Begrippenlijst Psychologie – Rechten
Hoofdstuk 1 - Geest, gedrag, en psychologie als wetenschap
Psychologie Psychologie is een breed domein,
met vele specialisaties.
Fundamenteel is psychologie de
wetenschap van gedrag en
geestelijke processen. Omvat zowel
interne mentale processen als
externe, observeerbare
gedragingen. Gebaseerd op
objectieve en testbare
wetenschappelijke evidentie.
Psychologie is geen
pseudowetenschap.
Wat doen psychologen? Psychologie is een breed domein
met vele specialisaties,
onderverdeeld in drie grote
categorieën/groepen:
experimentele psychologie,
psychologie in het onderwijs
(docenten) en toegepaste
psychologie.
Experimentele psychologen Voeren het meeste onderzoek uit
op het brede terrein van de
psychologie.
Kunnen in privébedrijven of voor de
overheid werken.
Psychologie in het onderwijs Geven vaak les aan een
hogeschool of universiteit.
Toegepaste psychologen Gebruiken de kennis die door
experimentele psychologen
vergaard is om problemen van
mensen op te lossen.
Psychiater Medische specialisatie, eerst
basisopleiding arts, specialisatie in
de behandeling van mentale en
gedragsproblemen, voorschrijven
van medicatie is mogelijk.
Biologisch perspectief Visie op de menselijke natuur:
we zijn complexe systemen die
zowel op erfelijke als op
omgevingsinvloeden reageren.
Wat bepaalt gedrag:
hersenstructuren (neuronen),
, biochemie en aangeboren reacties
op externe signalen.
Accent in het onderzoek: Het
zenuwstelsel/de hersenen en
endocriene systemen, evolutionaire
voordelen of gedragingen.
Slaaponderzoek: kijken naar de
mate waarin je alert bent als je
slaapt, de hersengolven tijdens de
slaap, in welke fase van slaap?
Cognitief perspectief Visie op de menselijke natuur:
we zijn informatie verwerkende
systemen.
Wat bepaalt gedrag:
interpretatie van ervaringen door
verwerking in de hersenen.
Accent in het onderzoek:
mentale processen, waaronder
sensatie, perceptie, leren,
geheugen, en taal.
Slaaponderzoek: wat is het
mentale proces achter van slaap
over gaan naar dromen?
Behavioristisch perspectief Visie op de menselijke natuur:
we reageren op onze omgeving
volgens de principes van
geconditioneerd leren.
Wat bepaalt gedrag: stimulus
signalen, verleden van beloningen
en straffen.
Accent in het onderzoek:
“wetten” die onze responsen
verbinden aan
stimulusomstandigheden in de
omgeving.
Slaaponderzoek: slaapapneu,
machines die ze hebben kunnen
ontwikkelen.
Perspectief van de gehele persoon Visie op de menselijke natuur:
we zijn gedreven door onbewuste
motieven.
Wat bepaalt gedrag:
psychodynamische invalshoek
benadrukt onbewuste conflicten,
humanistische invalshoek
benadrukt zelfbeeld en behoefte
aan persoonlijke groei, de
, trekken/traits (temperament)
benadering benadrukt blijvende
kenmerken en disposities.
Accent in het onderzoek:
counceling and psychotherapie.
Ontwikkelingsperspectief Visie op de menselijke natuur:
mensen veranderen gedurende
hun leven volgens voorspelbare
patronen.
Wat bepaalt gedrag: de
interactie tussen erfelijkheid en
omgeving.
Accent in het onderzoek:
patronen van
ontwikkelingsgerelateerde
veranderingen en mogelijke
verklaringen.
Slaaponderzoek: baby slaapt
meer dan een volwassen persoon
voorspelbaar patroon, hou ouder
je wordt, hoe minder remslaap je
hebt, inhoudt van dromen
veranderd ook.
Socio-cultureel perspectief Visie op de menselijke natuur:
we zijn sociale dieren; menselijk
gedrag moet in zijn sociale context
geïnterpreteerd worden.
Wat bepaalt gedrag: culturen,
sociale normen en verwachtingen,
sociaal leren.
Accent in het onderzoek: sociale
interactie, socialisatie, cross-
culture verschillen.
