Samenvatting criminologie
1inleiding
1.1 Criminologische wetenschappen
Definitie criminologie = criminologie is de wetenschappelijke studie van het tot stand komen
van regels en normen, het overtreden van die normen en de oorzaken hiervan, de reacties op
normovertredingen en de effecten hiervan.
Criminologie is een multidisciplinaire wetenschap
- Menswetenschappen (Psychologie, Antropologie,…)
- Recht
- Economie
- Geschiedenis
- Filosofie en ethiek
- Politieke wetenschappen
- Sociologie
Verschillende inhoudelijke stromingen in de geschiedenis van de criminologie in België
- 19e eeuw: studie delinquent
- Jaren 60: sociologische achtergrond delinquent
- Jaren 70: focus op strafrecht
- Jaren 80: victimologie en managementdenken
- Jaren '90: herstelrecht/restorative justice
- Eind 20ste eeuw: georganiseerde misdaad
- Vanaf 2000: studie onveiligheidsgevoel
Criminologie als beïnvloeder van het strafrecht
- Criminologie beïnvloedt het strafrecht
- Wetenschappelijk onderzoek met als doel beleidslijnen uit te stippelen
- O.b.v. massa’s statistisch materiaal https://nicc.fgov.be/
- Gevaar: verschillende interpretaties mogelijk (via media, de politiek,…)
Belang criminologische wetenschap
Existentiële vraag voor criminologen:
• Oorzaken van crimineel gedrag (waarom houdt men zich niet aan democratische
gestemde regels?)
• Grenzen van maatschappelijke controle
• Democratisch gehalte van de samenleving wordt onderzocht
• Indicaties:
• Ruimte voor onafhankelijk sociaal wetenschappelijk onderzoek?
• Behandeling van gevangenen
• Invloed op beleid en publieke opinie
• Invloed op strafrechtontwikkeling ,strafbedeling en veiligheidsgevoel
• Belang van:
• Onafhankelijk onderzoek
• Genuanceerde informatie
• Eigen onderzoeken
• Voldoende wetenschappelijk onderbouwd
2 criminaliteit
normoverchrijdend of crimineel gedrag?
,Wat is het verschil?
Maatschappelijk niet aanvaardbaar gedrag:
• Gedrag dat door de samenleving als schadelijk wordt ervaren
->normoverschrijdend gedrag
• Gedrag dat door de samenleving als schadelijk wordt ervaren én in het strafrecht is
opgenomen
->crimineel/delinquent gedrag
Geen scherpe grens tussen crimineel en niet-crimineel gedrag.
Wat is criminalisering?
Criminalisering is het proces waarin bepaald wordt of een bepaald gedrag maatschappelijk
onaanvaardbaar is
EN strafrechtelijk vervolgbaar moet zijn
Criminaliteit is sociaal construct: tijdsgebonden en plaatsgebonden
= criminaliseringsproces
Criminaliteit is geen statisch concept
• wat als crimineel gedrag wordt gezien, kan variëren afhankelijk van de historische,
sociale, culturele en politieke context.
Deze variatie toont aan dat criminaliteit een sociale constructie is:
• het is niet alleen afhankelijk van wat de wet zegt, maar ook van hoe de samenleving
bepaalde gedragingen interpreteert en waardeert.
• Verschillende factoren spelen een rol bij het bepalen waarom bepaald gedrag als
crimineel wordt geclassificeerd.
Strafbaarheidstelling binnen het criminaliseringsproces wordt beïnvloed door het
wederkerigheidsprincipe =
• Alle gedragingen moeten zo min mogelijk schade berokkenen aan anderen
• Indien het gedrag te veel schade veroorzaakt aan anderen, dan zal de regering het
gedrag strafbaar stellen
• Binnen een democratische samenleving streeft men naar het maximale nut (op lange
termijn) voor iedereen = utilitarisme
• Belangrijke voorwaarde = lange termijn
niet alle strafwetten zijn gebaseerd op dit principe
,Factoren die bepalen welk gedrag als crimineel wordt geclassificeerd (5)
1. Juridische en politieke context
- Wetten gemaakt door heersende klasse
- Wetten veranderen voortdurend (vb drooglegging)
2. Maatschappelijke waarden
- Door morele paniek in maatschappij bepaalde groep/gedrag als crimineel gezien
- Maatschappelijke waarden worden bepaald door dominante groepen
- Vb columbine hs, entertainment software rating board
3. Veranderingen in sociale normen en waarden
- n&w veranderen over de tijd
- vb huiselijk geweld, seksueel misbruik kerk, homofilie, hippies
4. sociale ongelijkheid en machtsstructuren
- wetten beschermen de belangen van de machtige groepen
- gedrag van minder machtige groepen sneller criminaliseren
- vb: fraude of belastingontduiking door rijke elite minder streng vervolg dan drugbezit
bij lagere klas
5. culturele verschillen
- definitie criminaliteit niet universeel
- vb cannabis in sommige landen legaal en andere niet
er bestaan ook universele waarden
Diegene die de “macht” heeft…
Inzicht krijgen in macht
KRUISPUNTDENKEN
=
maakt machtsassen in de samenleving zichtbaar
BELGIË
• Juli 2023: Belgische Parlement: wijzigt de discriminatie-wetgeving
• Meervoudige discriminatie:
• a) Cumulatieve discriminatie
, • b ) Intersectionele discriminatie
• het meest gunstige rechtvaardigingsstelsel wordt toegepast
• cumulatie van schadevergoedingen is mogelijk
VOORBEELDEN VAN WIE BEPAALT DE NORM?
