SPORT EN BEWEGING ALS
MEDICIJN
Samenvatting (les 1 tot les 11)
,Inhoudsopgave
LES 1: Kadering en definities ............................................................................................................................ 10
1.1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 10
1.2 Het continuüm van beweging - Definities ................................................................................................. 11
A. beweging aanbevelingen ......................................................................................................................... 11
LES 2: Fysieke activiteit, fysieke fitheid en sedentair gedrag en mortabileit ........................................... 13
2.1 Fysieke activiteit en mortaliteit .................................................................................................................. 13
2.2 Fysieke fitheid en mortaliteit ...................................................................................................................... 17
2.3 Sedentair gedrag en mortaliteit .................................................................................................................. 19
2.3 Algemeen besluit ....................................................................................................................................... 21
LES 3: Beweging als medicijn - Derave............................................................................................................ 22
3.1 Lichaamsbeweging als wonderpil verkopen............................................................................................ 22
A. polyvalentie = ongeloofwaardig .............................................................................................................. 22
B. Verwarring: HIIT vs minder zitten ........................................................................................................... 23
3.2 Het fysiologische mechanisme leidt de weg ........................................................................................... 25
A. hoe werkt die wonderpil? ......................................................................................................................... 25
B. neurogenesis ............................................................................................................................................ 27
C. inactiviteit verhoogt de kans op chronische ziektes ............................................................................. 27
D. beweging en stamcellen ......................................................................................................................... 29
E. extracellulaire vesikels en exosomen ..................................................................................................... 29
3.3 Bewegen als een echte pil ......................................................................................................................... 29
3.4 Conclusie/toekomstperspectief ............................................................................................................... 29
Les 4: Kanker ....................................................................................................................................................... 30
4.1 Kanker prevalentie ..................................................................................................................................... 30
4.2 Kanker pathofysiologie .............................................................................................................................. 31
A. primaire kanker: welke organen of weefsels zijn aangetast? ................................................................ 31
B. kanker stadiumbepaling ......................................................................................................................... 31
4.3 Kankerbehandelingen .............................................................................................................................. 31
A. operatie.................................................................................................................................................... 32
Bijwerkingen operatie ...................................................................................................................................................................... 32
B. radiotherapie........................................................................................................................................... 32
Brachytherapie ................................................................................................................................................................................ 33
Radiotherapie dosis ......................................................................................................................................................................... 33
Proton therapie ................................................................................................................................................................................ 33
Bijwerkingen radiotherapie .............................................................................................................................................................. 33
C. endocriene therapie ............................................................................................................................... 34
Bijwerkingen hormoon therapie....................................................................................................................................................... 34
D. gerichte therapie......................................................................................................................................35
Bijwerkingen gerichte therapie ........................................................................................................................................................ 35
E. immunotherapie ...................................................................................................................................... 35
, Bijwerkingen immunotherapie ......................................................................................................................................................... 35
F. chemotherapie ........................................................................................................................................ 36
Bijwerkingen chemotherapie ........................................................................................................................................................... 36
G. verschillen tussen therapieën!!! ........................................................................................................... 36
4.4 Effect op levenskwaliteit............................................................................................................................ 37
4.5 Effect van lichamelijke activiteit, lichaamsbeweging en sedentair gedrag........................................... 37
Studie 1: fysieke activiteit, sedentair gedrag en kankerpreventie en -bestrijding ................................... 37
Studie 2: consensusverklaring van internationale multidisciplinaire bijeenkomst ................................ 39
Conclusie ...................................................................................................................................................... 41
Richtlijnen!!! ............................................................................................................................................... 41
Paradox!? ...................................................................................................................................................... 41
4.6 Bewegingsvoorschriften ........................................................................................................................... 42
A. cardiotoxiciteit ....................................................................................................................................... 42
Voedingsstatus ................................................................................................................................................................................ 43
B. kanker gerelateerde vermoeidheid ......................................................................................................... 47
C. chemotherapie geïnduceerde perifere neuropathie ............................................................................. 49
D. metastase ................................................................................................................................................ 49
E. algemene richtlijnen............................................................................................................................... 50
Richtlijnen cardiotoxiciteit ............................................................................................................................................................... 51
Richtlijnen vermoeidheid................................................................................................................................................................. 52
Richtlijn chemotherapie geïnduceerde perifere neuropathie ........................................................................................................ 53
Richtlijnen bot metastasen ............................................................................................................................................................. 53
Discussie Richtlijnen ....................................................................................................................................................................... 54
LES 5: Respiratoire aandoeningen ................................................................................................................... 56
5.1 Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) .................................................................................. 56
5.2 Fysieke (in)activiteit bij respiratoire patiënten ......................................................................................... 58
A. vicieuze cirkel van inactiviteit................................................................................................................. 58
B. fysieke activiteit.......................................................................................................................................58
C. can do vs do do ........................................................................................................................................ 59
D. fysieke activiteit en verloop over de tijd ................................................................................................ 60
