorg
Justitiële/strafrechtelijke kader
↓
Veiligheids-, risico- en zorgdenken → verschillende doelstellingen
- curatief of ondersteunend
, o Curatief = bv persoonlijkheidsstoornis/ psychose: zo goed mogelijk
genezen en ondersteunen zodat er een zo gwn mogelijk leven
opgebouwd kan worden
o Ondersteunend = bv verst beperking, zo goed mogelijk ondersteunen
bij buiten gaan
- maatschappelijk
- re-integratie of opheffen maatregel
o geen doel op zich maar je houdt rekening met deze bedoeling
o kans op recidive naar nul brengen
Diverse woon- en begeleidingsvormen Interprofessionele samenwerking
- kleinschalige vormen van detentie
o bv transitiehuizen: laatste jaren v opsluiting wnr iemand niet met
voorwaarden vrij il of kan
o bv detentie: straffen uitgezeten onder de drie jaar
Interprofessionele samenwerking
- Justitie en Rechtspraak
- Justitiehuizen
- Psychiatrie, psychologie, criminologie, seksuologie
- VAPH
- Onderwijs
- (Autonoom) forensisch welzijnswerk en sociaal werk
- Gezondheidszorg
- Cultuur
- Sport
- Context
- …
FORENSISCHE ORTHOPEDAGOGISCHE PRAKTIJKEN
DEFINITIES
Forensische orthopedagogiek als recente wetenschap (Colins, 2024)
“Bestudeert de ontwikkeling en stabiliteit van een complexe problematiek (o.a.
delinquentie, trauma, en ernstige sociale, in- en externaliserende problemen) van
minderjarigen en volwassen en de daarmee samenhangende opvoedings- en
gezinsproblemen die zodanig ernstig zijn dat justitieel ingrijpen dreigt of reeds is ingezet.
Het kan hierbij gaan om strafrechtelijk of civielrechtelijk ingrijpen. (...)”
VS.
“Bestudeert de individuele en omgevingskenmerken van minderjarigen en volwassenen
die strafbare feiten hebben gepleegd (of daarvan worden verdacht)
en daardoor met justitie in contact zijn gekomen (“daders”).”
BELANG VAN
1. Opleiding: vb. taalgebruik, QoL-denken, ondersteuningsdenken
, 2. Finaliteit: bescherming van de maatschappij vs. onze ‘hulpverlenersreflex’,
maatschappelijke versus individuele doelen
3. Heersende paradigma’s: vrije wil -> determinisme
a. Vrije wil: iedereen kiest steeds wat hij of zij doet
b. Determinisme: er zijn factoren die meespelen die ervoor zorgen dat je
gedrag niet je eigen keuze was (interneren)
4. Beleid:
a. maatschappelijke trends (cf. politiek)
i. Meer toezicht en controle, meer bestraffing (verrechtsing)
b. ortho meer in forensische sector en forensische meer in orthopedagogische
sectoren
c. financiering
Financieren door justitie in bv VAPH
i. Nemen patiënten op, maar enkel in de bedden die door justitie
gefinancieerd zijn
ii. Vroeger was die financiering er niet en keek men enkel nr ‘past die
persoon in de groep’
iii. Gevolg: reguliere sectoren kijken minder nr gwn persoon
5. Verbreding praktijken:
a. Bijdragen aan assessment, behandeling en ondersteuning van personen en
hun netwerk, in relatie brengen tot risico’s en vb. tot de samenleving, de
werkplek, de leefomgeving in de verblijfssetting, …
6. Breder wordende sector:
a. stage-ervaringen
b. sociale kaart
IN BEGELEIDINGSWERK: ONVOORWAARDELIJKE ONDERSTEUNING &
WEDERKERIGHEID
- casus: bed in brand
o Vluchten vanuit hechtingsstoornis
EVOLUTIES IN DE FORENSISCHE ZORG
Veranderingen in wetgeving
- Vb. Vanghenessen voor verdachten (tot 1500), Duivelsteen (1676)
- Vb. Eerste interneringswet °1930
o ‘Wet ter bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en
gewoontemisdadigers’, ‘waanzinnig, krankzinning en debiliteit’, dus
nood aan experten
Vb. GAS-boetes