Slaaponderzoek: waarom houden
sommige landen een siësta? Hoe
speelt cultuur een rol in de inhoud
van dromen?
Empirisch onderzoek Een onderzoeksbenadering waarbij
onderzoeksgegevens worden
verzameld door middel van
sensorische ervaring en observatie.
Theorie Een toestbare verklaring voor een
set feiten/observaties.
Wetenschappelijke methode Een vier stappen proces voor het
empirisch onderzoeken van een
hypothese waarbij de
omstandigheden zo zijn gekozen
dat vooroordelen en subjectieve
, oordelen worden uitgesloten.
Experimenten Enige methode die oorzaak-gevolg
relaties tussen variabelen kan
nagaan
Vooral toetsen en verklaren.
Variabele vb. Klassen/categorieën (meisjes,
studenten, leeftijd) of fysische
kenmerken (# uren slaaptekort, #
promille alcohol in bloed).
Onafhankelijke variabele De variabele die door de
onderzoeker gemanipuleerd
(veranderd) wordt.
Randomisering De volgorde waarin de stimulus
wordt aangeboden wordt volledig
door het toeval bepaald.
Experimentele conditie Omstandigheden waaraan de leden
van de experimentele groep tijdens
de speciale behandeling worden
blootgesteld.
Controle conditie Omstandigheden waaraan de leden
van de controlegroep tijdens het
experiment worden blootgesteld;
op elk onderdeel identiek aan de
experimentele conditie, met
uitzondering van de speciale
behandeling.
Afhankelijke variabele Variabele die onderzocht wordt.
Correlatie onderzoek Relatie tussen variabelen wordt
bestudeerd zonder manipulatie van
onafhankelijke variabele (geen
oorzaak-gevolg).
Correlatiecoëfficiënt Gaat de mate en richting van
samenhang tussen twee variabelen
na
r kan uiteenlopen van -1 tot +1.
Survey (enquête) Opiniepeilingen: een inventaris van
de opinies bij een representatieve
steekproef van de bevolking, op
basis waarvan men conclusies trekt
over de hele populatie.
Marktonderzoek (welke
verpakkingen worden liefst
gebruikt? …).
Hoofdstuk 1 - Geest, gedrag, en psychologie als wetenschap
Psychologie Psychologie is een breed domein,
met vele specialisaties.
Fundamenteel is psychologie de
wetenschap van gedrag en
geestelijke processen. Omvat zowel
interne mentale processen als
externe, observeerbare
gedragingen. Gebaseerd op
objectieve en testbare
wetenschappelijke evidentie.
Psychologie is geen
pseudowetenschap.
Wat doen psychologen? Psychologie is een breed domein
met vele specialisaties,
onderverdeeld in drie grote
categorieën/groepen:
experimentele psychologie,
psychologie in het onderwijs
(docenten) en toegepaste
psychologie.
Experimentele psychologen Voeren het meeste onderzoek uit
op het brede terrein van de
psychologie.
Kunnen in privébedrijven of voor de
overheid werken.
Psychologie in het onderwijs Geven vaak les aan een
hogeschool of universiteit.
Toegepaste psychologen Gebruiken de kennis die door
experimentele psychologen
vergaard is om problemen van
mensen op te lossen.
Psychiater Medische specialisatie, eerst
basisopleiding arts, specialisatie in
de behandeling van mentale en
gedragsproblemen, voorschrijven
van medicatie is mogelijk.
Biologisch perspectief Visie op de menselijke natuur:
we zijn complexe systemen die
zowel op erfelijke als op
omgevingsinvloeden reageren.
Wat bepaalt gedrag:
hersenstructuren (neuronen),
, biochemie en aangeboren reacties
op externe signalen.
Accent in het onderzoek: Het
zenuwstelsel/de hersenen en
endocriene systemen, evolutionaire
voordelen of gedragingen.
Slaaponderzoek: kijken naar de
mate waarin je alert bent als je
slaapt, de hersengolven tijdens de
slaap, in welke fase van slaap?
Cognitief perspectief Visie op de menselijke natuur:
we zijn informatie verwerkende
systemen.
Wat bepaalt gedrag:
interpretatie van ervaringen door
verwerking in de hersenen.
