College 1: Durkheim
MAATSCHAPPELIJKE / HISTORISCHE CONTEXT
In de tweede helft van de 19e eeuw bevond Frankrijk zich in een
periode van grote verandering. De Franse Republiek was op zoek naar
een nieuwe manier van samenleven na de chaos van de Franse
Revolutie. De monarchie, de kerk en de adel, die voorheen de
samenleving beheersten, werden vervangen door nieuwe ideeën en
wetten die het sociale leven moesten herstructureren. Er waren
periodes van opstanden en oorlogen, en na de revolutie werd er
geprobeerd een stabiele politieke orde te creëren.
Frankrijk maakte de overgang van een agrarische naar een industriële
samenleving. Voorheen werkten de meeste mensen op het land en konden ze zelf in hun
onderhoud voorzien. Maar met de opkomst van de industrie moesten veel mensen naar
de stad om in fabrieken te werken. Dit bracht grote veranderingen met zich mee, zoals
taakdifferentiatie en specialisatie in de werkvloer, waarbij mensen verschillende taken
uitvoerden, in tegenstelling tot de oude manier van werken op het land, waar iedereen
dezelfde taken had.
Deze veranderingen leidden ook tot urbanisatie: veel mensen trokken naar de steden
op zoek naar werk. De samenleving werd complexer en mensen werden meer afhankelijk
van elkaar, maar tegelijkertijd ontstonden er ook conflicten en problemen met de sociale
cohesie. In dit nieuwe sociale landschap moesten nieuwe instellingen en wetten worden
ontwikkeld om de ideeën van vrijheid, gelijkheid en broederschap uit de Franse Revolutie
waar te maken.
In deze context stelde de Franse socioloog Émile Durkheim belangrijke vragen over de
samenleving. Hij vroeg zich af hoe we onderwijs, religie en solidariteit moesten begrijpen
en hoe we sociale cohesie konden bevorderen. Durkheim wilde niet alleen de
samenleving wetenschappelijk bestuderen, maar ook begrijpen hoe we deze konden
verbeteren door bijvoorbeeld het onderwijs te hervormen. Zijn ambitie was om de
maatschappij niet alleen te analyseren, maar ook actief bij te dragen aan haar
verbetering.
Groeiend belang voor de sociale staat:
Durkheim was een van de grondleggers van de moderne sociologie als wetenschappelijke
studie. In die tijd waren natuurwetenschappen belangrijk, en Durkheim vond dat we net
zo serieus de sociale wereld moesten bestuderen. Hij zag dat met de groei van de
industrialisatie en de toegenomen afhankelijkheid van fabrieksarbeid, er steeds meer
sociale risico's ontstonden, zoals ziekte. Hierdoor kwam de staat steeds meer in beeld als
een verantwoordelijkheid voor het welzijn van haar burgers. De overheid begon na te
denken over zaken als ziektevoorzieningen en sociale zekerheid, en Durkheim
benadrukte het belang van een sociale staat die de mensen die in de samenleving
kwetsbaar waren, ondersteunde.
ACHTERGROND DURKHEIM (1885-1917)
Een van de grondleggers van de sociologie
o Weber in Duitsland, Durkheim in Frankrijk
Pagina 1 van 83
, Enorm impact op Franse sociologie (zeker tot WOII)
Belangrijkste werken eind van negentiende eeuw, begin twintigste eeuw
Onderwijssociologie, maar ook godsdienstsociologie
Pagina 2 van 83
,BELANGRIJKE STUDIE: ZELFMOORD
Zelfdoding = een sociaal feit (iets dat zich afspeelt buiten het individu en
dwingende kracht heeft naar het individu toe), en te verklaren vanuit andere
sociale feiten (dus niet enkel alcoholisme/geestesziekte, tijdsbepaling, erfelijkheid,
imitatie)
Op zoek naar efficiënte oorzaken en naar functie van sociale feiten; niet het
bestaan afleiden uit het ‘nut’
o Hij gaat opzoek naar een efficiënte oorzaak, welke functie hebben ze in de
samenleving? = functionalistisch denken dat betekenis heeft vanuit de
functie voor het systeem of het geheel.
o Bv. lange nek van een giraf heeft een functie maar het is niet dat die
verklaart waarom ze zijn wat ze zijn. Het is niet vanuit die functie dat je het
ontstaan kan verklaren.
Bv. egoïstische zelfmoord (vervreemding, protestanten, ongehuwden, …),
altruïstische zelfmoord (bij te sterke sociale integratie)
Typisch aan zijn benadering: een socioloog die een boek schrijft over zelfdoding?
