, Inleiding
Beste toekomstige Geneeskundestudenten,
Wij, 6e jaars master en 3e jaars bachelor Geneeskunde student,
hebben een samenvattingsbundel gemaakt voor de selectie van
Geneeskunde 2025 in Utrecht! Wegens groot succes van
voorgaande jaren hebben we dit jaar weer erg ons best gedaan
om een bijdrage te leveren aan jullie optimale voorbereiding!
Inmiddels hebben wij samen al 6 jaar ervaring met de selectiedag
en opleiding van Geneeskunde in Utrecht, waardoor we jullie gericht kunnen adviseren en helpen.
De samenvatting bestaat uit 2 delen, namelijk Anatomie en Fysiologie. Onze samenvattingsbundel
bevat alle leerstof die je moet kennen voor de decentrale, inclusief alle afbeeldingen en tabellen. De
bundel is in het Nederlands geschreven en is vertaald en samengevat uit de bijbehorende literatuur:
Gray’s Anatomy voor anatomie en Medical Physiology voor fysiologie. Ook zijn er soms extra
afbeeldingen en/of informatie toegevoegd, zodat de stof beter te begrijpen is! Dit document bevat
alle fysiologie leerstof uit Hoofdstuk 10 en 14 van Medical Physiology.
Naast deze samenvattingen komt er een grote oefenbundel online, zodat je
jouw kennis kan testen! Deze oefenbundel zal bestaan uit een oefentoets
Anatomie en Fysiologie, met in totaal 300+ oefenvragen. Je kan het gebruiken
als fijne manier om jezelf te overhoren en na te gaan welke onderdelen je
mogelijk nog wat beter moet leren. De oefenbundel zal zowel kennis/theorie
vragen als inzicht vragen bevatten.
Binnenkort online!
Al online!
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Volg alvast ons insta-account (@decentralegeneeskundeutrecht) voor updates, gratis
oefenvragen, supplementen en tips! Zie hieronder een preview van ons account J
Check it out!
Het is verboden om deze samenvatting te delen met andere mensen, wegens copyright.
Het delen of kopiëren van de inhoud wordt dan ook streng gestraft door Stuvia. Juridische
stappen zullen ondernomen worden bij schending van copyright! Daarnaast gaan we er
natuurlijk vanuit dat jullie strijden voor je eigen rangnummer en niet die van een ander.
Wij wensen jullie héél veel succes met de voorbereiding. Ondanks de
gewijzigde selectieprocedure, kan je je nog steeds rechtstreeks
voor de studie plaatsen, als je de leerstof goed beheerst!
Onthoud goed: Laat je niet gek maken door andere mensen en focus op je eigen
leerproces! We raden aan een planning te maken en denk hierbij aan het
inplannen van herhalingsmomenten. Naast het leren is het ook erg belangrijk om te oefenen. Voor
vragen kan je via ons insta-account altijd een berichtje sturen!
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Hoofdstuk 10: De organisatie van het zenuwstelsel
Inleiding
Het menselijke brein is het meest complexe orgaan in het lichaam. Het brein reguleert gedrag,
variërend van eenvoudige bewegingen en zintuiglijke waarneming tot complexe processen zoals
leren, geheugen en bewustzijn. Veel functies van het brein, bijvoorbeeld het denkvermogen, zijn
nauwelijks verklaard door mensen. Het feit dat het brein in staat is zichzelf te analyseren, vormt een
filosofisch raadsel.
Het zenuwstelsel kan worden ingedeeld in het centrale zenuwstelsel, het perifere zenuwstelsel en
het autonome zenuwstelsel. Deze indeling is echter arbitrair, aangezien alle onderdelen op een
nauw verbonden manier samenwerken.
Het centrale zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het is omgeven door
drie membranen, ook wel de meningen of hersenvliezen genoemd. Het buitenste membraan is de
dura mater, het middelste membraan heet het arachnoid en het binnenste, dunste membraan wordt
de pia mater genoemd. Binnen het centrale zenuwstelsel zijn neuronen met vergelijkbare functies
gegroepeerd in kernen, ook wel nuclei genoemd. Het CZS kan ook verdeeld worden in grijze stof, wat
de cellichamen van de neuronen bevat, en de witte stof, wat rijk is aan myeline.
Afb. 1: De drie meningen. Bron: Boron WF, Boulpaep EL. Medical physiology, 3rd edition, 2017, Philadelphia, Saunders Elsevier.
