ontwikkelingspsychologie
Emotionele ontwikkeling
Identiteitsontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
Morele ontwikkeling
Seksuele ontwikkeling
Taalontwikkeling
wetenschappelijkheid deel nog toevoegen
definitie:
ontwikkelingspsychologie is het domein binnen de theoretische psychologie dat zich bezighoudt met de
studie van de levensloop van de mens en de veranderingen van alle psychische verschijnselen tussen de
bevruchting en de dood.
DEEL 1 : EMOTIONELE ONTWIKKELING
behavioristische visie cognitivistische visie
ontwikkeling emoties door conditioneringsproces ontwikkeling emoties door behoeften en verlangens
1 BESCHRIJVING VAN DE STRUCTUUR VAN DE EMOTIONELE
ONTWIKKELING
emotionele ontwikkeling verbonden met sociale ontwikkeling = socio-emotionele ontwikkeling
emotionele ontwikkeling bestaat uit
evolutie van de eigen emoties (1.1)
inzicht in de emoties van anderen (1.2)
1.1 evolutie van de eigen emoties
zelfbewustzijn (1.1.1)
zelfregulatie (1.1.2)
1.1.1 zelfbewustzijn
zuigeling
pasgeborene: opwinding door senso-motorische ervaringen, gewaarwordingen, vibratiegevoelens
2M: positieve en negatieve gevoelens, stemmingen tussen opgeruimdheid en neerslachtigheid
3M: zintuigen ontwikkeld → kijken, luisteren, grijpen, proeven
ontwikkelingspsychologie 1
, het affectief leven vaker lustvol gekleurd → 3 drijfveren
genotsdrang: lust wordt herhaald, onlust vermeden
sensatiedrang: kijken en (mond-)voelen
activiteitsdrang: speldrang, nabootsingdrang (van zichzelf en de andere)
6M: bewuster van andere mensen → meer gedifferentieerde gevoelens ervaren
1J: uitdrukken van gevoelens
peuter
deelnemen aan het sociale leven → meer gedifferentieerde gevoelens (bv: verwondering, twijfel,
sympathie, jaloersheid en schaamte,…) + zelfbewustzijn (koppig tonen, agressief, affectie tonen)
kleuter
ontwikkeling van het ik-leven:
egocentrisme
middelpunt vd wereld
uitbreiding van sociale contacten en gevoelens:
door school leren omgaan met verschillende kinderen
de kleuterleidster = vertrouwenspersoon, hechten
behoefte aan contact leeftijdgenootjes
prestatiedrang en initiatiefname
prestaties vergelijken (meisje: goedkeuring, jongen: prestaties)
opgavenbewustzijn = onderscheid te maken tussen wat ze willen bereiken en wat ze verwachten te
zullen bereiken
lagere schoolkind
eigen prestaties beoordelen (niet enkel inzet, maar worden beoordeeld op inhoud)
gevoelens over zelf:
zelfwaarde, geldingsdrang, vitaliteit
zelfwaardegevoel beïnvloedt door gevoelens over zichzelf + prestaties en wat buitenwereld ervan
denkt
gevoelens over anderen:
spot, bewondering,…
gevoelens door anderen bezig te zien:
uitbreiding van vooral sociale gevoelens
het ontstaan van morele gevoelens
gevoelens komen meer tegelijkertijd voor
vervolg kenmerken:
gevoelens weinig diepgang → uitlachen, dieren pijndoen
ontwikkelingspsychologie 2
, stemmingen wisselen maar worden duurzamer
nog eigengericht
Het is duidelijk dat naast het aangeboren temperament, de sociale wereld een belangrijke functie heeft in
het ontstaan van emoties.
