Hoofdstuk 1: Belangrijke begrippen
1 Wat is strafrecht?
▪ Strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepalen onder welke voorwaarden voor specifieke
gedragingen specifieke sancties opgelegd worden.
₋ Specifieke gedragingen: misdrijven
₋ Specifieke sancties: strafrechtelijke sancties
▪ Het materieel strafrecht
₋ Dit is eerder van toepassing op het strafrecht
₋ Hierbij gaat het over de effectief begaan van misdrijven
▪ Het formeel strafrecht
₋ Dit is eerder van toepassing op strafprocesrecht
₋ Hierbij gaat het over de procedureregels
1.1 Kenmerken van strafrecht
▪ Publiekrecht
₋ Strafrecht is publiekrecht
₋ Het is de overheid die bepaalde gedragingen strafbaar stelt en die sancties bepaalt
₋ Een strafzaak gaat niet over conflict tussen twee of meer burgers of partijen
₋ Het is het Openbaar Ministerie die ene persoon ter verantwoording roept
▪ Openbare orde
₋ Strafrecht is van openbare orde
₋ Het is van dwingend recht
Het zijn regels waar men niet zomaar mag van afwijken
Het raakt de fundamenten van de maatschappij
▪ Legaal recht
₋ Dit heeft betrekking op het legaliteitsbeginsel
₋ Hierin wordt bepaald dat niemand kan worden gestraft voor een misdrijf waarvan de
bestanddelen niet in de wet worden omschreven
₋ Hierin wordt bepaald dat niemand kan worden gestraft met straf waarin de wet niet voorziet
▪ Sanctierecht
₋ Typische sancties bij een misdrijf
Gevangenisstraf
Geldboetes (opdeciemen; x 8)
Werkstraf
Elektronisch toezicht
Probatiestraf
1.1.1 Het legaliteitsbeginsel
▪ Nullum crimen sine lege = geen misdrijf zonder wet
₋ Een gedraging is maar strafbaar als ze als dusdanig in de wet staat beschreven
▪ Nulla peona sine lege = geen straf zonder wet
₋ De strafwet voorziet bepaalde sancties voor verschillende strafbare gedragingen
₋ Het zijn deze sancties die rechter moet toepassen
1
,1.2 Drie kernbegrippen
▪ Dader
₋ Natuurlijk persoon
₋ Rechtspersoon
▪ Strafrechtelijke sancties
₋ Er kunnen verschillende strafrechtelijke sancties opgelegd worden aan de dader
▪ Misdrijf
₋ We onderscheiden 3 soorten misdrijven
Overtredingen
Wanbedrijven
Misdaden
2 Bronnen van strafrecht
2.1 Wetgeving
▪ Internationale bronnen
₋ EVRM: Europees verdrag tot bescherming van Rechten van Mens en Fundamentele Vrijheden
₋ BUPO: Internationaal verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten
▪ Nationale bronnen
₋ Grondwet
₋ Strafwetboek
₋ Wetboek van strafvordering
₋ ….
2.2 Rechtspraak
▪ Rechtspraak gebeurt door….