Het perifere zenuwstelsel (PZS) bestaat uit de delen van het zenuwstelsel die zich buiten de dura
mater bevinden. Dit omvat onder andere de sensibele receptoren die reageren op diverse prikkels
(‘stimuli’), de perifere delen van de spinale zenuwen en hersenzenuwen, en het gehele perifere deel
van het autonome zenuwstelsel. Perifere ganglia zijn groepen zenuwcellen die zich in kleine knopen
of clusters buiten het CZS bevinden.
Het autonome zenuwstelsel regelt de functies van de organen, zoals de hartslag, bloeddruk,
stofwisseling, temperatuurregulatie en voortplantingsfuncties. Hoewel het functioneel een apart
systeem is, is het anatomisch verbonden met het perifere en centrale zenuwstelsel. Deze verbinding
verloopt via reflexbogen, die bestaan uit viscerale afferente (sensibele) neuronen die informatie
van de periferie naar het centrale zenuwstelsel sturen.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Het centrale zenuwstelsel verwerkt deze informatie en genereert een viscerale efferente
(motorische) respons. Viscerale afferente vezels reizen vaak samen met viscerale efferente
vezels.
Tabel 1: Onderverdeling van het zenuwstelsel. Bron: OTGU, gebaseerd op de leerstof uit Boron WF, Boulpaep EL. Medical
physiology, 3rd edition, 2017, Philadelphia, Saunders Elsevier.
Zenuwweefsel kan op verschillende manieren worden ingedeeld, waarvan de meest gebruikelijke zijn:
op basis van de richting van de informatie en op basis van de anatomische verdeling.
Richting van informatie:
• Afferente zenuwen (ad + ferens = dragen naar): deze sensibele zenuwen brengen informatie
van de periferie naar het CZS.
• Efferente zenuwen (ex + ferens = wegdragen): deze motorische zenuwen brengen informatie
van het CZS naar de periferie, denk hierbij aan spieren of secretoire cellen.
Anatomische verdeling:
• Viscerale zenuwen: neuronen die informatie naar of van de inwendige organen vervoeren.
• Somatische zenuwen: neuronen die informatie uitwisselen met niet-viscerale delen van het
lichaam, zoals de huid en dwarsgestreepte spieren (skeletspieren).
Elk gebied van het zenuwstelsel heeft unieke zenuwcellen en een andere
functie
Zenuwweefsel bestaat uit neuronen en neurogliacellen (vaak afgekort als gliacellen). De structuur
van neuronen varieert sterk afhankelijk van hun locatie in het zenuwstelsel, maar ze hebben ook
overeenkomsten die hen in staat stellen op een specifieke manier met elkaar te communiceren.
Gliacellen zijn daarentegen geen primaire signaalcellen, maar vervullen andere ondersteunende
functies.
Het menselijk brein bestaat uit 1011 neuronen en zelfs nog enkele malen meer gliacellen. Elk neuron
staat in verbinding met duizenden andere neuronen, wat een indruk geeft van hoe complex het
zenuwstelsel in elkaar steekt. De uitzonderlijke capaciteit van het menselijke brein wordt waarschijnlijk
verklaard door zowel de omvang als het unieke patroon van samenwerking tussen neuronen.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Het brein is verdeeld in verschillende gebieden, die elk een specifieke functie hebben. De
neuronen in deze regio’s zijn gespecialiseerd en verschillen daardoor in vorm. Dit verklaart waarom
een bepaald deel van het brein niet zomaar de taken van een ander gebied kan overnemen als dat
uitvalt. Herstel na schade, zoals bij een herseninfarct, is mogelijk door het versterken van bestaande
verbindingen of het inschakelen van inactieve (latente) circuits. Axonen in het CZS regenereren
namelijk niet. Het verlies van specifieke functies kan in de kliniek helpen bij het vaststellen welk deel
van het zenuwstelsel is aangedaan.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
, Hoofdstuk 14: Het autonome zenuwstelsel
Het corticale deel van ons brein zorgt ervoor dat we constant bewust zijn van zintuiglijke signalen uit
onze externe omgeving. Tijdens de slaap worden verschillende mechanismen gebruikt om deze
sensibele signalen van motorische reacties te scheiden. Dit omvat het sluiten van de ogen, het
onderbreken van de signaaloverdracht via de thalamus, en bijna volledige verlamming van de
skeletspieren tijdens de REM-slaap (rapid eye movement), zodat we niet fysiek reageren op onze
dromen.
De bewuste en onderbroken aard van deze corticale processen staat in scherp contrast met de
werking van het autonome zenuwstelsel (AZS), dat verantwoordelijk is voor het reguleren van ons
interne milieu. Autonome processen stoppen nooit; ze zijn van cruciaal belang voor het leven en
omvatten een breed scala aan metabole, cardiovasculaire en andere viscerale functies. Deze
processen gaan continu door, ongeacht of we wakker en alert zijn of slapen.
