PERSONEEL & ORGANISATIE
Hoofdstuk 1: De Veranderende Wereld van Management.......................................................................7
1.1. De Veranderende Wereld.................................................................................................................. 7
1.2. Historisch perspectief....................................................................................................................... 7
1.2.1 De Verschillende Benaderingen............................................................................................... 8
1.2.1.1. Klassieke benadering -> mens als rationeel economisch wezen................................... 8
1.2.1.2. Kwantitatieve benadering............................................................................................ 10
1.2.1.3. De Gedragsbenadering.................................................................................................11
1.2.1.4. Hedendaagse benaderingen → Opensysteemen.......................................................... 11
1.2.2 Link historisch perspectief & onderzoeksdomein..................................................................13
1.2.3. Management 2.0 (controle niet meer sturend element).........................................................13
Hoofdstuk 2: Fundamenten van organisatiestructuur........................................................................... 14
2.1. Wat is een organisatie?................................................................................................................... 14
2.2. Bouwstenen van een organisatie.....................................................................................................14
2.2.1. Taakspecialisatie................................................................................................................... 15
2.2.2. Afdelingsvorming................................................................................................................. 16
2.2.3. Gezagslijn..............................................................................................................................16
2.2.4. Span of Control..................................................................................................................... 17
2.2.5. (De)Centralisatie................................................................................................................... 17
2.2.6. Formalisatie...........................................................................................................................18
2.2.7. Boundary spanning (overbrugging)...................................................................................... 18
2.3. Veelvoorkomende organisatievormen............................................................................................ 19
2.3.1. Organisatievormen volgens Mintzberg................................................................................. 19
2.4. Nieuwe organisatievormen............................................................................................................. 20
2.5. Verschillen tussen organisaties....................................................................................................... 21
2.5.1. Contingentiebenadering........................................................................................................ 21
2.6. Structuur en gedrag van werknemers............................................................................................. 22
Hoofdstuk 3: Human Resource Management (HRM)..............................................................24
3.1. Wat is HRM?...................................................................................................................24
3.2. Het HRM Process........................................................................................................... 25
3.2.1. UITGANGSPUNTEN VAN HRM............................................................................ 25
3.2.2. Het belang van HR:................................................................................................25
3.2.3. HIGH PERFORMANCE PRACTICES................................................................... 26
3.2.4. HR vs Lijnmanagement..........................................................................................26
3.2.5. Strategische blik.....................................................................................................26
3.3. Externe invloeden op het HRM-proces...........................................................................27
3.3.1. Economische conjunctuur – arbeidsmarkt............................................................. 27
3.3.2. Economische situatie - automatisering.................................................................. 28
3.3.3. Consultants/Freelancers........................................................................................ 28
1
, 3.3.4. Vakbonden............................................................................................................. 28
3.3.4.1. Vakbonden, wetten en regelgeving............................................................... 29
3.3.5. Demografische trends............................................................................................30
3.4. Human Resource Planning.............................................................................................32
3.4.1. Voorspellen van vraag – kwantitatief..................................................................... 32
3.4.1.1. Trendanalyse................................................................................................ 32
3.4.1.2. Andere technieken en overwegingen............................................................32
3.4.1.3. Onverwachte gebeurtenissen....................................................................... 33
3.4.2. Voorspellen van vraag – kwalitatief........................................................................33
3.4.3. Succession planning................................................................................................ 1
3.4.4. Voorspellen van aanbod kwantitatief & kwalitatief................................................... 1
3.4.5. Wat na HR Planning?.............................................................................................. 1
3.5. Werving.............................................................................................................................1
3.5.1. Wervingskanalen..................................................................................................... 1
3.5.2. Korte en lange termijn effecten van werving............................................................1
3.5.3. Vacature...................................................................................................................1
3.6. Afvloeiing.......................................................................................................................... 1
3.7. Selectie............................................................................................................................. 1
3.7.1. Soorten selectie-instrumenten................................................................................. 1
3.7.2.1. Selectiegesprek.............................................................................................. 1
3.7.2.2. STAR(R) methode bij selectie......................................................................... 1
3.7.2. Virtueel of in-persoon interview................................................................................1
3.8. Oriëntatie.......................................................................................................................... 1