Als je het echt bekijkt zie je dat het een sociaal fenomeen is, de frequentie van
zelfdoding was in bepaalde gebieden hoger dan ergens anders. Zijn dingen in de
samenleving die je moeilijk kan verklaren door psychologische fenomenen of
individuele keuzes maar je moet hier ook kijken naar de samenleving.
Sociologie heeft ook een beleidsfunctie
o Wat is normaal, wat is abnormaal? (voorbeeld zelfmoord: op zich niet
abnormaal, maar de toename wel, indicatie voor ‘zieke’ samenleving;
oplossing niet in gezin/onderwijs/leerkrachten/religie, maar in bv.
versterken van beroepsgroepen).
Belangrijke rol in ontwikkeling van onderwijssociologie
o Zal heel bewust kiezen voor sociologisch onderwijs
o Geen wijsgerige (idealistische/normatieve) opvatting, geen psychologische
opvatting, maar sociologische opvatting
o Educatie als een sociaal feit (zoeken naar efficiënte oorzaken en functies)
o Onderwijssociologie (‘begrijpen’ - wetenschappelijke sociologie) met
beleidsfunctie (‘ingrijpen’ - niet ideologisch)
BELANGRIJKE TERMEN:
Arbeidsdeling: overgang van agrarische (weinig differentiatie) naar
geïndustrialiseerde samenleving (toenemende specialisatie, veel differentiatie)
o Functiedifferentiatie: iemand die een rol opneemt heeft verschillende
rollen verschillende soorten fabrieken waar verschillende jobs zijn. je
krijgt tal van functies en zo zorgen dat de samenleving draaiende blijft.
Functioneel-sociologisch perspectief/functionalisme
o Is hier één van de grondleggers van
o = Maatschappelijke fenomenen gaan begrijpen vanuit de functie die ze
hebben voor de samenleving
Welke bijdrage levert het aan het sociaal systeem?
o In eerste instantie zoeken wat de samenleving samenhoudt onderzoeken
op een wetenschappelijke manier (er bestond nog niet iets zoals
sociologische wetenschappen)
Pagina 3 van 83
, zegt dat zo’n wetenschap ontwikkeld moet worden om dit te kunnen
begrijpen
o Hij ontwikkelt een functioneel-sociologisch perspectief: lichaam waarin
verschillende organen moeten samenwerken opdat het lichaam goed
functioneert (religie, etc) zelfde als dat maatschappij goed moet
functioneren
o Het maatschappelijke fenomeen dient begrepen te worden vanuit de
functie die ze leveren aan het grotere systeem en aan elkaar
Sociaal feit:
o = collectieve manier van handelen, denken die los van het individu bestaat
en die het individu beïnvloedt en beperkt
We kunnen de samenleving niet begrijpen door te kijken naar
individuele gedachten. Wel kijken naar structuren, normen,
manieren van handelen en denken die zo dwingend zijn dat we er
ons als individu aan onderwerpen
o sui generis = eigen aan een samenleving, staat op zich
o Verwerping van methodologisch individualisme → Revolutionair in die tijd
o Bv manier waarop arbeid verdeeld is, huwleijk, normen, manier waarop we
met elkaar omgaan in feestdagen = sociaal feit moet je breed begrijpen!
Sociologie
o = wetenschappelijke studie van sociale feiten
o Biologie, psychologie onvoldoende om sociale feiten te bestuderen en te
verklaren
o eigen wetenschappelijke methode nodig : statistiek, ethnogra 昀椀 e, studie
van geschiedenis gebruiken om te gaan kijken naar de sociale feiten
een hele aparte discipline, deze kan de sociale feiten veel beter
verklaren
o Niet alleen om te begrijpen, maar ook om in te grijpen in de maatschappij
(beleidsfunctie)
De sociologie biedt handvaten die het mogelijk maken om de
samenleving te veranderen
Arbeidsdeling
o overgang van agrarische (weinig di 昀昀 erentiatie in arbeidstaken) naar
geïndustrialiseerde samenleving: toenemende specialisatie (veel di 昀昀
erentiatie)
Agrarisch: zelfde jobs en onafhankelijk van elkaar, conformisme,
mensen zijn hetzelfde, individu is deel van de groep en er is weinig
di 昀昀 erentiatie
Geïndustrialiseerde: specialisatie in arbeid, verschillende personen
werken aan één product, een grote wederzijds afhankelijkheid is (bv
bandwerk)
elk kind moet van een bepaalde educatie kunnen genieten (uniform)
maar ergens moet er ook een bepaalde specialisatie plaatsvinden
Verschillenden vormen van educatie voor verschillende vormen van
beroepsgroepen
o leidt niet tot samenhang of cohesie
Collectief bewustzijn
Pagina 4 van 83
MAATSCHAPPELIJKE / HISTORISCHE CONTEXT
In de tweede helft van de 19e eeuw bevond Frankrijk zich in een
periode van grote verandering. De Franse Republiek was op zoek naar
een nieuwe manier van samenleven na de chaos van de Franse
Revolutie. De monarchie, de kerk en de adel, die voorheen de
samenleving beheersten, werden vervangen door nieuwe ideeën en
wetten die het sociale leven moesten herstructureren. Er waren
periodes van opstanden en oorlogen, en na de revolutie werd er
geprobeerd een stabiele politieke orde te creëren.