₋ Rechters
₋ Raadsheren
▪ Geen bindende bron
₋ Rechtspraak is enkel bindend voor de betrokken partijen
₋ Rechtspraak is dus niet bindend voor de gehele gemeenschap
▪ Gezaghebbende bron
₋ Een vernieuwend vonnis of arrest dat in een gelijkaardige zaak is uitgesproken, zal zeker in
overweging genomen bij behandeling van volgende zaken
2.3 Rechtsleer
▪ De rechtsleer beïnvloedt zowel de rechtspraak als de wetgeving
▪ Commentaren van rechtsgeleerden en hun rechtsvinding inspireren de rechters en rechtzoekenden
₋ Niet bindend
₋ Gezaghebbend
2
,3 De strafgerechten
▪ Hoe meer naar boven, hoe minder rechtbanken er zijn
₋ Onderste rechtbanken zijn minder belangrijk
₋ Bovenste rechtbanken zijn meest belangrijk
▪ Hof van Cassatie
₋ Er is slechts één Hof van Cassatie
₋ Gaat niet over inhoudelijke kenmerken van een zaak
₋ Gaat enkel over procedurefouten in een zaak
₋ Indien er procedurefout wordt vastgesteld, dan gaat de zaak terug naar de rechtbank waar de
zaak voor het laatst werd behandeld
4 Toepassing van strafwet in de tijd: niet-retroactiviteit van strafwet
▪ Het principe is dat retroactiviteit verboden is
₋ De niet-retroactiviteit van strafwet bepaald dat strafwet niet kan terugwerken in de tijd
₋ Welke strafwet moet toegepast worden? Daarvoor gelden twee principes:
Niet-retroactiviteit van de strengere strafwet
Retroactiviteit van mildere strafwet
4.1 Strengere strafwet
▪ Een strengere strafwet kan niet retroactief toegepast worden
₋ Dit zou ingaan tegen legaliteitsbeginsel
₋ Het is onmogelijk om feiten te bestraffen die op ogenblik dat ze begaan werden nog niet als
misdrijf omschreven en dus niet strafbaar waren
VOORBEELD:
▪ September 2017: feiten worden gepleegd, toen was kraken nog geen misdrijf
▪ November 2017: de kraakwet kwam tot stand
▪ Maart 2018: de zaak komt voor de rechtbank
▪ Moet rechter kraakwet toepassen, ookal gebeurden feiten voordat wet tot stand kwam?
₋ Neen, krakers kunnen niet veroordeeld worden
₋ Volgens art. 2 Sw kan wet niet met terugwerkende kracht worden toegepast
3
,4.2 Mildere strafwet
▪ Een mildere strafwet kan wel retroactief toegepast worden
₋ Art. 2,2e lid Sw. : Indien de straf, ten tijde van het vonnis bepaald, verschilt van die welke ten
tijde van het misdrijf was bepaald, wordt de minst zware straf toegepast.
Hier komt het legaliteitsbeginsel niet in gedrang
VOORBEELD:
▪ September 2014: maximumstraf voor diefstal is 5 jaar
▪ Februari 2015: maximumstraf voor diefstal wordt verlaagd naar 3 jaar
▪ Mei 2025: komt een zaak voor waarbij diefstal werd gepleegd ten tijde van september 2014
▪ Welke straf zal rechter toepassen voor uitspraak in 2025?
₋ De mildere straf van 3 jaar zal worden toegepast
4
,5 Cases
5.1 Case 1
Omer Vanderbiest is al enkele jaren gelukkig getrouwd met Annelies. De jonggehuwden hebben een
leuk huis met een mooie tuin in een klein dorp op het platteland. Annelies is een echte zonneklopper,
en als het weer en het werk het toelaten, ligt ze in de tuin van de zon te genieten. Omer heeft er daarom
voor gezorgd dat de tuin goed afgemaakt is met een haag die bijna ondoorzichtig is, zodat Annelies
rustig kan liggen en genieten, zonder ongewenste gluurders in de buurt.
De buurman is de pastoor van het dorp. Het is al een paar keer gebeurd dat Annelies, als ze zeer schaars
gekleed in de zon lag, opgeschrikt werd doordat buurman pastoor op een ladder stond omdat hij plots
herstellingen moest doen aan het dank van zijn huis, of omdat hij de vensters van de bovenverdieping
moest wassen en daardoor een prachtig zicht had op haar. Door deze en andere incidenten denken
Omer en Annelies dat ze met een gluurder te maken hebben. Op een zekere dag wordt het teveel.
Annelies ligt te slapen in de zon en schrikt zich een hoedje als de pastoor ineens naast haar staat. Nu
blijkt dat de pastoor door een opening in de haag in hun tuin binnengedrongen is, en als excuus zegt
hij dat hij kwam zien of ze soms geen eieren had voor hem. Omer wordt woest en geeft de pastoor een
vuistslag waardoor hij even KO is.
▪ De pastoor doet een aangifte bij de politie. Op grond van welk artikel zal Omer vervolgd worden?
₋ Het gaat hier over slagen en verwondingen
₋ Er is een verschil tussen opzettelijke en onopzettelijke slagen en verwondingen
₋ Het gaat hier over opzettelijke slagen en verwondingen
₋ Artikel 398 Sw.