Wanneer je wakker bent, merk je nauwelijks iets van de autonome processen die plaatsvinden. Onze
invloed op de motorische signalen naar de organen is minimaal. Omdat we ons niet actief bezig
hoeven te houden met deze functies, stelt het autonome zenuwstelsel ons in staat om ons te
concentreren op de complexe functies van onze sterk ontwikkelde cortex.
Organisatie van het viscerale controlesysteem
Indeling van het AZS
De signalen die vanuit het centrale zenuwstelsel (CZS) worden uitgezonden, volgen twee afzonderlijke
anatomische en functionele routes:
• Somatische motorneuronen: zorgen voor de aansturing (“innervatie”) van dwarsgestreepte
spieren;
• Autonome motorneuronen: innerveren glad spierweefsel, hartspierweefsel, secretoire
epitheelcellen en klieren.
Het autonome zenuwstelsel (AZS) bestaat niet alleen uit efferente neuronen (sympathische en
parasympathische) en enterische neuronen, maar ook uit afferente neuronen die informatie vanuit de
organen doorgeven. Daarnaast wordt het AZS beïnvloed door signalen vanuit het CZS.
Het AZS kan dus opgedeeld worden in drie delen:
• Sympathisch zenuwstelsel
• Parasympathisch zenuwstelsel
• Enterisch zenuwstelsel (EZS): volledig onderdeel van het perifere zenuwstelsel (PZS).
o Het bestaat uit een verzameling van afferente neuronen, interneuronen en motorische
neuronen die samen vele netwerken van neuronen vormen.
o Eén zo’n netwerk van neuronen heet een plexus. Verspreid in het maag-darmkanaal
bestaan er veel van zulke plexi.
o Het EZS reguleert ritmische contracties van het gladde spierweefsel in de darmen en
de secretie van epitheelcellen in de darmwand.
o Het EZS kan als een gescheiden, onafhankelijk zenuwstelsel functioneren. Maar: het
systeem ontvangt afferente signalen vanuit de darmwand en staat onder invloed van
het sympathische en parasympathische zenuwstelsel.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
Beste toekomstige Geneeskundestudenten,
Wij, 6e jaars master en 3e jaars bachelor Geneeskunde student,
hebben een samenvattingsbundel gemaakt voor de selectie van
Geneeskunde 2025 in Utrecht! Wegens groot succes van
voorgaande jaren hebben we dit jaar weer erg ons best gedaan
om een bijdrage te leveren aan jullie optimale voorbereiding!
Inmiddels hebben wij samen al 6 jaar ervaring met de selectiedag
en opleiding van Geneeskunde in Utrecht, waardoor we jullie gericht kunnen adviseren en helpen.
De samenvatting bestaat uit 2 delen, namelijk Anatomie en Fysiologie. Onze samenvattingsbundel
bevat alle leerstof die je moet kennen voor de decentrale, inclusief alle afbeeldingen en tabellen. De
bundel is in het Nederlands geschreven en is vertaald en samengevat uit de bijbehorende literatuur:
Gray’s Anatomy voor anatomie en Medical Physiology voor fysiologie. Ook zijn er soms extra
afbeeldingen en/of informatie toegevoegd, zodat de stof beter te begrijpen is! Dit document bevat
alle fysiologie leerstof uit Hoofdstuk 10 en 14 van Medical Physiology.
Naast deze samenvattingen komt er een grote oefenbundel online, zodat je
jouw kennis kan testen! Deze oefenbundel zal bestaan uit een oefentoets
Anatomie en Fysiologie, met in totaal 300+ oefenvragen. Je kan het gebruiken
als fijne manier om jezelf te overhoren en na te gaan welke onderdelen je
mogelijk nog wat beter moet leren. De oefenbundel zal zowel kennis/theorie
vragen als inzicht vragen bevatten.
Binnenkort online!
Al online!
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Volg alvast ons insta-account (@decentralegeneeskundeutrecht) voor updates, gratis
oefenvragen, supplementen en tips! Zie hieronder een preview van ons account J
Check it out!
Het is verboden om deze samenvatting te delen met andere mensen, wegens copyright.
Het delen of kopiëren van de inhoud wordt dan ook streng gestraft door Stuvia. Juridische
stappen zullen ondernomen worden bij schending van copyright! Daarnaast gaan we er
natuurlijk vanuit dat jullie strijden voor je eigen rangnummer en niet die van een ander.