3.8.1. Oriëntatie versus socialisatie................................................................................... 1
3.9. Opleiding...........................................................................................................................1
3.9.1. Soorten opleidingen................................................................................................. 1
3.9.2. Behoefteanalyse voor opleiding/training.................................................................. 1
3.9.3. Opleidingsmethoden................................................................................................ 1
3.10. Carrièreperspectief......................................................................................................... 1
3.10.1. Boundaryless career.............................................................................................. 1
3.10.2. Klassieke benadering versus hedendaagse benadering....................................... 1
3.11 Performance management.............................................................................................. 1
3.11.1. Prestatiebeoordeling.............................................................................................. 1
3.11.2. Types beoordelingen..............................................................................................1
3.11.3. Beoordelingscriteria............................................................................................... 1
3.11.4. Formeel beoordelen............................................................................................... 1
3.11.4.1. Prestatie- en functioneringsbeoordelingsgesprek......................................... 1
3.11.4.2. Beoordelingsinstrumenten.................................................................................. 1
3.11.4.3. Gesprekstypes.............................................................................................. 1
3.11.4.4. STAR(R) methode bij beoordeling.................................................................1
2
, 3.11.4.5. Performancemanagement onder vuur.......................................................... 1
3.11.5. Informeel beoordelen............................................................................................. 1
3.12. Beloning (salaris en andere arbeidsvoorwaarden)......................................................... 1
3.12.1. Functies van beloning............................................................................................ 1
3.12.2. Belongssystemen...................................................................................................1
3.12.2.1. Belonen op basis van functie en ervaring..................................................... 1
3.12.2.2. Beloning op basis van vaardigheden (input).................................................1
3.12.2.3. Beloning op basis van prestaties (output).....................................................1
3.12.2.4. Beloning op basis van gedrag.......................................................................1
3.12.3. Link tussen operationeel en strategisch HRM....................................................... 1
3.13 Actuele vraagstukken...................................................................................................... 1
3.13.1. Inkrimping managen.............................................................................................. 1
3.13.1.1. Ongewenste effecten van downsizing.......................................................... 1
3.13.1.2. Strategisch downsizen: meest gemaakte fouten.......................................... 1
3.13.1.3. Survivor syndrome........................................................................................ 1
3.13.1.4. Alternatieven voor downsizing...................................................................... 1
3.14. Van HR metrics naar HR analytics..................................................................................1
3.14.1. Van data naar beleid.............................................................................................. 1
3.15. Sociale innovatie.............................................................................................................1
3.15.1. Sociale economie...................................................................................................1
3.15.2 Evenwicht werk en privé......................................................................................... 1
3.15.2.1. Werk-privé conflict.........................................................................................1
3.15.2.2. Oplossingen voor werk-privé conflict............................................................ 1
3.15.2.3. Werk-privépraktijken..................................................................................... 1
3.15.2.4. Mechanismen van werk-privé praktijken.......................................................1
Hoofdstuk 4: Organisatiecultuur................................................................................................1
4.1. Wat is organisatie structuur?............................................................................................ 1
4.1.1. “Goede” vs. toxische organisatiecultuur...................................................................1
4.1.2. 7 primaire kenmerken van een organisatiecultuur................................................... 1
4.1.2.1. Verschillen in culturen..................................................................................... 1
4.1.3. Dominante culturen en subculturen......................................................................... 1
4.1.4. Sterke en zwakke organisatieculturen..................................................................... 1
4.1.4.1. Family Friendly work cultures......................................................................... 1
4.2. Wat doet organisatiecultuur?............................................................................................ 1
4.2.1. Organisatieklimaat................................................................................................... 1
4.2.2. Organisatiecultuur en formalisatie........................................................................... 1
4.2.3. Organisatiecultuur en decentralisatie.......................................................................1
4.2.5. Cultuur als Risico..................................................................................................... 1
4.3. Hoe wordt cultuur gevormd en beïnvloed?....................................................................... 1
4.3.1. Hoe ontstaat organisatiecultuur?............................................................................. 1
3
, 4.3.1.1. Selectie........................................................................................................... 1
4.3.1.2. Socialisatie......................................................................................................1
4.3.1.3. Topmanagement als rolmodel.........................................................................1
4.3.2. Structurele invloeden op cultuur.............................................................................. 1
4.4. Lagen in een organisatiecultuur........................................................................................1
4.4.1. Symbolen................................................................................................................. 1
4.4.2. Taal en jargon.......................................................................................................... 1
4.4.3. Verhalen en helden................................................................................................. 1