5.2 Case 2
Mevrouw Vandevoort werd al jong weduwe. Ze heeft echter heel haar leven hard gewerkt en goed
gespaard, met als resultaat dat haar kinderen degelijke studies hebben kunnen doen en zeer goed hun
eigen weg kunnen gaan. Ze heeft haar huis kunnen afbetalen en goed in orde kunnen houden en ze
heeft nog een som gespaard waarmee ze nu ook nog een kleiner huisje kan kopen maar hiervoor moet
ze een lening nemen. Op zich is dit geen probleem, want mevr. Vandevoort verhuurt haar ‘grote’ huis
aan een Nederlands echtpaar dat juist verhuisd is naar België. Met het huurgeld kan ze haar lening
afbetalen en zo hoopt ze ongestoord te kunnen genieten van haar pensioen.
In het begin betaalt het Nederlandse echtpaar de huur heel stipt, maar daarna begint het een beetje
slechter te gaan. Aanvankelijk maakt mevrouw Vandevoort zich geen zorgen, want iedereen heeft het
financieel wel eens moeilijk, maar daarna loopt het toch de spuigaten uit. Het echtpaar heeft al meer
dan een jaar niet meer betaald, en ondanks de aangetekende brief die mevrouw heeft geschreven,
krijgt ze geen reactie. De zoon van mevrouw Vandevoort beslist dat het genoeg is geweest en gaat
klacht neerleggen bij de politie tegen het echtpaar wegens oplichting en diefstal. Hij vindt het een
schande dat zijn hardwerkende, alleenstaande moeder zo schandelijk wordt behandeld door deze
‘oplichters’.
▪ Is het Nederlandse echtpaar strafbaar? Motiveer.
₋ Deze kwestie valt niet onder ‘misdrijven’
₋ Het is gewone burgerlijke kwestie en kan daardoor niet strafrechtelijk worden gesanctioneerd
5
,5.3 Case 3
Op 25 juni 2024 ‘s morgens pleegde Leander de Somer een diefstal in een bewoond huis in de
Steegstraat 35 in Anderlecht. Door het slechte weer was het ook een uur na zonsopgang buiten nog
behoorlijk donker. Hij wordt betrapt door de bewoner van het huis. Die probeert hem tegen te houden
maar Leander duwt de bewoner weg en kan vluchten. De bewoner is lichtgewond. Drie dagen later
wordt Leander aangehouden. Het Openbaar Ministerie eist een veroordeling op grond van art. 471 Sw.,
omdat het op dat ogenblik buiten zo donker was alsof het nog midden in de nacht was, en het dus,
naar de geest van art. 478 Sw., nog nacht was.
▪ Kan dit? Motiveer en vermeld de relevante wetsartikelen.
₋ Art. 478: Diefstal bij nacht is de diefstal gepleegd meer dan een uur voor zonsopgang en meer
dan een uur na zonsondergang.
₋ In dit voorbeeld staat er ‘een uur na zonsopgang’
₋ Kan de rechtbank dan wel oordelen dat het nog nacht was?
Neen, dit gaat in tegen het legaliteitsbeginsel. De wet zou in dit voorbeeld verkeerd worden
toegepast. Ze zouden het art. 478 niet respecteren, want volgens dat artikel is ‘nacht’ een
uur voor zonsopgang en meer dan een uur na zonsopgang. In het voorbeeld wordt er
expliciet gezegd dat het al een uur na zonsopgang is. het artikel 478 mag dan ook niet
worden toegepast.
5.4 Case 4
Seksuele relatie tussen een minderjarige en een meerderjarige van hetzelfde geslacht (art. 372 bis Sw.,
opgeheven W. 18 juni 1985). Marieke en Lieve werden in 1984 verliefd op elkaar. Marieke was dan
zestien en Lieve achttien. Al vrij vlug hadden ze een relatie en na twee jaar gingen ze samenwonen. In
1989 liep het fout met de relatie, omdat Lieve verliefd geworden was op een andere vrouw. Deze breuk
gaf aanleiding tot een hevige ruzie. Marieke voelde zich bedrogen en zocht naar redenen om zich op
Lieve te wreken. Eind 1989 diende ze een klacht in op grond van het vroeger art. 372 bis Sw., dat nu
wel opgeheven is, maar dat wel nog van toepassing was op het ogenblik dat Lieve en zij een seksuele
relatie hadden, en dat zij minderjarig was, en Lieve meerderjarig. Lieve ontkent niet dat zij in 1985 een
seksuele relatie had met de minderjarige Marieke.