Frankrijk maakte de overgang van een agrarische naar een industriële
samenleving. Voorheen werkten de meeste mensen op het land en konden ze zelf in hun
onderhoud voorzien. Maar met de opkomst van de industrie moesten veel mensen naar
de stad om in fabrieken te werken. Dit bracht grote veranderingen met zich mee, zoals
taakdifferentiatie en specialisatie in de werkvloer, waarbij mensen verschillende taken
uitvoerden, in tegenstelling tot de oude manier van werken op het land, waar iedereen
dezelfde taken had.
Deze veranderingen leidden ook tot urbanisatie: veel mensen trokken naar de steden
op zoek naar werk. De samenleving werd complexer en mensen werden meer afhankelijk
van elkaar, maar tegelijkertijd ontstonden er ook conflicten en problemen met de sociale
cohesie. In dit nieuwe sociale landschap moesten nieuwe instellingen en wetten worden
ontwikkeld om de ideeën van vrijheid, gelijkheid en broederschap uit de Franse Revolutie
waar te maken.
In deze context stelde de Franse socioloog Émile Durkheim belangrijke vragen over de
samenleving. Hij vroeg zich af hoe we onderwijs, religie en solidariteit moesten begrijpen
en hoe we sociale cohesie konden bevorderen. Durkheim wilde niet alleen de
samenleving wetenschappelijk bestuderen, maar ook begrijpen hoe we deze konden
verbeteren door bijvoorbeeld het onderwijs te hervormen. Zijn ambitie was om de
maatschappij niet alleen te analyseren, maar ook actief bij te dragen aan haar
verbetering.
Groeiend belang voor de sociale staat:
Durkheim was een van de grondleggers van de moderne sociologie als wetenschappelijke
studie. In die tijd waren natuurwetenschappen belangrijk, en Durkheim vond dat we net
zo serieus de sociale wereld moesten bestuderen. Hij zag dat met de groei van de
industrialisatie en de toegenomen afhankelijkheid van fabrieksarbeid, er steeds meer
sociale risico's ontstonden, zoals ziekte. Hierdoor kwam de staat steeds meer in beeld als
een verantwoordelijkheid voor het welzijn van haar burgers. De overheid begon na te
denken over zaken als ziektevoorzieningen en sociale zekerheid, en Durkheim
benadrukte het belang van een sociale staat die de mensen die in de samenleving
kwetsbaar waren, ondersteunde.
ACHTERGROND DURKHEIM (1885-1917)
Een van de grondleggers van de sociologie
o Weber in Duitsland, Durkheim in Frankrijk
Pagina 1 van 83
, Enorm impact op Franse sociologie (zeker tot WOII)
Belangrijkste werken eind van negentiende eeuw, begin twintigste eeuw
Onderwijssociologie, maar ook godsdienstsociologie
Pagina 2 van 83
,BELANGRIJKE STUDIE: ZELFMOORD
Zelfdoding = een sociaal feit (iets dat zich afspeelt buiten het individu en
dwingende kracht heeft naar het individu toe), en te verklaren vanuit andere
sociale feiten (dus niet enkel alcoholisme/geestesziekte, tijdsbepaling, erfelijkheid,
imitatie)
Op zoek naar efficiënte oorzaken en naar functie van sociale feiten; niet het
bestaan afleiden uit het ‘nut’
o Hij gaat opzoek naar een efficiënte oorzaak, welke functie hebben ze in de
samenleving? = functionalistisch denken dat betekenis heeft vanuit de
functie voor het systeem of het geheel.
o Bv. lange nek van een giraf heeft een functie maar het is niet dat die
verklaart waarom ze zijn wat ze zijn. Het is niet vanuit die functie dat je het
ontstaan kan verklaren.
Bv. egoïstische zelfmoord (vervreemding, protestanten, ongehuwden, …),
altruïstische zelfmoord (bij te sterke sociale integratie)
Typisch aan zijn benadering: een socioloog die een boek schrijft over zelfdoding?
