SAMENVATTING
ONDERSTEUNDE
COMMUNICATIE
Inhoud
1. Ondersteunende communicatie...........................................................................................................................3
2. Communicatiestoornis..........................................................................................................................................3
3. Doelgroepen..........................................................................................................................................................3
4. Kennismaken met enkele OC vormen...................................................................................................................4
A. Primaire + secundaire OC-gebruiker.................................................................................................................4
B. Stoornis, beperking, handicap...........................................................................................................................4
C. Aided communication + unaided communication............................................................................................5
D. Communicatievorm..........................................................................................................................................5
E. Communicatiemethode.....................................................................................................................................5
F. Communicatiehulpmiddel.................................................................................................................................5
G. Communicatiesysteem.....................................................................................................................................5
H. Directe selectie.................................................................................................................................................5
I. Indirecte selectie................................................................................................................................................6
1. Motorische vorm...................................................................................................................................................7
A. SMOG................................................................................................................................................................7
2. Akoestische vorm..................................................................................................................................................7
3. Ruimtelijke vorm...................................................................................................................................................8
4. Grafische vorm......................................................................................................................................................8
A. Grafische symbolen...........................................................................................................................................8
I. Beta.................................................................................................................................................................8
II. Visitaal (vijfhoek pictogrammen)..................................................................................................................9
III. Sclera............................................................................................................................................................9
IV. PCS................................................................................................................................................................9
V. Bliss..............................................................................................................................................................10
VI. Schrijven i/d hand......................................................................................................................................11
VII. Vingerspelling – handalfabet (dactylologie).............................................................................................11
VIII. Vingerspellen in de hand..........................................................................................................................11
IX. Lorm-alfabet...............................................................................................................................................11
B. Wat is een pictogram?....................................................................................................................................12
Margot Vermeersch
1
,5. Communicatiehulpmiddelen...............................................................................................................................12
A. Voorwaarden goed communicatiemiddel......................................................................................................12
B. Kenmerken communicatiehulpmiddel............................................................................................................12
C. Criteria.............................................................................................................................................................12
I. Invoer............................................................................................................................................................13
II. Inhoud.........................................................................................................................................................13
III. Uitvoer........................................................................................................................................................14
D. Overige belangrijke aspecten.........................................................................................................................14
1. Niet-technologisch..............................................................................................................................................15
A. Aanwijskaarten................................................................................................................................................15
B. Aanwijsboekjes................................................................................................................................................15
I. Point it..........................................................................................................................................................15
II. Beeldwoordenboeken gewone boekhandel...............................................................................................16
III. Van Dale beelwoordenboek.......................................................................................................................16
IV. ICOON communicator................................................................................................................................16
V. Gors aanwijsboek........................................................................................................................................16
C. Gespreksboek..................................................................................................................................................17
D. Pictoagenda....................................................................................................................................................17
E. Doorkijkraam...................................................................................................................................................17
2. Technologisch......................................................................................................................................................18
A. Statische communicatietoestellen..................................................................................................................18
B. Dynamische communicatietoestellen.............................................................................................................18
C. Software..........................................................................................................................................................19
D. Teksttoestellen................................................................................................................................................19
3. StemversterkerS..................................................................................................................................................20
4. Beginnende communicatie..................................................................................................................................20
Margot Vermeersch
2
, ONDERSTEUNENDE
COMMUNICATIE
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
1. ONDERSTEUNENDE COMMUNICATIE
- Synoniemen
o OC
o AAC: Augmentative and Alternative Communication
- Uitgangspunt: persoon met communicatiestoornis
- (Gesproken) communicatie wordt ondersteund
→ Door andere communicatievormen e/o hulpmiddelen die ondersteunend werken op
(rest)vaardigheden v/d gebruiker
o Vlaamse gebarentaal is GEEN ondersteunende gebarentaal
o Spraak + gebarentaal wordt gezien als standaardtaal
- Hoofdcommunicatie is spraak
- Ondersteunende communicatie is normaal verschijnsel (vb. micro, borden, lichaamstaal)
- Maar ook
o Foto’s
o Tekeningen
o Pictogrammen
→ Ondersteunende wijzen worden meer expliciet uitgewerkt voor personen met communicatiestoornis
- Multimodaliteit = meer dan 1 kanaal wordt gebruikt voor communicatie
o Vb. spraakcomputer
- Technologie kan overnemen wat gehandicapte gebruiker niet kan!