5.3 Belang van FA ............................................................................................................................................ 61
A. preventie van COPD ................................................................................................................................. 61
B. belang voor patiënten met COPD ............................................................................................................ 61
C. sedentair gedrag: een gerelateerd concept ........................................................................................... 64
D. belang samengevat ................................................................................................................................. 64
5.4 FA verhogen: voor wie? Hoe?.................................................................................................................... 65
A. fysieke activiteit ...................................................................................................................................... 65
B. hoe kunnen we FA verhogen? ................................................................................................................. 66
Verhoog de capaciteit van de patiënten .......................................................................................................................................... 66
Fysieke activiteit coaching .............................................................................................................................................................. 67
Denk verder dan de patiënt (denk out of the box)........................................................................................................................... 70
Besluit............................................................................................................................................................................................... 72
LES 6: Deel 1: Metabole aandoeningen........................................................................................................... 76
c.1 Obesitas ..................................................................................................................................................... 76
A. wat is obesitas? ........................................................................................................................................ 76
, Definitie ............................................................................................................................................................................................ 76
Waarom is obesitas een probleem? ............................................................................................................................................... 76
Pathologie (populatieniveau) .......................................................................................................................................................... 77
Genetische achtergrond .................................................................................................................................................................. 77
Epigenetische factoren die fysieke activiteit bevorderen: prenatale lichaamsbeweging ............................................................ 78
Samengevat..................................................................................................................................................................................... 78
B. fysieke activiteit ...................................................................................................................................... 79
Fysieke activiteit - populatieniveau ................................................................................................................................................. 79
We zien inderdaad dat een laag FA-gehalte en een hoog SG-gehalte samengaan met obesitas ................................................ 79
We zien inderdaad ook een lagere fysieke fitheid ........................................................................................................................... 80
C. welke beweging moet er nu gebeuren? .................................................................................................. 81
Gewichtsverlies (overgewicht en obesitas) .................................................................................................................................... 81
Behoud van gewichtsverlies op lange termijn ................................................................................................................................. 81
FA vs obesitas vs genen ................................................................................................................................................................... 82
Kort samengevat.............................................................................................................................................................................. 82
D. aanbevelingen ......................................................................................................................................... 82
Type training ...................................................................................................................................................................................... 82
Mechanisme .................................................................................................................................................................................... 83
E. belangrijkste motieven en barrières ....................................................................................................... 83
c.2 Metabool syndroom .................................................................................................................................. 83
A. wat is een metabool syndroom?.............................................................................................................. 83
B. pathofysiologie ........................................................................................................................................ 85
C. metabool syndroom en fysieke activiteit ............................................................................................. 85
Fysieke activiteit en sedentair gedrag ............................................................................................................................................ 86
Fysieke fitheid................................................................................................................................................................................... 86
Obesitas paradox? .......................................................................................................................................................................... 88
D. kunnen we die mensen helpen met sport en beweging?...................................................................... 89
Huidige Metabool syndroom aanbeveling ...................................................................................................................................... 89
Contra-indicaties.............................................................................................................................................................................. 90
LES 6: Deel 2: Diabetes ...................................................................................................................................... 91
c.1 Diabetes ..................................................................................................................................................... 91
A. wat is diabetes ......................................................................................................................................... 91
Hypoglycemie en verminderde insuline resistentie ........................................................................................................................ 92
Belang skeletspier in glycemieregeling ........................................................................................................................................... 92
B. prevalentie .............................................................................................................................................. 93
C. fysiopathologie ....................................................................................................................................... 93
D. behandeling ............................................................................................................................................. 94
E. levenskwaliteit ........................................................................................................................................ 94
Besluit............................................................................................................................................................................................... 95
c.2 Effect van bewegen en sport ..................................................................................................................... 95
A. wetenschappelijke evidentie ................................................................................................................. 95
Prospectieve, longitudinale en observationele studies (RR) ........................................................................................................ 95
Interventiestudies ............................................................................................................................................................................ 96
B. fysiologisch mechanisme........................................................................................................................ 96
Effecten van FA op de glucose regulering (diabetes type 2) .......................................................................................................... 97
Voorbeeld – wetenschappelijke studies ......................................................................................................................................... 97
c.3 Exercise prescription: diabetes type 2 ..................................................................................................... 98
A. FITT: frequentie – intensiteit – tijd – type................................................................................................. 98
B. contra-indicaties ..................................................................................................................................... 99
c.4 Exercise prescription: diabetes type 1 ..................................................................................................... 99