1.1.2. emotionele zelfregulatie
definitie:
emotionele zelfregulatie = de strategieën die we gebruiken om onze emoties aan te passen tot een
comfortabele intensiteit zodat we onze doelen kunnen bereiken
BABY:
hersenontwikkeling (prefrontale hersenschors) nog niet ontwikkeld → geen emoties controleren
KLEUTER:
strategie: ontdekken dat ze iets anders kunnen gaan doen om zo tot andere gevoelens te komen
ontwikkeling taal en die leren gebruiken om gevoelens te controleren
LAGERE SCHOOLKIND:
onderscheid tussen probleemgerichte coping en emotiegerichte coping
onaangename situatie veranderbaar → probleem aanpakken
onaangename situatie onveranderbaar → emoties ervaren
NA 12 JAAR:
synaptische groei in prefrontale hersenzone
NA 17 JAAR:
synaptische groei in temporale hersenzone (meer linken met taal, emoties verwoorden)
1.2. evolutie van het inzicht in emoties van anderen
temperament
social referencing
empathie
spiegelneuronen
theory of mind and role taking
emotion understanding
= een aangeboren tendens om op prikkels
temperament
te reageren
hoe hevig prikkels aankomen en hoe hevig reageren afhankelijk van temperament
→ signalen van anderen opvangen afhankelijk van temperament
= het doelbewust zoeken naar informatie over de gevoelens van
social referencing
anderen om onduidelijke omstandigheden en gebeurtenissen te kunnen plaatsen
ontwikkelingspsychologie 3
, voobeeld: baby’s kijken naar mama of verzorgingsfiguur
Het is nog niet echt duidelijk of social referencing mogelijk is
• doordat baby’s dezelfde emotie gaan ervaren als ze een
gezichtsuitdrukking waarnemen → empathie?
of
• dat hij enkel de nodige informatie haalt uit deze gezichtsuitdrukking: vb.
die blik betekent dat ik er maar best mee stop.
empathie = een emotionele respons die correspondeert met de gevoelens van een andere
(VOELEN) persoon
1) empathic distress = als men anderen ziet lijden (genant,…), roept dit een
hoffman
onplezierige spanning op bij de meeste mensen
voorbeeld: baby’s huilen als andere baby huilt → geen emotionele respons, maar
reactie op eigen gevoel!!!!
2) doelgedrag
3) beginnende empathie = peuters (2J) vangen emotionele signalen van anderen
op → signaal geeft gevoel → motiveert om actie ondernemen
= een neuron dat niet alleen vuurt als een dier een handeling uitvoert, maar ook
spiegelneuronen
als het dier een handeling ziet uitvoeren door een ander dier
wanneer men zich geraakt voelt door de stress van de ander (empathic distress),
Rizzolatti (apen)
kan men gaan imiteren (spiegelneuronen) om te ervaren wat de andere voelt.
spiegelneuronen in motorische hersenzone, maar zijn ook verbonden met
hypothese bij
de emotionele schakelingen in onze hersenen → de emoties van andere mensen
autisme
in onze geest ‘weerspiegelen’
bijvoorbeeld als we iemand zien vallen of een loopwedstrijd zien winnen
= het besef dat anderen opvattingen, verlangens en emoties kunnen
theory of mind hebben die verschillen van jezelf. Deze cognitieve vaardigheid stelt
je in staat je anticiperen op het gedrag en de gevoelens van anderen.
role-taking (stap
in de ontwikkeling
= het kennen van interne factoren die het gedrag bepalen.
van de theory of
mind) selman
fase 1: egocentrische of ongedifferentieerd perspectief (0 tot 5 jaar)
fase 2: informationeel perspectief (6-8 jaar) - kunnen inzien dat anderen andere
perspectieven hebben, maar denken dat dat komt omdat zij andere informatie
hebben
fase 3: zelf-reflectief perspectief (8-10 jaar) - kinderen kunnen inzien dat anderen
andere perspectieven hebben ook al hebben ze dezelfde informatie - kunnen zich
verplaatsen in ander perspectief, maar niet tegelijk in acht nemen voorbeeld: ik ga
jou pesten, ik vind dat fijn, pas achteraf spijt hebben
fase 4: mutueel perspectief (10-12 jaar) - perspectief van zichzelf + ander + derde
partij
fase 5: sociaal perspectief (12-15jaar) - perspectief van zichzelf + ander + derde
partij + sociaal systeem
emotion
understanding.
harris: 3 fases in
= begrijpen van emoties
het ontwikkelen vh
begrijpen van
emoties
fase 1: - vroege communicatie (stimuleert emoties begrijpen)
ontwikkelingspsychologie 4
Emotionele ontwikkeling
Identiteitsontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
Morele ontwikkeling
Seksuele ontwikkeling
Taalontwikkeling
wetenschappelijkheid deel nog toevoegen
definitie:
ontwikkelingspsychologie is het domein binnen de theoretische psychologie dat zich bezighoudt met de
studie van de levensloop van de mens en de veranderingen van alle psychische verschijnselen tussen de
bevruchting en de dood.