- Sanda dia proces
- Gedetineerdenpopulatie
o In 1980 had 75% van de gedetineerdenpopulatie in ons land de Belgische
nationaliteit.
o Anno 2019 is nog net meer dan de helft Belg (55,4%).
- Regering, burgemeesters,… allemaal witte mensen
Kruispuntdenken en criminologie
Vraag je steeds af hoe gender, etniciteit, sociaal economische klasse, seksualiteit,
gezondheid, … een invloed hebben op het criminogene proces.
- hoe gender een impact heeft op slachtofferschap?
- hoe etniciteit de interactie met de politie beïnvloedt?
- hoe sociaal-economische status de ervaring met een rechtbank vorm geeft?
- hoe seksuele geaardheid invloed heeft op de manier waarop iemand behandeld
wordt in het rechtssysteem?
Welk effect heeft het op de samenleving
als het strafrechtsysteem
(wat is ontworpen om rechtvaardig te zijn)
zelfs niet immuun is
voor ongelijkheid en discriminatie?
denk aan blacklivesmatter, me too
3 criminaliteit in cijfers
(on-)veiligheidsgevoelens in cijfers veiligheidsmonitor
De Veiligheidsmonitor is een enquête onder de bevolking over verschillende
veiligheidsonderwerpen
In de enquête wordt de burgers gevraagd naar
• hun gevoel van onveiligheid,
• buurtproblemen,
• preventie,
• slachtofferschap en
• de kwaliteit van het optreden van de politiediensten.
Resultaten:
- 9% voelt zich vaak of altijd onveilig
- 29% soms
- 62% zelden
14% van jongeren en 14% van werklozen voelen zich vaak onveilig
Redenen onveiligheid:
- Ongepast gedrag weggebruikers
- Criminaliteit
- Gebrek politieagenten op straat
- Overlast openbare ruimten (vechtpartijen, druggebruik)
- Vervallen gebouwen, vuil op straat
1inleiding
1.1 Criminologische wetenschappen
Definitie criminologie = criminologie is de wetenschappelijke studie van het tot stand komen
van regels en normen, het overtreden van die normen en de oorzaken hiervan, de reacties op
normovertredingen en de effecten hiervan.
Criminologie is een multidisciplinaire wetenschap
- Menswetenschappen (Psychologie, Antropologie,…)
- Recht
- Economie
- Geschiedenis
- Filosofie en ethiek
- Politieke wetenschappen
- Sociologie
Verschillende inhoudelijke stromingen in de geschiedenis van de criminologie in België
- 19e eeuw: studie delinquent
- Jaren 60: sociologische achtergrond delinquent
- Jaren 70: focus op strafrecht
- Jaren 80: victimologie en managementdenken
- Jaren '90: herstelrecht/restorative justice
- Eind 20ste eeuw: georganiseerde misdaad
- Vanaf 2000: studie onveiligheidsgevoel
Criminologie als beïnvloeder van het strafrecht
- Criminologie beïnvloedt het strafrecht
- Wetenschappelijk onderzoek met als doel beleidslijnen uit te stippelen
- O.b.v. massa’s statistisch materiaal https://nicc.fgov.be/
- Gevaar: verschillende interpretaties mogelijk (via media, de politiek,…)
Belang criminologische wetenschap
Existentiële vraag voor criminologen:
• Oorzaken van crimineel gedrag (waarom houdt men zich niet aan democratische
gestemde regels?)
• Grenzen van maatschappelijke controle
• Democratisch gehalte van de samenleving wordt onderzocht
• Indicaties:
• Ruimte voor onafhankelijk sociaal wetenschappelijk onderzoek?
• Behandeling van gevangenen
• Invloed op beleid en publieke opinie
• Invloed op strafrechtontwikkeling ,strafbedeling en veiligheidsgevoel
• Belang van:
• Onafhankelijk onderzoek
• Genuanceerde informatie
• Eigen onderzoeken
• Voldoende wetenschappelijk onderbouwd
2 criminaliteit
normoverchrijdend of crimineel gedrag?
,Wat is het verschil?
Maatschappelijk niet aanvaardbaar gedrag:
• Gedrag dat door de samenleving als schadelijk wordt ervaren
->normoverschrijdend gedrag
• Gedrag dat door de samenleving als schadelijk wordt ervaren én in het strafrecht is
opgenomen
->crimineel/delinquent gedrag
Geen scherpe grens tussen crimineel en niet-crimineel gedrag.