Als je het echt bekijkt zie je dat het een sociaal fenomeen is, de frequentie van
zelfdoding was in bepaalde gebieden hoger dan ergens anders. Zijn dingen in de
samenleving die je moeilijk kan verklaren door psychologische fenomenen of
individuele keuzes maar je moet hier ook kijken naar de samenleving.
Sociologie heeft ook een beleidsfunctie
o Wat is normaal, wat is abnormaal? (voorbeeld zelfmoord: op zich niet
abnormaal, maar de toename wel, indicatie voor ‘zieke’ samenleving;
oplossing niet in gezin/onderwijs/leerkrachten/religie, maar in bv.
versterken van beroepsgroepen).
Belangrijke rol in ontwikkeling van onderwijssociologie
o Zal heel bewust kiezen voor sociologisch onderwijs
o Geen wijsgerige (idealistische/normatieve) opvatting, geen psychologische
opvatting, maar sociologische opvatting
o Educatie als een sociaal feit (zoeken naar efficiënte oorzaken en functies)
o Onderwijssociologie (‘begrijpen’ - wetenschappelijke sociologie) met
beleidsfunctie (‘ingrijpen’ - niet ideologisch)
BELANGRIJKE TERMEN:
Arbeidsdeling: overgang van agrarische (weinig differentiatie) naar
geïndustrialiseerde samenleving (toenemende specialisatie, veel differentiatie)
o Functiedifferentiatie: iemand die een rol opneemt heeft verschillende
rollen verschillende soorten fabrieken waar verschillende jobs zijn. je
krijgt tal van functies en zo zorgen dat de samenleving draaiende blijft.
Functioneel-sociologisch perspectief/functionalisme
o Is hier één van de grondleggers van
o = Maatschappelijke fenomenen gaan begrijpen vanuit de functie die ze
hebben voor de samenleving
Welke bijdrage levert het aan het sociaal systeem?
o In eerste instantie zoeken wat de samenleving samenhoudt onderzoeken
op een wetenschappelijke manier (er bestond nog niet iets zoals
sociologische wetenschappen)
Pagina 3 van 83
, zegt dat zo’n wetenschap ontwikkeld moet worden om dit te kunnen
begrijpen
o Hij ontwikkelt een functioneel-sociologisch perspectief: lichaam waarin
verschillende organen moeten samenwerken opdat het lichaam goed
functioneert (religie, etc) zelfde als dat maatschappij goed moet
functioneren
o Het maatschappelijke fenomeen dient begrepen te worden vanuit de
functie die ze leveren aan het grotere systeem en aan elkaar
Sociaal feit:
o = collectieve manier van handelen, denken die los van het individu bestaat
en die het individu beïnvloedt en beperkt
We kunnen de samenleving niet begrijpen door te kijken naar
individuele gedachten. Wel kijken naar structuren, normen,
manieren van handelen en denken die zo dwingend zijn dat we er
ons als individu aan onderwerpen
o sui generis = eigen aan een samenleving, staat op zich
o Verwerping van methodologisch individualisme → Revolutionair in die tijd
o Bv manier waarop arbeid verdeeld is, huwleijk, normen, manier waarop we
met elkaar omgaan in feestdagen = sociaal feit moet je breed begrijpen!
Sociologie
o = wetenschappelijke studie van sociale feiten
o Biologie, psychologie onvoldoende om sociale feiten te bestuderen en te
verklaren
o eigen wetenschappelijke methode nodig : statistiek, ethnogra 昀椀 e, studie
van geschiedenis gebruiken om te gaan kijken naar de sociale feiten
een hele aparte discipline, deze kan de sociale feiten veel beter
verklaren
o Niet alleen om te begrijpen, maar ook om in te grijpen in de maatschappij
(beleidsfunctie)
De sociologie biedt handvaten die het mogelijk maken om de
samenleving te veranderen
Arbeidsdeling
o overgang van agrarische (weinig di 昀昀 erentiatie in arbeidstaken) naar
geïndustrialiseerde samenleving: toenemende specialisatie (veel di 昀昀
erentiatie)
Agrarisch: zelfde jobs en onafhankelijk van elkaar, conformisme,
mensen zijn hetzelfde, individu is deel van de groep en er is weinig
di 昀昀 erentiatie
Geïndustrialiseerde: specialisatie in arbeid, verschillende personen
werken aan één product, een grote wederzijds afhankelijkheid is (bv
bandwerk)
elk kind moet van een bepaalde educatie kunnen genieten (uniform)
maar ergens moet er ook een bepaalde specialisatie plaatsvinden
Verschillenden vormen van educatie voor verschillende vormen van
beroepsgroepen
o leidt niet tot samenhang of cohesie
Collectief bewustzijn
Pagina 4 van 83