▪ Is dit strafbaar? Motiveer en vermeld de relevante wetsartikelen.
₋ Retroactiviteit
₋ Meest vergaande vorm van strafmindering
₋ Het was ten tijde van het vonnis niet meer strafbaar, ze zal dus geen straf krijgen
₋ Het artikel is niet meer terug te vinden in het strafwetboek, want ten tijde van het vonnis was
het niet meer strafbaar
6
, Hoofdstuk 2: Toepassing van algemeen strafrecht op bijzonder recht
1 Inleiding
▪ Algemeen strafrecht
₋ Op alle misdrijven toepasselijke regels
₋ Boek I Strafwetboek
₋ Complementaire wetten
▪ Bijzonder strafrecht
₋ Verschillende misdrijven afzonderlijk beschouwd
₋ Boek II Strafwetboek
₋ Bijzondere wetten
1.1 Strafwetboek
▪ Boek I: Misdrijven en bestraffing in het algemeen (art. 1 – 100ter Sw.)
₋ Misdrijven
₋ Straffen
₋ Andere veroordelingen die wegens misdaad, wanbedrijf of straf kunnen worden uitgesproken
₋ Poging tot misdaad of wanbedrijf
₋ Samenloop
₋ Deelneming van verschillende personen aan een zelfde misdaad / wanbedrijf
₋ Rechtvaardigings- en verschoningsgronden
₋ Verzachtende omstandigheden
₋ Tenietgaan van straffen
▪ Boek II: Misdrijven en hun bestraffing in het bijzonder (art. 101 – 566 Sw.)
₋ Tegen de veiligheid van de Staat
₋ Ernstige schendingen van internationaal humanitair recht
₋ Terroristische misdrijven
₋ Misdaden en wanbedrijven door de Grondwet gewaarborgde rechten schenden
₋ Tegen de openbare trouw
₋ Tegen de openbare orde, gepleegd door personen die een openbaar ambt uitoefenen of door
bedienaren der erediensten in de uitoefening van hun bediening
₋ Tegen de openbare orde door bijzondere personen gepleegd
₋ Tegen de openbare veiligheid gepleegd
₋ Misdaden / wanbedrijven m.b.t. het nemen van gijzelaars
₋ Tegen de orde der familie (Door de wet van 21 maart 2022 werd een deel van het strafwetboek
hervormd. Het seksueel strafrecht is in het handboek weggehaald uit titel VII, waar het stond
onder ‘Misdaden en wanbedrijven tegen de orde der familie en tegen de openbare
zedelijkheid’. Het is nu ondergebracht onder titel VIII ‘Misdaden en wanbedrijven tegen
personen’, meer bepaald in 2 hoofdstukken: hoofdstuk 1/1 en hoofdstuk 3bis/1.)
₋ Tegen personen
₋ Tegen eigendommen
₋ Informaticamisdrijven
₋ Overtredingen
7
, 1.2 Toepassing algemeen strafrecht op bijzondere strafwetten
▪ Art. 100 Sw. : Bij gebreke van andersluidende bepalingen in bijzondere wetten en verordeningen,
worden de bepalingen van het eerste boek van dit wetboek toegepast op de misdrijven die bij die
wetten en verordeningen strafbaar zijn gesteld
₋ Dit behandelt de toepassing van het algemeen strafrecht op de bijzondere strafwetten
₋ De uitzonderingen op de toepassing van het principe van art. 100 Sw.
Andersluidende bepaling: wijkt af van algemene regel
Strafbare deelneming: verschillende personen plegen samen een misdrijf
Verzachtende omstandigheden: omstandigheden die de straf gaan verminderen
8
1 Wat is strafrecht?
▪ Strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepalen onder welke voorwaarden voor specifieke
gedragingen specifieke sancties opgelegd worden.