MEDICIJN
Samenvatting (les 1 tot les 11)
,Inhoudsopgave
LES 1: Kadering en definities ............................................................................................................................ 10
1.1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 10
1.2 Het continuüm van beweging - Definities ................................................................................................. 11
A. beweging aanbevelingen ......................................................................................................................... 11
LES 2: Fysieke activiteit, fysieke fitheid en sedentair gedrag en mortabileit ........................................... 13
2.1 Fysieke activiteit en mortaliteit .................................................................................................................. 13
2.2 Fysieke fitheid en mortaliteit ...................................................................................................................... 17
2.3 Sedentair gedrag en mortaliteit .................................................................................................................. 19
2.3 Algemeen besluit ....................................................................................................................................... 21
LES 3: Beweging als medicijn - Derave............................................................................................................ 22
3.1 Lichaamsbeweging als wonderpil verkopen............................................................................................ 22
A. polyvalentie = ongeloofwaardig .............................................................................................................. 22
B. Verwarring: HIIT vs minder zitten ........................................................................................................... 23
3.2 Het fysiologische mechanisme leidt de weg ........................................................................................... 25
A. hoe werkt die wonderpil? ......................................................................................................................... 25
B. neurogenesis ............................................................................................................................................ 27
C. inactiviteit verhoogt de kans op chronische ziektes ............................................................................. 27
D. beweging en stamcellen ......................................................................................................................... 29
E. extracellulaire vesikels en exosomen ..................................................................................................... 29
3.3 Bewegen als een echte pil ......................................................................................................................... 29
3.4 Conclusie/toekomstperspectief ............................................................................................................... 29
Les 4: Kanker ....................................................................................................................................................... 30
4.1 Kanker prevalentie ..................................................................................................................................... 30
4.2 Kanker pathofysiologie .............................................................................................................................. 31
A. primaire kanker: welke organen of weefsels zijn aangetast? ................................................................ 31
B. kanker stadiumbepaling ......................................................................................................................... 31
4.3 Kankerbehandelingen .............................................................................................................................. 31
A. operatie.................................................................................................................................................... 32
Bijwerkingen operatie ...................................................................................................................................................................... 32
B. radiotherapie........................................................................................................................................... 32
Brachytherapie ................................................................................................................................................................................ 33
Radiotherapie dosis ......................................................................................................................................................................... 33
Proton therapie ................................................................................................................................................................................ 33
Bijwerkingen radiotherapie .............................................................................................................................................................. 33
C. endocriene therapie ............................................................................................................................... 34
Bijwerkingen hormoon therapie....................................................................................................................................................... 34
D. gerichte therapie......................................................................................................................................35
Bijwerkingen gerichte therapie ........................................................................................................................................................ 35
E. immunotherapie ...................................................................................................................................... 35
, Bijwerkingen immunotherapie ......................................................................................................................................................... 35
F. chemotherapie ........................................................................................................................................ 36
Bijwerkingen chemotherapie ........................................................................................................................................................... 36
G. verschillen tussen therapieën!!! ........................................................................................................... 36
4.4 Effect op levenskwaliteit............................................................................................................................ 37
4.5 Effect van lichamelijke activiteit, lichaamsbeweging en sedentair gedrag........................................... 37
Studie 1: fysieke activiteit, sedentair gedrag en kankerpreventie en -bestrijding ................................... 37
Studie 2: consensusverklaring van internationale multidisciplinaire bijeenkomst ................................ 39
Conclusie ...................................................................................................................................................... 41
Richtlijnen!!! ............................................................................................................................................... 41
Paradox!? ...................................................................................................................................................... 41
4.6 Bewegingsvoorschriften ........................................................................................................................... 42
A. cardiotoxiciteit ....................................................................................................................................... 42
Voedingsstatus ................................................................................................................................................................................ 43
B. kanker gerelateerde vermoeidheid ......................................................................................................... 47
C. chemotherapie geïnduceerde perifere neuropathie ............................................................................. 49
D. metastase ................................................................................................................................................ 49
E. algemene richtlijnen............................................................................................................................... 50
Richtlijnen cardiotoxiciteit ............................................................................................................................................................... 51
Richtlijnen vermoeidheid................................................................................................................................................................. 52
Richtlijn chemotherapie geïnduceerde perifere neuropathie ........................................................................................................ 53
Richtlijnen bot metastasen ............................................................................................................................................................. 53
Discussie Richtlijnen ....................................................................................................................................................................... 54
LES 5: Respiratoire aandoeningen ................................................................................................................... 56
5.1 Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) .................................................................................. 56
5.2 Fysieke (in)activiteit bij respiratoire patiënten ......................................................................................... 58
A. vicieuze cirkel van inactiviteit................................................................................................................. 58
B. fysieke activiteit.......................................................................................................................................58
C. can do vs do do ........................................................................................................................................ 59
D. fysieke activiteit en verloop over de tijd ................................................................................................ 60