Wij wensen jullie héél veel succes met de voorbereiding. Ondanks de
gewijzigde selectieprocedure, kan je je nog steeds rechtstreeks
voor de studie plaatsen, als je de leerstof goed beheerst!
Onthoud goed: Laat je niet gek maken door andere mensen en focus op je eigen
leerproces! We raden aan een planning te maken en denk hierbij aan het
inplannen van herhalingsmomenten. Naast het leren is het ook erg belangrijk om te oefenen. Voor
vragen kan je via ons insta-account altijd een berichtje sturen!
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Hoofdstuk 10: De organisatie van het zenuwstelsel
Inleiding
Het menselijke brein is het meest complexe orgaan in het lichaam. Het brein reguleert gedrag,
variërend van eenvoudige bewegingen en zintuiglijke waarneming tot complexe processen zoals
leren, geheugen en bewustzijn. Veel functies van het brein, bijvoorbeeld het denkvermogen, zijn
nauwelijks verklaard door mensen. Het feit dat het brein in staat is zichzelf te analyseren, vormt een
filosofisch raadsel.
Het zenuwstelsel kan worden ingedeeld in het centrale zenuwstelsel, het perifere zenuwstelsel en
het autonome zenuwstelsel. Deze indeling is echter arbitrair, aangezien alle onderdelen op een
nauw verbonden manier samenwerken.
Het centrale zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het is omgeven door
drie membranen, ook wel de meningen of hersenvliezen genoemd. Het buitenste membraan is de
dura mater, het middelste membraan heet het arachnoid en het binnenste, dunste membraan wordt
de pia mater genoemd. Binnen het centrale zenuwstelsel zijn neuronen met vergelijkbare functies
gegroepeerd in kernen, ook wel nuclei genoemd. Het CZS kan ook verdeeld worden in grijze stof, wat
de cellichamen van de neuronen bevat, en de witte stof, wat rijk is aan myeline.
Afb. 1: De drie meningen. Bron: Boron WF, Boulpaep EL. Medical physiology, 3rd edition, 2017, Philadelphia, Saunders Elsevier.
Het perifere zenuwstelsel (PZS) bestaat uit de delen van het zenuwstelsel die zich buiten de dura
mater bevinden. Dit omvat onder andere de sensibele receptoren die reageren op diverse prikkels
(‘stimuli’), de perifere delen van de spinale zenuwen en hersenzenuwen, en het gehele perifere deel
van het autonome zenuwstelsel. Perifere ganglia zijn groepen zenuwcellen die zich in kleine knopen
of clusters buiten het CZS bevinden.
Het autonome zenuwstelsel regelt de functies van de organen, zoals de hartslag, bloeddruk,
stofwisseling, temperatuurregulatie en voortplantingsfuncties. Hoewel het functioneel een apart
systeem is, is het anatomisch verbonden met het perifere en centrale zenuwstelsel. Deze verbinding
verloopt via reflexbogen, die bestaan uit viscerale afferente (sensibele) neuronen die informatie
van de periferie naar het centrale zenuwstelsel sturen.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Het centrale zenuwstelsel verwerkt deze informatie en genereert een viscerale efferente
(motorische) respons. Viscerale afferente vezels reizen vaak samen met viscerale efferente
vezels.
Tabel 1: Onderverdeling van het zenuwstelsel. Bron: OTGU, gebaseerd op de leerstof uit Boron WF, Boulpaep EL. Medical
physiology, 3rd edition, 2017, Philadelphia, Saunders Elsevier.
Zenuwweefsel kan op verschillende manieren worden ingedeeld, waarvan de meest gebruikelijke zijn:
op basis van de richting van de informatie en op basis van de anatomische verdeling.
Richting van informatie:
• Afferente zenuwen (ad + ferens = dragen naar): deze sensibele zenuwen brengen informatie
van de periferie naar het CZS.
• Efferente zenuwen (ex + ferens = wegdragen): deze motorische zenuwen brengen informatie
van het CZS naar de periferie, denk hierbij aan spieren of secretoire cellen.
Anatomische verdeling:
• Viscerale zenuwen: neuronen die informatie naar of van de inwendige organen vervoeren.
• Somatische zenuwen: neuronen die informatie uitwisselen met niet-viscerale delen van het
lichaam, zoals de huid en dwarsgestreepte spieren (skeletspieren).
Elk gebied van het zenuwstelsel heeft unieke zenuwcellen en een andere
functie
Zenuwweefsel bestaat uit neuronen en neurogliacellen (vaak afgekort als gliacellen). De structuur
van neuronen varieert sterk afhankelijk van hun locatie in het zenuwstelsel, maar ze hebben ook
overeenkomsten die hen in staat stellen op een specifieke manier met elkaar te communiceren.