₋ Specifieke gedragingen: misdrijven
₋ Specifieke sancties: strafrechtelijke sancties
▪ Het materieel strafrecht
₋ Dit is eerder van toepassing op het strafrecht
₋ Hierbij gaat het over de effectief begaan van misdrijven
▪ Het formeel strafrecht
₋ Dit is eerder van toepassing op strafprocesrecht
₋ Hierbij gaat het over de procedureregels
1.1 Kenmerken van strafrecht
▪ Publiekrecht
₋ Strafrecht is publiekrecht
₋ Het is de overheid die bepaalde gedragingen strafbaar stelt en die sancties bepaalt
₋ Een strafzaak gaat niet over conflict tussen twee of meer burgers of partijen
₋ Het is het Openbaar Ministerie die ene persoon ter verantwoording roept
▪ Openbare orde
₋ Strafrecht is van openbare orde
₋ Het is van dwingend recht
Het zijn regels waar men niet zomaar mag van afwijken
Het raakt de fundamenten van de maatschappij
▪ Legaal recht
₋ Dit heeft betrekking op het legaliteitsbeginsel
₋ Hierin wordt bepaald dat niemand kan worden gestraft voor een misdrijf waarvan de
bestanddelen niet in de wet worden omschreven
₋ Hierin wordt bepaald dat niemand kan worden gestraft met straf waarin de wet niet voorziet
▪ Sanctierecht
₋ Typische sancties bij een misdrijf
Gevangenisstraf
Geldboetes (opdeciemen; x 8)
Werkstraf
Elektronisch toezicht
Probatiestraf
1.1.1 Het legaliteitsbeginsel
▪ Nullum crimen sine lege = geen misdrijf zonder wet
₋ Een gedraging is maar strafbaar als ze als dusdanig in de wet staat beschreven
▪ Nulla peona sine lege = geen straf zonder wet
₋ De strafwet voorziet bepaalde sancties voor verschillende strafbare gedragingen
₋ Het zijn deze sancties die rechter moet toepassen
1
,1.2 Drie kernbegrippen
▪ Dader
₋ Natuurlijk persoon
₋ Rechtspersoon
▪ Strafrechtelijke sancties
₋ Er kunnen verschillende strafrechtelijke sancties opgelegd worden aan de dader
▪ Misdrijf
₋ We onderscheiden 3 soorten misdrijven
Overtredingen
Wanbedrijven
Misdaden
2 Bronnen van strafrecht
2.1 Wetgeving
▪ Internationale bronnen
₋ EVRM: Europees verdrag tot bescherming van Rechten van Mens en Fundamentele Vrijheden
₋ BUPO: Internationaal verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten
▪ Nationale bronnen
₋ Grondwet
₋ Strafwetboek
₋ Wetboek van strafvordering
₋ ….
2.2 Rechtspraak
▪ Rechtspraak gebeurt door….