Accent in het onderzoek:
mentale processen, waaronder
sensatie, perceptie, leren,
geheugen, en taal.
Slaaponderzoek: wat is het
mentale proces achter van slaap
over gaan naar dromen?
Behavioristisch perspectief Visie op de menselijke natuur:
we reageren op onze omgeving
volgens de principes van
geconditioneerd leren.
Wat bepaalt gedrag: stimulus
signalen, verleden van beloningen
en straffen.
Accent in het onderzoek:
“wetten” die onze responsen
verbinden aan
stimulusomstandigheden in de
omgeving.
Slaaponderzoek: slaapapneu,
machines die ze hebben kunnen
ontwikkelen.
Perspectief van de gehele persoon Visie op de menselijke natuur:
we zijn gedreven door onbewuste
motieven.
Wat bepaalt gedrag:
psychodynamische invalshoek
benadrukt onbewuste conflicten,
humanistische invalshoek
benadrukt zelfbeeld en behoefte
aan persoonlijke groei, de
, trekken/traits (temperament)
benadering benadrukt blijvende
kenmerken en disposities.
Accent in het onderzoek:
counceling and psychotherapie.
Ontwikkelingsperspectief Visie op de menselijke natuur:
mensen veranderen gedurende
hun leven volgens voorspelbare
patronen.
Wat bepaalt gedrag: de
interactie tussen erfelijkheid en
omgeving.
Accent in het onderzoek:
patronen van
ontwikkelingsgerelateerde
veranderingen en mogelijke
verklaringen.
Slaaponderzoek: baby slaapt
meer dan een volwassen persoon
voorspelbaar patroon, hou ouder
je wordt, hoe minder remslaap je
hebt, inhoudt van dromen
veranderd ook.
Socio-cultureel perspectief Visie op de menselijke natuur:
we zijn sociale dieren; menselijk
gedrag moet in zijn sociale context
geïnterpreteerd worden.
Wat bepaalt gedrag: culturen,
sociale normen en verwachtingen,
sociaal leren.
Accent in het onderzoek: sociale
interactie, socialisatie, cross-
culture verschillen.
Slaaponderzoek: waarom houden
sommige landen een siësta? Hoe
speelt cultuur een rol in de inhoud
van dromen?
Empirisch onderzoek Een onderzoeksbenadering waarbij
onderzoeksgegevens worden
verzameld door middel van
sensorische ervaring en observatie.
Theorie Een toestbare verklaring voor een
set feiten/observaties.
Wetenschappelijke methode Een vier stappen proces voor het
empirisch onderzoeken van een
hypothese waarbij de
omstandigheden zo zijn gekozen
dat vooroordelen en subjectieve
, oordelen worden uitgesloten.
Experimenten Enige methode die oorzaak-gevolg
relaties tussen variabelen kan
nagaan
Vooral toetsen en verklaren.
Variabele vb. Klassen/categorieën (meisjes,
studenten, leeftijd) of fysische
kenmerken (# uren slaaptekort, #
promille alcohol in bloed).
Onafhankelijke variabele De variabele die door de
onderzoeker gemanipuleerd
(veranderd) wordt.
Randomisering De volgorde waarin de stimulus
wordt aangeboden wordt volledig
door het toeval bepaald.
Experimentele conditie Omstandigheden waaraan de leden
van de experimentele groep tijdens
de speciale behandeling worden
blootgesteld.
Controle conditie Omstandigheden waaraan de leden
van de controlegroep tijdens het
experiment worden blootgesteld;
op elk onderdeel identiek aan de
experimentele conditie, met
uitzondering van de speciale
behandeling.
Afhankelijke variabele Variabele die onderzocht wordt.
Correlatie onderzoek Relatie tussen variabelen wordt
bestudeerd zonder manipulatie van
onafhankelijke variabele (geen
oorzaak-gevolg).
Correlatiecoëfficiënt Gaat de mate en richting van
samenhang tussen twee variabelen
na
r kan uiteenlopen van -1 tot +1.
Survey (enquête) Opiniepeilingen: een inventaris van
de opinies bij een representatieve
steekproef van de bevolking, op
basis waarvan men conclusies trekt
over de hele populatie.
Marktonderzoek (welke
verpakkingen worden liefst
gebruikt? …).