Gliacellen zijn daarentegen geen primaire signaalcellen, maar vervullen andere ondersteunende
functies.
Het menselijk brein bestaat uit 1011 neuronen en zelfs nog enkele malen meer gliacellen. Elk neuron
staat in verbinding met duizenden andere neuronen, wat een indruk geeft van hoe complex het
zenuwstelsel in elkaar steekt. De uitzonderlijke capaciteit van het menselijke brein wordt waarschijnlijk
verklaard door zowel de omvang als het unieke patroon van samenwerking tussen neuronen.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
,Het brein is verdeeld in verschillende gebieden, die elk een specifieke functie hebben. De
neuronen in deze regio’s zijn gespecialiseerd en verschillen daardoor in vorm. Dit verklaart waarom
een bepaald deel van het brein niet zomaar de taken van een ander gebied kan overnemen als dat
uitvalt. Herstel na schade, zoals bij een herseninfarct, is mogelijk door het versterken van bestaande
verbindingen of het inschakelen van inactieve (latente) circuits. Axonen in het CZS regenereren
namelijk niet. Het verlies van specifieke functies kan in de kliniek helpen bij het vaststellen welk deel
van het zenuwstelsel is aangedaan.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
, Hoofdstuk 14: Het autonome zenuwstelsel
Het corticale deel van ons brein zorgt ervoor dat we constant bewust zijn van zintuiglijke signalen uit
onze externe omgeving. Tijdens de slaap worden verschillende mechanismen gebruikt om deze
sensibele signalen van motorische reacties te scheiden. Dit omvat het sluiten van de ogen, het
onderbreken van de signaaloverdracht via de thalamus, en bijna volledige verlamming van de
skeletspieren tijdens de REM-slaap (rapid eye movement), zodat we niet fysiek reageren op onze
dromen.
De bewuste en onderbroken aard van deze corticale processen staat in scherp contrast met de
werking van het autonome zenuwstelsel (AZS), dat verantwoordelijk is voor het reguleren van ons
interne milieu. Autonome processen stoppen nooit; ze zijn van cruciaal belang voor het leven en
omvatten een breed scala aan metabole, cardiovasculaire en andere viscerale functies. Deze
processen gaan continu door, ongeacht of we wakker en alert zijn of slapen.
Wanneer je wakker bent, merk je nauwelijks iets van de autonome processen die plaatsvinden. Onze
invloed op de motorische signalen naar de organen is minimaal. Omdat we ons niet actief bezig
hoeven te houden met deze functies, stelt het autonome zenuwstelsel ons in staat om ons te
concentreren op de complexe functies van onze sterk ontwikkelde cortex.
Organisatie van het viscerale controlesysteem
Indeling van het AZS
De signalen die vanuit het centrale zenuwstelsel (CZS) worden uitgezonden, volgen twee afzonderlijke
anatomische en functionele routes:
• Somatische motorneuronen: zorgen voor de aansturing (“innervatie”) van dwarsgestreepte
spieren;
• Autonome motorneuronen: innerveren glad spierweefsel, hartspierweefsel, secretoire
epitheelcellen en klieren.
Het autonome zenuwstelsel (AZS) bestaat niet alleen uit efferente neuronen (sympathische en
parasympathische) en enterische neuronen, maar ook uit afferente neuronen die informatie vanuit de
organen doorgeven. Daarnaast wordt het AZS beïnvloed door signalen vanuit het CZS.
Het AZS kan dus opgedeeld worden in drie delen:
• Sympathisch zenuwstelsel
• Parasympathisch zenuwstelsel
• Enterisch zenuwstelsel (EZS): volledig onderdeel van het perifere zenuwstelsel (PZS).
o Het bestaat uit een verzameling van afferente neuronen, interneuronen en motorische
neuronen die samen vele netwerken van neuronen vormen.
o Eén zo’n netwerk van neuronen heet een plexus. Verspreid in het maag-darmkanaal
bestaan er veel van zulke plexi.
o Het EZS reguleert ritmische contracties van het gladde spierweefsel in de darmen en
de secretie van epitheelcellen in de darmwand.
o Het EZS kan als een gescheiden, onafhankelijk zenuwstelsel functioneren. Maar: het
systeem ontvangt afferente signalen vanuit de darmwand en staat onder invloed van
het sympathische en parasympathische zenuwstelsel.
Let op: wegens Copyright van de oorspronkelijke auteur Esmee Slot is het verboden om deze samenvatting te delen met
derden of te verkopen aan derden.