₋ Rechters
₋ Raadsheren
▪ Geen bindende bron
₋ Rechtspraak is enkel bindend voor de betrokken partijen
₋ Rechtspraak is dus niet bindend voor de gehele gemeenschap
▪ Gezaghebbende bron
₋ Een vernieuwend vonnis of arrest dat in een gelijkaardige zaak is uitgesproken, zal zeker in
overweging genomen bij behandeling van volgende zaken
2.3 Rechtsleer
▪ De rechtsleer beïnvloedt zowel de rechtspraak als de wetgeving
▪ Commentaren van rechtsgeleerden en hun rechtsvinding inspireren de rechters en rechtzoekenden
₋ Niet bindend
₋ Gezaghebbend
2
,3 De strafgerechten
▪ Hoe meer naar boven, hoe minder rechtbanken er zijn
₋ Onderste rechtbanken zijn minder belangrijk
₋ Bovenste rechtbanken zijn meest belangrijk
▪ Hof van Cassatie
₋ Er is slechts één Hof van Cassatie
₋ Gaat niet over inhoudelijke kenmerken van een zaak
₋ Gaat enkel over procedurefouten in een zaak
₋ Indien er procedurefout wordt vastgesteld, dan gaat de zaak terug naar de rechtbank waar de
zaak voor het laatst werd behandeld
4 Toepassing van strafwet in de tijd: niet-retroactiviteit van strafwet
▪ Het principe is dat retroactiviteit verboden is
₋ De niet-retroactiviteit van strafwet bepaald dat strafwet niet kan terugwerken in de tijd
₋ Welke strafwet moet toegepast worden? Daarvoor gelden twee principes:
Niet-retroactiviteit van de strengere strafwet
Retroactiviteit van mildere strafwet
4.1 Strengere strafwet
▪ Een strengere strafwet kan niet retroactief toegepast worden
₋ Dit zou ingaan tegen legaliteitsbeginsel
₋ Het is onmogelijk om feiten te bestraffen die op ogenblik dat ze begaan werden nog niet als
misdrijf omschreven en dus niet strafbaar waren
VOORBEELD:
▪ September 2017: feiten worden gepleegd, toen was kraken nog geen misdrijf
▪ November 2017: de kraakwet kwam tot stand
▪ Maart 2018: de zaak komt voor de rechtbank
▪ Moet rechter kraakwet toepassen, ookal gebeurden feiten voordat wet tot stand kwam?
₋ Neen, krakers kunnen niet veroordeeld worden
₋ Volgens art. 2 Sw kan wet niet met terugwerkende kracht worden toegepast
3
,4.2 Mildere strafwet
▪ Een mildere strafwet kan wel retroactief toegepast worden
₋ Art. 2,2e lid Sw. : Indien de straf, ten tijde van het vonnis bepaald, verschilt van die welke ten
tijde van het misdrijf was bepaald, wordt de minst zware straf toegepast.
Hier komt het legaliteitsbeginsel niet in gedrang
VOORBEELD:
▪ September 2014: maximumstraf voor diefstal is 5 jaar
▪ Februari 2015: maximumstraf voor diefstal wordt verlaagd naar 3 jaar
▪ Mei 2025: komt een zaak voor waarbij diefstal werd gepleegd ten tijde van september 2014
▪ Welke straf zal rechter toepassen voor uitspraak in 2025?
₋ De mildere straf van 3 jaar zal worden toegepast
4
,5 Cases
5.1 Case 1
Omer Vanderbiest is al enkele jaren gelukkig getrouwd met Annelies. De jonggehuwden hebben een
leuk huis met een mooie tuin in een klein dorp op het platteland. Annelies is een echte zonneklopper,
en als het weer en het werk het toelaten, ligt ze in de tuin van de zon te genieten. Omer heeft er daarom
voor gezorgd dat de tuin goed afgemaakt is met een haag die bijna ondoorzichtig is, zodat Annelies
rustig kan liggen en genieten, zonder ongewenste gluurders in de buurt.
De buurman is de pastoor van het dorp. Het is al een paar keer gebeurd dat Annelies, als ze zeer schaars
gekleed in de zon lag, opgeschrikt werd doordat buurman pastoor op een ladder stond omdat hij plots
herstellingen moest doen aan het dank van zijn huis, of omdat hij de vensters van de bovenverdieping
moest wassen en daardoor een prachtig zicht had op haar. Door deze en andere incidenten denken
Omer en Annelies dat ze met een gluurder te maken hebben. Op een zekere dag wordt het teveel.
Annelies ligt te slapen in de zon en schrikt zich een hoedje als de pastoor ineens naast haar staat. Nu
blijkt dat de pastoor door een opening in de haag in hun tuin binnengedrongen is, en als excuus zegt
hij dat hij kwam zien of ze soms geen eieren had voor hem. Omer wordt woest en geeft de pastoor een
vuistslag waardoor hij even KO is.
▪ De pastoor doet een aangifte bij de politie. Op grond van welk artikel zal Omer vervolgd worden?
₋ Het gaat hier over slagen en verwondingen
₋ Er is een verschil tussen opzettelijke en onopzettelijke slagen en verwondingen
₋ Het gaat hier over opzettelijke slagen en verwondingen
₋ Artikel 398 Sw.