Wat is criminalisering?
Criminalisering is het proces waarin bepaald wordt of een bepaald gedrag maatschappelijk
onaanvaardbaar is
EN strafrechtelijk vervolgbaar moet zijn
Criminaliteit is sociaal construct: tijdsgebonden en plaatsgebonden
= criminaliseringsproces
Criminaliteit is geen statisch concept
• wat als crimineel gedrag wordt gezien, kan variëren afhankelijk van de historische,
sociale, culturele en politieke context.
Deze variatie toont aan dat criminaliteit een sociale constructie is:
• het is niet alleen afhankelijk van wat de wet zegt, maar ook van hoe de samenleving
bepaalde gedragingen interpreteert en waardeert.
• Verschillende factoren spelen een rol bij het bepalen waarom bepaald gedrag als
crimineel wordt geclassificeerd.
Strafbaarheidstelling binnen het criminaliseringsproces wordt beïnvloed door het
wederkerigheidsprincipe =
• Alle gedragingen moeten zo min mogelijk schade berokkenen aan anderen
• Indien het gedrag te veel schade veroorzaakt aan anderen, dan zal de regering het
gedrag strafbaar stellen
• Binnen een democratische samenleving streeft men naar het maximale nut (op lange
termijn) voor iedereen = utilitarisme
• Belangrijke voorwaarde = lange termijn
niet alle strafwetten zijn gebaseerd op dit principe
,Factoren die bepalen welk gedrag als crimineel wordt geclassificeerd (5)
1. Juridische en politieke context
- Wetten gemaakt door heersende klasse
- Wetten veranderen voortdurend (vb drooglegging)
2. Maatschappelijke waarden
- Door morele paniek in maatschappij bepaalde groep/gedrag als crimineel gezien
- Maatschappelijke waarden worden bepaald door dominante groepen
- Vb columbine hs, entertainment software rating board
3. Veranderingen in sociale normen en waarden
- n&w veranderen over de tijd
- vb huiselijk geweld, seksueel misbruik kerk, homofilie, hippies
4. sociale ongelijkheid en machtsstructuren
- wetten beschermen de belangen van de machtige groepen
- gedrag van minder machtige groepen sneller criminaliseren
- vb: fraude of belastingontduiking door rijke elite minder streng vervolg dan drugbezit
bij lagere klas
5. culturele verschillen
- definitie criminaliteit niet universeel
- vb cannabis in sommige landen legaal en andere niet
er bestaan ook universele waarden
Diegene die de “macht” heeft…
Inzicht krijgen in macht
KRUISPUNTDENKEN
=
maakt machtsassen in de samenleving zichtbaar
BELGIË
• Juli 2023: Belgische Parlement: wijzigt de discriminatie-wetgeving
• Meervoudige discriminatie:
• a) Cumulatieve discriminatie
, • b ) Intersectionele discriminatie
• het meest gunstige rechtvaardigingsstelsel wordt toegepast
• cumulatie van schadevergoedingen is mogelijk
VOORBEELDEN VAN WIE BEPAALT DE NORM?
- Sanda dia proces
- Gedetineerdenpopulatie
o In 1980 had 75% van de gedetineerdenpopulatie in ons land de Belgische
nationaliteit.
o Anno 2019 is nog net meer dan de helft Belg (55,4%).
- Regering, burgemeesters,… allemaal witte mensen
Kruispuntdenken en criminologie
Vraag je steeds af hoe gender, etniciteit, sociaal economische klasse, seksualiteit,
gezondheid, … een invloed hebben op het criminogene proces.
- hoe gender een impact heeft op slachtofferschap?
- hoe etniciteit de interactie met de politie beïnvloedt?
- hoe sociaal-economische status de ervaring met een rechtbank vorm geeft?
- hoe seksuele geaardheid invloed heeft op de manier waarop iemand behandeld
wordt in het rechtssysteem?
Welk effect heeft het op de samenleving
als het strafrechtsysteem
(wat is ontworpen om rechtvaardig te zijn)
zelfs niet immuun is
voor ongelijkheid en discriminatie?
denk aan blacklivesmatter, me too
3 criminaliteit in cijfers
(on-)veiligheidsgevoelens in cijfers veiligheidsmonitor
De Veiligheidsmonitor is een enquête onder de bevolking over verschillende
veiligheidsonderwerpen
In de enquête wordt de burgers gevraagd naar
• hun gevoel van onveiligheid,
• buurtproblemen,
• preventie,
• slachtofferschap en
• de kwaliteit van het optreden van de politiediensten.
Resultaten:
- 9% voelt zich vaak of altijd onveilig
- 29% soms
- 62% zelden
14% van jongeren en 14% van werklozen voelen zich vaak onveilig
Redenen onveiligheid:
- Ongepast gedrag weggebruikers
- Criminaliteit
- Gebrek politieagenten op straat
- Overlast openbare ruimten (vechtpartijen, druggebruik)
- Vervallen gebouwen, vuil op straat