4.4.4. Rituelen....................................................................................................................1
4.5. Cultuur veranderen........................................................................................................... 1
4.5.1. Een ethische organisatiecultuur creëren..................................................................1
4.5.1.1. Een ethische = een innovatieve cultuur?........................................................ 1
4.5.1.2. Corporate Ethics Virtues Model...................................................................... 1
4.5.2. Een positieve cultuur creëren.................................................................................. 1
4.5.2.1. Positieve cultuur: valkuilen..............................................................................1
Hoofdstuk 5: Attitudes, werktevredenheid en (werk)stress.................................................... 1
5.1. Wat is een attitude?.......................................................................................................... 1
5.1.1. Attitudes en gedrag..................................................................................................1
5.1.1.1. Wanneer leiden attitudes tot gedrag?............................................................. 1
5.2. Attitudes ten aanzien van werk.........................................................................................1
5.3. Cognitieve dissonantie......................................................................................................1
5.4. Werktevredenheid.............................................................................................................1
5.4.1. Bepalende factoren voor werktevredenheid............................................................ 1
5.4.2. Gevolgen van ontevredenheid................................................................................. 1
5.4.3. Waarom reageren medewerkers verschillend op dezelfde werkomgeving?............1
5.5. Werkattitudes: implicaties voor HRM................................................................................ 1
5.5.1. Wat zegt de wetenschap?........................................................................................1
5.6. Werkstress........................................................................................................................ 1
5.6.1. Hoe ontstaat stress?................................................................................................ 1
5.6.2. Gevolgen van stress................................................................................................ 1
5.6.3. Wanneer gaat stress over in burnout?.....................................................................1
5.7. Stressmanagement...........................................................................................................1
Hoofdstuk 6: Diversiteit.............................................................................................................. 1
6.1. Demografische trends.......................................................................................................1
6.2. Verschillende niveaus van diversiteit................................................................................ 1
6.3. Discriminatie..................................................................................................................... 1
6.3.1. Directe vs Indirecte discriminatie............................................................................. 1
6.3.2. Stereotypen doorprikt...............................................................................................1
6.3.3. Belang van psychologische veiligheid..................................................................... 1
6.3.4. Diversiteit aan de oppervlakte: biografische kenmerken......................................... 1
4
Hoofdstuk 1: De Veranderende Wereld van Management.......................................................................7
1.1. De Veranderende Wereld.................................................................................................................. 7
1.2. Historisch perspectief....................................................................................................................... 7
1.2.1 De Verschillende Benaderingen............................................................................................... 8
1.2.1.1. Klassieke benadering -> mens als rationeel economisch wezen................................... 8
1.2.1.2. Kwantitatieve benadering............................................................................................ 10
1.2.1.3. De Gedragsbenadering.................................................................................................11
1.2.1.4. Hedendaagse benaderingen → Opensysteemen.......................................................... 11
1.2.2 Link historisch perspectief & onderzoeksdomein..................................................................13
1.2.3. Management 2.0 (controle niet meer sturend element).........................................................13
Hoofdstuk 2: Fundamenten van organisatiestructuur........................................................................... 14
2.1. Wat is een organisatie?................................................................................................................... 14
2.2. Bouwstenen van een organisatie.....................................................................................................14
2.2.1. Taakspecialisatie................................................................................................................... 15
2.2.2. Afdelingsvorming................................................................................................................. 16
2.2.3. Gezagslijn..............................................................................................................................16
2.2.4. Span of Control..................................................................................................................... 17
2.2.5. (De)Centralisatie................................................................................................................... 17
2.2.6. Formalisatie...........................................................................................................................18
2.2.7. Boundary spanning (overbrugging)...................................................................................... 18
2.3. Veelvoorkomende organisatievormen............................................................................................ 19
2.3.1. Organisatievormen volgens Mintzberg................................................................................. 19
2.4. Nieuwe organisatievormen............................................................................................................. 20
2.5. Verschillen tussen organisaties....................................................................................................... 21
2.5.1. Contingentiebenadering........................................................................................................ 21
2.6. Structuur en gedrag van werknemers............................................................................................. 22
Hoofdstuk 3: Human Resource Management (HRM)..............................................................24
3.1. Wat is HRM?...................................................................................................................24
3.2. Het HRM Process........................................................................................................... 25