DEEL 1 : EMOTIONELE ONTWIKKELING
behavioristische visie cognitivistische visie
ontwikkeling emoties door conditioneringsproces ontwikkeling emoties door behoeften en verlangens
1 BESCHRIJVING VAN DE STRUCTUUR VAN DE EMOTIONELE
ONTWIKKELING
emotionele ontwikkeling verbonden met sociale ontwikkeling = socio-emotionele ontwikkeling
emotionele ontwikkeling bestaat uit
evolutie van de eigen emoties (1.1)
inzicht in de emoties van anderen (1.2)
1.1 evolutie van de eigen emoties
zelfbewustzijn (1.1.1)
zelfregulatie (1.1.2)
1.1.1 zelfbewustzijn
zuigeling
pasgeborene: opwinding door senso-motorische ervaringen, gewaarwordingen, vibratiegevoelens
2M: positieve en negatieve gevoelens, stemmingen tussen opgeruimdheid en neerslachtigheid
3M: zintuigen ontwikkeld → kijken, luisteren, grijpen, proeven
ontwikkelingspsychologie 1
, het affectief leven vaker lustvol gekleurd → 3 drijfveren
genotsdrang: lust wordt herhaald, onlust vermeden
sensatiedrang: kijken en (mond-)voelen
activiteitsdrang: speldrang, nabootsingdrang (van zichzelf en de andere)
6M: bewuster van andere mensen → meer gedifferentieerde gevoelens ervaren
1J: uitdrukken van gevoelens
peuter
deelnemen aan het sociale leven → meer gedifferentieerde gevoelens (bv: verwondering, twijfel,
sympathie, jaloersheid en schaamte,…) + zelfbewustzijn (koppig tonen, agressief, affectie tonen)
kleuter
ontwikkeling van het ik-leven:
egocentrisme
middelpunt vd wereld
uitbreiding van sociale contacten en gevoelens:
door school leren omgaan met verschillende kinderen
de kleuterleidster = vertrouwenspersoon, hechten
behoefte aan contact leeftijdgenootjes
prestatiedrang en initiatiefname
prestaties vergelijken (meisje: goedkeuring, jongen: prestaties)
opgavenbewustzijn = onderscheid te maken tussen wat ze willen bereiken en wat ze verwachten te
zullen bereiken
lagere schoolkind
eigen prestaties beoordelen (niet enkel inzet, maar worden beoordeeld op inhoud)
gevoelens over zelf:
zelfwaarde, geldingsdrang, vitaliteit
zelfwaardegevoel beïnvloedt door gevoelens over zichzelf + prestaties en wat buitenwereld ervan
denkt
gevoelens over anderen:
spot, bewondering,…
gevoelens door anderen bezig te zien:
uitbreiding van vooral sociale gevoelens
het ontstaan van morele gevoelens
gevoelens komen meer tegelijkertijd voor
vervolg kenmerken:
gevoelens weinig diepgang → uitlachen, dieren pijndoen
ontwikkelingspsychologie 2
, stemmingen wisselen maar worden duurzamer
nog eigengericht
Het is duidelijk dat naast het aangeboren temperament, de sociale wereld een belangrijke functie heeft in
het ontstaan van emoties.