5.2 Case 2
Mevrouw Vandevoort werd al jong weduwe. Ze heeft echter heel haar leven hard gewerkt en goed
gespaard, met als resultaat dat haar kinderen degelijke studies hebben kunnen doen en zeer goed hun
eigen weg kunnen gaan. Ze heeft haar huis kunnen afbetalen en goed in orde kunnen houden en ze
heeft nog een som gespaard waarmee ze nu ook nog een kleiner huisje kan kopen maar hiervoor moet
ze een lening nemen. Op zich is dit geen probleem, want mevr. Vandevoort verhuurt haar ‘grote’ huis
aan een Nederlands echtpaar dat juist verhuisd is naar België. Met het huurgeld kan ze haar lening
afbetalen en zo hoopt ze ongestoord te kunnen genieten van haar pensioen.
In het begin betaalt het Nederlandse echtpaar de huur heel stipt, maar daarna begint het een beetje
slechter te gaan. Aanvankelijk maakt mevrouw Vandevoort zich geen zorgen, want iedereen heeft het
financieel wel eens moeilijk, maar daarna loopt het toch de spuigaten uit. Het echtpaar heeft al meer
dan een jaar niet meer betaald, en ondanks de aangetekende brief die mevrouw heeft geschreven,
krijgt ze geen reactie. De zoon van mevrouw Vandevoort beslist dat het genoeg is geweest en gaat
klacht neerleggen bij de politie tegen het echtpaar wegens oplichting en diefstal. Hij vindt het een
schande dat zijn hardwerkende, alleenstaande moeder zo schandelijk wordt behandeld door deze
‘oplichters’.
▪ Is het Nederlandse echtpaar strafbaar? Motiveer.
₋ Deze kwestie valt niet onder ‘misdrijven’
₋ Het is gewone burgerlijke kwestie en kan daardoor niet strafrechtelijk worden gesanctioneerd
5
,5.3 Case 3
Op 25 juni 2024 ‘s morgens pleegde Leander de Somer een diefstal in een bewoond huis in de
Steegstraat 35 in Anderlecht. Door het slechte weer was het ook een uur na zonsopgang buiten nog
behoorlijk donker. Hij wordt betrapt door de bewoner van het huis. Die probeert hem tegen te houden
maar Leander duwt de bewoner weg en kan vluchten. De bewoner is lichtgewond. Drie dagen later
wordt Leander aangehouden. Het Openbaar Ministerie eist een veroordeling op grond van art. 471 Sw.,
omdat het op dat ogenblik buiten zo donker was alsof het nog midden in de nacht was, en het dus,
naar de geest van art. 478 Sw., nog nacht was.
▪ Kan dit? Motiveer en vermeld de relevante wetsartikelen.
₋ Art. 478: Diefstal bij nacht is de diefstal gepleegd meer dan een uur voor zonsopgang en meer
dan een uur na zonsondergang.
₋ In dit voorbeeld staat er ‘een uur na zonsopgang’
₋ Kan de rechtbank dan wel oordelen dat het nog nacht was?
Neen, dit gaat in tegen het legaliteitsbeginsel. De wet zou in dit voorbeeld verkeerd worden
toegepast. Ze zouden het art. 478 niet respecteren, want volgens dat artikel is ‘nacht’ een
uur voor zonsopgang en meer dan een uur na zonsopgang. In het voorbeeld wordt er
expliciet gezegd dat het al een uur na zonsopgang is. het artikel 478 mag dan ook niet
worden toegepast.
5.4 Case 4
Seksuele relatie tussen een minderjarige en een meerderjarige van hetzelfde geslacht (art. 372 bis Sw.,
opgeheven W. 18 juni 1985). Marieke en Lieve werden in 1984 verliefd op elkaar. Marieke was dan
zestien en Lieve achttien. Al vrij vlug hadden ze een relatie en na twee jaar gingen ze samenwonen. In
1989 liep het fout met de relatie, omdat Lieve verliefd geworden was op een andere vrouw. Deze breuk
gaf aanleiding tot een hevige ruzie. Marieke voelde zich bedrogen en zocht naar redenen om zich op
Lieve te wreken. Eind 1989 diende ze een klacht in op grond van het vroeger art. 372 bis Sw., dat nu
wel opgeheven is, maar dat wel nog van toepassing was op het ogenblik dat Lieve en zij een seksuele
relatie hadden, en dat zij minderjarig was, en Lieve meerderjarig. Lieve ontkent niet dat zij in 1985 een
seksuele relatie had met de minderjarige Marieke.