3.2.1. UITGANGSPUNTEN VAN HRM............................................................................ 25
3.2.2. Het belang van HR:................................................................................................25
3.2.3. HIGH PERFORMANCE PRACTICES................................................................... 26
3.2.4. HR vs Lijnmanagement..........................................................................................26
3.2.5. Strategische blik.....................................................................................................26
3.3. Externe invloeden op het HRM-proces...........................................................................27
3.3.1. Economische conjunctuur – arbeidsmarkt............................................................. 27
3.3.2. Economische situatie - automatisering.................................................................. 28
3.3.3. Consultants/Freelancers........................................................................................ 28
1
, 3.3.4. Vakbonden............................................................................................................. 28
3.3.4.1. Vakbonden, wetten en regelgeving............................................................... 29
3.3.5. Demografische trends............................................................................................30
3.4. Human Resource Planning.............................................................................................32
3.4.1. Voorspellen van vraag – kwantitatief..................................................................... 32
3.4.1.1. Trendanalyse................................................................................................ 32
3.4.1.2. Andere technieken en overwegingen............................................................32
3.4.1.3. Onverwachte gebeurtenissen....................................................................... 33
3.4.2. Voorspellen van vraag – kwalitatief........................................................................33
3.4.3. Succession planning................................................................................................ 1
3.4.4. Voorspellen van aanbod kwantitatief & kwalitatief................................................... 1
3.4.5. Wat na HR Planning?.............................................................................................. 1
3.5. Werving.............................................................................................................................1
3.5.1. Wervingskanalen..................................................................................................... 1
3.5.2. Korte en lange termijn effecten van werving............................................................1
3.5.3. Vacature...................................................................................................................1
3.6. Afvloeiing.......................................................................................................................... 1
3.7. Selectie............................................................................................................................. 1
3.7.1. Soorten selectie-instrumenten................................................................................. 1
3.7.2.1. Selectiegesprek.............................................................................................. 1
3.7.2.2. STAR(R) methode bij selectie......................................................................... 1
3.7.2. Virtueel of in-persoon interview................................................................................1
3.8. Oriëntatie.......................................................................................................................... 1
3.8.1. Oriëntatie versus socialisatie................................................................................... 1
3.9. Opleiding...........................................................................................................................1
3.9.1. Soorten opleidingen................................................................................................. 1
3.9.2. Behoefteanalyse voor opleiding/training.................................................................. 1
3.9.3. Opleidingsmethoden................................................................................................ 1
3.10. Carrièreperspectief......................................................................................................... 1
3.10.1. Boundaryless career.............................................................................................. 1
3.10.2. Klassieke benadering versus hedendaagse benadering....................................... 1
3.11 Performance management.............................................................................................. 1
3.11.1. Prestatiebeoordeling.............................................................................................. 1
3.11.2. Types beoordelingen..............................................................................................1
3.11.3. Beoordelingscriteria............................................................................................... 1
3.11.4. Formeel beoordelen............................................................................................... 1
3.11.4.1. Prestatie- en functioneringsbeoordelingsgesprek......................................... 1
3.11.4.2. Beoordelingsinstrumenten.................................................................................. 1
3.11.4.3. Gesprekstypes.............................................................................................. 1
3.11.4.4. STAR(R) methode bij beoordeling.................................................................1
2
, 3.11.4.5. Performancemanagement onder vuur.......................................................... 1
3.11.5. Informeel beoordelen............................................................................................. 1
3.12. Beloning (salaris en andere arbeidsvoorwaarden)......................................................... 1
3.12.1. Functies van beloning............................................................................................ 1
3.12.2. Belongssystemen...................................................................................................1
3.12.2.1. Belonen op basis van functie en ervaring..................................................... 1
3.12.2.2. Beloning op basis van vaardigheden (input).................................................1
3.12.2.3. Beloning op basis van prestaties (output).....................................................1
3.12.2.4. Beloning op basis van gedrag.......................................................................1
3.12.3. Link tussen operationeel en strategisch HRM....................................................... 1
3.13 Actuele vraagstukken...................................................................................................... 1
3.13.1. Inkrimping managen.............................................................................................. 1
3.13.1.1. Ongewenste effecten van downsizing.......................................................... 1
3.13.1.2. Strategisch downsizen: meest gemaakte fouten.......................................... 1
3.13.1.3. Survivor syndrome........................................................................................ 1
3.13.1.4. Alternatieven voor downsizing...................................................................... 1