1.1.2. emotionele zelfregulatie
definitie:
emotionele zelfregulatie = de strategieën die we gebruiken om onze emoties aan te passen tot een
comfortabele intensiteit zodat we onze doelen kunnen bereiken
BABY:
hersenontwikkeling (prefrontale hersenschors) nog niet ontwikkeld → geen emoties controleren
KLEUTER:
strategie: ontdekken dat ze iets anders kunnen gaan doen om zo tot andere gevoelens te komen
ontwikkeling taal en die leren gebruiken om gevoelens te controleren
LAGERE SCHOOLKIND:
onderscheid tussen probleemgerichte coping en emotiegerichte coping
onaangename situatie veranderbaar → probleem aanpakken
onaangename situatie onveranderbaar → emoties ervaren
NA 12 JAAR:
synaptische groei in prefrontale hersenzone
NA 17 JAAR:
synaptische groei in temporale hersenzone (meer linken met taal, emoties verwoorden)
1.2. evolutie van het inzicht in emoties van anderen
temperament
social referencing
empathie
spiegelneuronen
theory of mind and role taking
emotion understanding
= een aangeboren tendens om op prikkels
temperament
te reageren
hoe hevig prikkels aankomen en hoe hevig reageren afhankelijk van temperament
→ signalen van anderen opvangen afhankelijk van temperament
= het doelbewust zoeken naar informatie over de gevoelens van
social referencing
anderen om onduidelijke omstandigheden en gebeurtenissen te kunnen plaatsen
ontwikkelingspsychologie 3
, voobeeld: baby’s kijken naar mama of verzorgingsfiguur
Het is nog niet echt duidelijk of social referencing mogelijk is
• doordat baby’s dezelfde emotie gaan ervaren als ze een
gezichtsuitdrukking waarnemen → empathie?
of
• dat hij enkel de nodige informatie haalt uit deze gezichtsuitdrukking: vb.
die blik betekent dat ik er maar best mee stop.
empathie = een emotionele respons die correspondeert met de gevoelens van een andere
(VOELEN) persoon
1) empathic distress = als men anderen ziet lijden (genant,…), roept dit een
hoffman
onplezierige spanning op bij de meeste mensen
voorbeeld: baby’s huilen als andere baby huilt → geen emotionele respons, maar
reactie op eigen gevoel!!!!
2) doelgedrag
3) beginnende empathie = peuters (2J) vangen emotionele signalen van anderen
op → signaal geeft gevoel → motiveert om actie ondernemen
= een neuron dat niet alleen vuurt als een dier een handeling uitvoert, maar ook
spiegelneuronen
als het dier een handeling ziet uitvoeren door een ander dier
wanneer men zich geraakt voelt door de stress van de ander (empathic distress),
Rizzolatti (apen)
kan men gaan imiteren (spiegelneuronen) om te ervaren wat de andere voelt.
spiegelneuronen in motorische hersenzone, maar zijn ook verbonden met
hypothese bij
de emotionele schakelingen in onze hersenen → de emoties van andere mensen
autisme
in onze geest ‘weerspiegelen’
bijvoorbeeld als we iemand zien vallen of een loopwedstrijd zien winnen
= het besef dat anderen opvattingen, verlangens en emoties kunnen
theory of mind hebben die verschillen van jezelf. Deze cognitieve vaardigheid stelt
je in staat je anticiperen op het gedrag en de gevoelens van anderen.
role-taking (stap
in de ontwikkeling
= het kennen van interne factoren die het gedrag bepalen.
van de theory of
mind) selman
fase 1: egocentrische of ongedifferentieerd perspectief (0 tot 5 jaar)
fase 2: informationeel perspectief (6-8 jaar) - kunnen inzien dat anderen andere
perspectieven hebben, maar denken dat dat komt omdat zij andere informatie
hebben
fase 3: zelf-reflectief perspectief (8-10 jaar) - kinderen kunnen inzien dat anderen
andere perspectieven hebben ook al hebben ze dezelfde informatie - kunnen zich
verplaatsen in ander perspectief, maar niet tegelijk in acht nemen voorbeeld: ik ga
jou pesten, ik vind dat fijn, pas achteraf spijt hebben
fase 4: mutueel perspectief (10-12 jaar) - perspectief van zichzelf + ander + derde
partij
fase 5: sociaal perspectief (12-15jaar) - perspectief van zichzelf + ander + derde
partij + sociaal systeem
emotion
understanding.
harris: 3 fases in
= begrijpen van emoties
het ontwikkelen vh
begrijpen van
emoties
fase 1: - vroege communicatie (stimuleert emoties begrijpen)
ontwikkelingspsychologie 4