5.3 Belang van FA ............................................................................................................................................ 61
A. preventie van COPD ................................................................................................................................. 61
B. belang voor patiënten met COPD ............................................................................................................ 61
C. sedentair gedrag: een gerelateerd concept ........................................................................................... 64
D. belang samengevat ................................................................................................................................. 64
5.4 FA verhogen: voor wie? Hoe?.................................................................................................................... 65
A. fysieke activiteit ...................................................................................................................................... 65
B. hoe kunnen we FA verhogen? ................................................................................................................. 66
Verhoog de capaciteit van de patiënten .......................................................................................................................................... 66
Fysieke activiteit coaching .............................................................................................................................................................. 67
Denk verder dan de patiënt (denk out of the box)........................................................................................................................... 70
Besluit............................................................................................................................................................................................... 72
LES 6: Deel 1: Metabole aandoeningen........................................................................................................... 76
c.1 Obesitas ..................................................................................................................................................... 76
A. wat is obesitas? ........................................................................................................................................ 76
, Definitie ............................................................................................................................................................................................ 76
Waarom is obesitas een probleem? ............................................................................................................................................... 76
Pathologie (populatieniveau) .......................................................................................................................................................... 77
Genetische achtergrond .................................................................................................................................................................. 77
Epigenetische factoren die fysieke activiteit bevorderen: prenatale lichaamsbeweging ............................................................ 78
Samengevat..................................................................................................................................................................................... 78
B. fysieke activiteit ...................................................................................................................................... 79
Fysieke activiteit - populatieniveau ................................................................................................................................................. 79
We zien inderdaad dat een laag FA-gehalte en een hoog SG-gehalte samengaan met obesitas ................................................ 79
We zien inderdaad ook een lagere fysieke fitheid ........................................................................................................................... 80
C. welke beweging moet er nu gebeuren? .................................................................................................. 81
Gewichtsverlies (overgewicht en obesitas) .................................................................................................................................... 81
Behoud van gewichtsverlies op lange termijn ................................................................................................................................. 81
FA vs obesitas vs genen ................................................................................................................................................................... 82
Kort samengevat.............................................................................................................................................................................. 82
D. aanbevelingen ......................................................................................................................................... 82
Type training ...................................................................................................................................................................................... 82
Mechanisme .................................................................................................................................................................................... 83
E. belangrijkste motieven en barrières ....................................................................................................... 83
c.2 Metabool syndroom .................................................................................................................................. 83
A. wat is een metabool syndroom?.............................................................................................................. 83
B. pathofysiologie ........................................................................................................................................ 85
C. metabool syndroom en fysieke activiteit ............................................................................................. 85
Fysieke activiteit en sedentair gedrag ............................................................................................................................................ 86
Fysieke fitheid................................................................................................................................................................................... 86
Obesitas paradox? .......................................................................................................................................................................... 88
D. kunnen we die mensen helpen met sport en beweging?...................................................................... 89
Huidige Metabool syndroom aanbeveling ...................................................................................................................................... 89
Contra-indicaties.............................................................................................................................................................................. 90
LES 6: Deel 2: Diabetes ...................................................................................................................................... 91
c.1 Diabetes ..................................................................................................................................................... 91
A. wat is diabetes ......................................................................................................................................... 91
Hypoglycemie en verminderde insuline resistentie ........................................................................................................................ 92
Belang skeletspier in glycemieregeling ........................................................................................................................................... 92
B. prevalentie .............................................................................................................................................. 93
C. fysiopathologie ....................................................................................................................................... 93
D. behandeling ............................................................................................................................................. 94
E. levenskwaliteit ........................................................................................................................................ 94
Besluit............................................................................................................................................................................................... 95
c.2 Effect van bewegen en sport ..................................................................................................................... 95
A. wetenschappelijke evidentie ................................................................................................................. 95
Prospectieve, longitudinale en observationele studies (RR) ........................................................................................................ 95
Interventiestudies ............................................................................................................................................................................ 96
B. fysiologisch mechanisme........................................................................................................................ 96
Effecten van FA op de glucose regulering (diabetes type 2) .......................................................................................................... 97
Voorbeeld – wetenschappelijke studies ......................................................................................................................................... 97
c.3 Exercise prescription: diabetes type 2 ..................................................................................................... 98
A. FITT: frequentie – intensiteit – tijd – type................................................................................................. 98
B. contra-indicaties ..................................................................................................................................... 99
c.4 Exercise prescription: diabetes type 1 ..................................................................................................... 99