2. COMMUNICATIESTOORNIS
- Stoornis i/h uitwisselen van boodschappen + informatie
- Stoornis in receptie en/of expressie
- Stoornis in spraak en/of taal
- Klemtoon ligt meestal op gesproken communicatie
- “Een stoornis in het vermogen om te ontvangen, verzenden, verwerken en begrijpen van concepten of
verbale, non-verbale en grafische symbolensystemen” (ASHA)
3. DOELGROEPEN
≠ oorzaken kunnen rol spelen bij ontstaan van communicatiebeperkingen
- Zintuiglijk
- Lichamelijk
- Verstandelijk
- Meervoudige beperking
- ASS
Margot Vermeersch
3
ONDERSTEUNDE
COMMUNICATIE
Inhoud
1. Ondersteunende communicatie...........................................................................................................................3
2. Communicatiestoornis..........................................................................................................................................3
3. Doelgroepen..........................................................................................................................................................3
4. Kennismaken met enkele OC vormen...................................................................................................................4
A. Primaire + secundaire OC-gebruiker.................................................................................................................4
B. Stoornis, beperking, handicap...........................................................................................................................4
C. Aided communication + unaided communication............................................................................................5
D. Communicatievorm..........................................................................................................................................5
E. Communicatiemethode.....................................................................................................................................5
F. Communicatiehulpmiddel.................................................................................................................................5
G. Communicatiesysteem.....................................................................................................................................5
H. Directe selectie.................................................................................................................................................5
I. Indirecte selectie................................................................................................................................................6
1. Motorische vorm...................................................................................................................................................7
A. SMOG................................................................................................................................................................7
2. Akoestische vorm..................................................................................................................................................7
3. Ruimtelijke vorm...................................................................................................................................................8
4. Grafische vorm......................................................................................................................................................8
A. Grafische symbolen...........................................................................................................................................8
I. Beta.................................................................................................................................................................8
II. Visitaal (vijfhoek pictogrammen)..................................................................................................................9
III. Sclera............................................................................................................................................................9
IV. PCS................................................................................................................................................................9
V. Bliss..............................................................................................................................................................10
VI. Schrijven i/d hand......................................................................................................................................11
VII. Vingerspelling – handalfabet (dactylologie).............................................................................................11
VIII. Vingerspellen in de hand..........................................................................................................................11
IX. Lorm-alfabet...............................................................................................................................................11
B. Wat is een pictogram?....................................................................................................................................12
Margot Vermeersch
1
,5. Communicatiehulpmiddelen...............................................................................................................................12
A. Voorwaarden goed communicatiemiddel......................................................................................................12
B. Kenmerken communicatiehulpmiddel............................................................................................................12
C. Criteria.............................................................................................................................................................12
I. Invoer............................................................................................................................................................13
II. Inhoud.........................................................................................................................................................13
III. Uitvoer........................................................................................................................................................14
D. Overige belangrijke aspecten.........................................................................................................................14
1. Niet-technologisch..............................................................................................................................................15
A. Aanwijskaarten................................................................................................................................................15
B. Aanwijsboekjes................................................................................................................................................15
I. Point it..........................................................................................................................................................15
II. Beeldwoordenboeken gewone boekhandel...............................................................................................16
III. Van Dale beelwoordenboek.......................................................................................................................16
IV. ICOON communicator................................................................................................................................16
V. Gors aanwijsboek........................................................................................................................................16
C. Gespreksboek..................................................................................................................................................17
D. Pictoagenda....................................................................................................................................................17
E. Doorkijkraam...................................................................................................................................................17
2. Technologisch......................................................................................................................................................18
A. Statische communicatietoestellen..................................................................................................................18
B. Dynamische communicatietoestellen.............................................................................................................18
C. Software..........................................................................................................................................................19
D. Teksttoestellen................................................................................................................................................19
3. StemversterkerS..................................................................................................................................................20
4. Beginnende communicatie..................................................................................................................................20
Margot Vermeersch
2
, ONDERSTEUNENDE
COMMUNICATIE
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
1. ONDERSTEUNENDE COMMUNICATIE
- Synoniemen
o OC
o AAC: Augmentative and Alternative Communication
- Uitgangspunt: persoon met communicatiestoornis
- (Gesproken) communicatie wordt ondersteund
→ Door andere communicatievormen e/o hulpmiddelen die ondersteunend werken op
(rest)vaardigheden v/d gebruiker
o Vlaamse gebarentaal is GEEN ondersteunende gebarentaal
o Spraak + gebarentaal wordt gezien als standaardtaal
- Hoofdcommunicatie is spraak
- Ondersteunende communicatie is normaal verschijnsel (vb. micro, borden, lichaamstaal)
- Maar ook
o Foto’s
o Tekeningen
o Pictogrammen
→ Ondersteunende wijzen worden meer expliciet uitgewerkt voor personen met communicatiestoornis
- Multimodaliteit = meer dan 1 kanaal wordt gebruikt voor communicatie
o Vb. spraakcomputer
- Technologie kan overnemen wat gehandicapte gebruiker niet kan!
2. COMMUNICATIESTOORNIS
- Stoornis i/h uitwisselen van boodschappen + informatie
- Stoornis in receptie en/of expressie
- Stoornis in spraak en/of taal
- Klemtoon ligt meestal op gesproken communicatie
- “Een stoornis in het vermogen om te ontvangen, verzenden, verwerken en begrijpen van concepten of
verbale, non-verbale en grafische symbolensystemen” (ASHA)
3. DOELGROEPEN
≠ oorzaken kunnen rol spelen bij ontstaan van communicatiebeperkingen
- Zintuiglijk
- Lichamelijk
- Verstandelijk
- Meervoudige beperking
- ASS
Margot Vermeersch
3