▪ Is dit strafbaar? Motiveer en vermeld de relevante wetsartikelen.
₋ Retroactiviteit
₋ Meest vergaande vorm van strafmindering
₋ Het was ten tijde van het vonnis niet meer strafbaar, ze zal dus geen straf krijgen
₋ Het artikel is niet meer terug te vinden in het strafwetboek, want ten tijde van het vonnis was
het niet meer strafbaar
6
, Hoofdstuk 2: Toepassing van algemeen strafrecht op bijzonder recht
1 Inleiding
▪ Algemeen strafrecht
₋ Op alle misdrijven toepasselijke regels
₋ Boek I Strafwetboek
₋ Complementaire wetten
▪ Bijzonder strafrecht
₋ Verschillende misdrijven afzonderlijk beschouwd
₋ Boek II Strafwetboek
₋ Bijzondere wetten
1.1 Strafwetboek
▪ Boek I: Misdrijven en bestraffing in het algemeen (art. 1 – 100ter Sw.)
₋ Misdrijven
₋ Straffen
₋ Andere veroordelingen die wegens misdaad, wanbedrijf of straf kunnen worden uitgesproken
₋ Poging tot misdaad of wanbedrijf
₋ Samenloop
₋ Deelneming van verschillende personen aan een zelfde misdaad / wanbedrijf
₋ Rechtvaardigings- en verschoningsgronden
₋ Verzachtende omstandigheden
₋ Tenietgaan van straffen
▪ Boek II: Misdrijven en hun bestraffing in het bijzonder (art. 101 – 566 Sw.)
₋ Tegen de veiligheid van de Staat
₋ Ernstige schendingen van internationaal humanitair recht
₋ Terroristische misdrijven
₋ Misdaden en wanbedrijven door de Grondwet gewaarborgde rechten schenden
₋ Tegen de openbare trouw
₋ Tegen de openbare orde, gepleegd door personen die een openbaar ambt uitoefenen of door
bedienaren der erediensten in de uitoefening van hun bediening
₋ Tegen de openbare orde door bijzondere personen gepleegd
₋ Tegen de openbare veiligheid gepleegd
₋ Misdaden / wanbedrijven m.b.t. het nemen van gijzelaars
₋ Tegen de orde der familie (Door de wet van 21 maart 2022 werd een deel van het strafwetboek
hervormd. Het seksueel strafrecht is in het handboek weggehaald uit titel VII, waar het stond
onder ‘Misdaden en wanbedrijven tegen de orde der familie en tegen de openbare
zedelijkheid’. Het is nu ondergebracht onder titel VIII ‘Misdaden en wanbedrijven tegen
personen’, meer bepaald in 2 hoofdstukken: hoofdstuk 1/1 en hoofdstuk 3bis/1.)
₋ Tegen personen
₋ Tegen eigendommen
₋ Informaticamisdrijven
₋ Overtredingen
7
, 1.2 Toepassing algemeen strafrecht op bijzondere strafwetten
▪ Art. 100 Sw. : Bij gebreke van andersluidende bepalingen in bijzondere wetten en verordeningen,
worden de bepalingen van het eerste boek van dit wetboek toegepast op de misdrijven die bij die
wetten en verordeningen strafbaar zijn gesteld
₋ Dit behandelt de toepassing van het algemeen strafrecht op de bijzondere strafwetten
₋ De uitzonderingen op de toepassing van het principe van art. 100 Sw.
Andersluidende bepaling: wijkt af van algemene regel
Strafbare deelneming: verschillende personen plegen samen een misdrijf
Verzachtende omstandigheden: omstandigheden die de straf gaan verminderen
8