3.14. Van HR metrics naar HR analytics..................................................................................1
3.14.1. Van data naar beleid.............................................................................................. 1
3.15. Sociale innovatie.............................................................................................................1
3.15.1. Sociale economie...................................................................................................1
3.15.2 Evenwicht werk en privé......................................................................................... 1
3.15.2.1. Werk-privé conflict.........................................................................................1
3.15.2.2. Oplossingen voor werk-privé conflict............................................................ 1
3.15.2.3. Werk-privépraktijken..................................................................................... 1
3.15.2.4. Mechanismen van werk-privé praktijken.......................................................1
Hoofdstuk 4: Organisatiecultuur................................................................................................1
4.1. Wat is organisatie structuur?............................................................................................ 1
4.1.1. “Goede” vs. toxische organisatiecultuur...................................................................1
4.1.2. 7 primaire kenmerken van een organisatiecultuur................................................... 1
4.1.2.1. Verschillen in culturen..................................................................................... 1
4.1.3. Dominante culturen en subculturen......................................................................... 1
4.1.4. Sterke en zwakke organisatieculturen..................................................................... 1
4.1.4.1. Family Friendly work cultures......................................................................... 1
4.2. Wat doet organisatiecultuur?............................................................................................ 1
4.2.1. Organisatieklimaat................................................................................................... 1
4.2.2. Organisatiecultuur en formalisatie........................................................................... 1
4.2.3. Organisatiecultuur en decentralisatie.......................................................................1
4.2.5. Cultuur als Risico..................................................................................................... 1
4.3. Hoe wordt cultuur gevormd en beïnvloed?....................................................................... 1
4.3.1. Hoe ontstaat organisatiecultuur?............................................................................. 1
3
, 4.3.1.1. Selectie........................................................................................................... 1
4.3.1.2. Socialisatie......................................................................................................1
4.3.1.3. Topmanagement als rolmodel.........................................................................1
4.3.2. Structurele invloeden op cultuur.............................................................................. 1
4.4. Lagen in een organisatiecultuur........................................................................................1
4.4.1. Symbolen................................................................................................................. 1
4.4.2. Taal en jargon.......................................................................................................... 1
4.4.3. Verhalen en helden................................................................................................. 1
4.4.4. Rituelen....................................................................................................................1
4.5. Cultuur veranderen........................................................................................................... 1
4.5.1. Een ethische organisatiecultuur creëren..................................................................1
4.5.1.1. Een ethische = een innovatieve cultuur?........................................................ 1
4.5.1.2. Corporate Ethics Virtues Model...................................................................... 1
4.5.2. Een positieve cultuur creëren.................................................................................. 1
4.5.2.1. Positieve cultuur: valkuilen..............................................................................1
Hoofdstuk 5: Attitudes, werktevredenheid en (werk)stress.................................................... 1
5.1. Wat is een attitude?.......................................................................................................... 1
5.1.1. Attitudes en gedrag..................................................................................................1
5.1.1.1. Wanneer leiden attitudes tot gedrag?............................................................. 1
5.2. Attitudes ten aanzien van werk.........................................................................................1
5.3. Cognitieve dissonantie......................................................................................................1
5.4. Werktevredenheid.............................................................................................................1
5.4.1. Bepalende factoren voor werktevredenheid............................................................ 1
5.4.2. Gevolgen van ontevredenheid................................................................................. 1
5.4.3. Waarom reageren medewerkers verschillend op dezelfde werkomgeving?............1
5.5. Werkattitudes: implicaties voor HRM................................................................................ 1
5.5.1. Wat zegt de wetenschap?........................................................................................1
5.6. Werkstress........................................................................................................................ 1
5.6.1. Hoe ontstaat stress?................................................................................................ 1
5.6.2. Gevolgen van stress................................................................................................ 1
5.6.3. Wanneer gaat stress over in burnout?.....................................................................1
5.7. Stressmanagement...........................................................................................................1
Hoofdstuk 6: Diversiteit.............................................................................................................. 1
6.1. Demografische trends.......................................................................................................1
6.2. Verschillende niveaus van diversiteit................................................................................ 1
6.3. Discriminatie..................................................................................................................... 1
6.3.1. Directe vs Indirecte discriminatie............................................................................. 1
6.3.2. Stereotypen doorprikt...............................................................................................1
6.3.3. Belang van psychologische veiligheid..................................................................... 1
6.3.4. Diversiteit aan de oppervlakte: biografische kenmerken......................................... 1
4