Psychodiagnostiek 2
1. Uitgangspunten psychodiagnostisch procesmodel
Definitie klinische psychodiagnostiek:
Besluitvormingsproces
Gericht info verzamelen en analyseren
Wetenschappelijk onderbouwde methodiek
Doelen:
1. Begrijpen waarom deze cliënt zich op dit moment bij ons presenteert met deze
klachten onderkenning
2. Inzicht krijgen in de onderliggende mechanismen verklaring
3. Bepalen hoe we deze cliënt het beste verder kunnen helpen indicatie
Waarom gebruiken we een PSD-model? Foutenbronnen tegen te gaan zoals:
Geen systematische en consistente werkwijze hanteren
Informatie zoeken die idee bevestigt
Gebrekkige kwaliteit van de onderzoeksmiddelen en ongeschikte normen
Onvoldoende samenwerking met cliënt en zijn omgeving
Diagnostisch proces onvoldoende afgestemd op de hulpvragen van de cliënt
Voor de hand liggende diagnose en interventies over het hoofd zien
Besluitvorming onvoldoende gebaseerd op beschikbare gegevens; geen objectieve
criteria hanteren
Besluitvorming onvoldoende expliciteren en daardoor onvoldoende duidelijk voor
collega’s en cliënten
Te veel vakjargon in de communicatie
Te vlug adviezen formuleren
Psychodiagnostische modellen zijn gebaseerd op de empirische cyclus van De Groot.
Centraal staat genereren en toetsen van hypothesen. Dit is de basis van alle ontwikkeling in
de wetenschappelijke psychodiagnostiek d.w.z. meeste modellen een hypothesetoetsend
karakter hebben.
Psychodiagnostische modellen zijn werkveld overschrijdend, los van specifiek psychologisch
denkkader en expliciteren van het denkproces achterliggend aan het handelen.
Het is kwaliteit verhogend (!) door systematisch, transparant, beredeneerd werken kunnen
we fouten voorkomen en tevredenheid vergroten.
Nu bespreken van 9 uitgangspunten.
1) De psychodiagnosticus handelt en denkt als een scientist-practitioner
De psychodiagnosticus hanteert als een professional in het werkveld (“practitioner”) een
wetenschappelijke basishouding (“scientist”).
De wetenschappelijke basishouding houdt in:
, Hypothesen formuleren o.b.v. wetenschappelijke kennis
Instrumenten kiezen met goede psychometrische eigenschappen
Op betrouwbare manier resultaten van het onderzoek bepalen
Evidence based interventies aanbevelen
Voor deze interventies zijn evidence based richtlijnen die de psychodiagnosticus
kan gebruiken als ondersteuning
2) De psychodiagnosticus stelt de cliënt steeds centraal
Doorheen het hele proces heeft de psychodiagnosticus oog voor de eigenheid, perspectief
en referentiekader van de cliënt. Het welzijn en de behoeften van cliënt worden
vooropgesteld.
3) De psychodiagnosticus handelt en denkt interventiegericht
Psychodiagnostisch onderzoek is niet vrijblijvend, maar staat steeds in functie van het
formuleren van een advies op maat van de cliënt. De diagnose en/of het integratief beeld
vormen geen doel op zich, maar een middel om verantwoorde interventies te kunnen
adviseren of een gepast plan van aanpak te kunnen opstellen. Hierbij mag niet uit het oog
verloren worden dat een psychodiagnostisch onderzoek ook kan resulteren in het advies om
niet te interveniëren.
4) De psychodiagnosticus handelt en denkt systematisch
Het psychodiagnostisch procesmodel systematiseert en expliciteert de stappen die de
psychodiagnosticus doorloopt in zijn denken en handelen. Op die manier beschrijft het een
ideale of wenselijke werkwijze. Door een dergelijke systematische procedure te volgen
wordt de kwaliteit van de psychodiagnostiek gegarandeerd, wat de betrouwbaarheid van de
besluitvorming verhoogt. Systematische reflectie en evaluatie na elke fase van het proces
vormen hiervoor een noodzakelijke voorwaarde.
5) De psychodiagnosticus hanteert een transactioneel referentiekader
Binnen het transactioneel referentiekader wordt het huidig functioneren van de cliënt
(klachten, problemen) beschouwd als het resultaat van een wisselwerking tussen
omgevingsfactoren en cliëntgebonden factoren (temperament, persoonlijkheid, kenmerken
van de organisatie). Het begrip “transactionaliteit” slaat hierbij op de wederzijdse
beïnvloeding tussen cliënt en omgeving. De cliënt en de omgeving beïnvloeden elkaar: door
het beïnvloeden van de omgeving, beïnvloedt de cliënt indirect weer zichzelf. De
psychodiagnosticus hanteert een dergelijk transactioneel referentiekader doorheen alle
fasen van het psychodiagnostisch proces. Hij zoekt de verklaring voor de klachten of
problemen niet in de omgeving of in de cliënt zelf, maar in de afstemming tussen beide (dus
een mindere afstemming tussen omgeving en cliënt zorgt voor klachten/problemen).
Dit impliceert dat hij:
in de intakefase informatie verzamelt over zowel de klachten als de relevante omgevings-
en cliëntgebonden factoren
bij het opstellen van het voorlopig integratief beeld expliciet aandacht heeft voor de
onderlinge verbanden tussen deze drie componenten
, hypothesen formuleert m.b.t. deze drie componenten en hun onderlinge verbanden
aanbevelingen formuleert om de afstemming tussen de omgeving en de cliënt te
optimaliseren
6) De psychodiagnosticus werkt constructief samen met de cliënt en andere
betrokkenen
De psychodiagnosticus werkt sament met:
Cliënt
Omgeving (ouders, leerkrachten, werkgevers…)
Andere disciplines (artsen, kinesist, verpleegkundigen, maatschappelijk werker…)
Altijd heldere afspraken maken en open staan voor feedback. Je bouwt een goede
werkrelatie op met de cliënt en behoudt de kwaliteit van die relatie doorheen het hele
proces. Indien je samenwerkt met andere discplines en er informatie doorgegeven moet
worden, wordt dit eerst besproken met de cliënt.
7) De psychodiagnosticus handelt en denkt fair en cultuurbewust
Met faire en cultuurbewuste diagnostiek wordt zorgzame en kwaliteitsvolle diagnostiek bij
kansarmen, allochtonen en personen met een beperking bedoeld. De psychodiagnosticus
brengt in rekening dat deze groepen omwille van hun maatschappelijke context over minder
ontwikkelingskansen beschikken. Om foute inschattingen of onderschattingen te vermijden,
houdt de psychodiagnosticus dan ook doorheen het hele psychodiagnostische proces
uitdrukkelijk rekening met (a) contextfactoren zoals kansarmoede en culturele achtergrond
en (b) andere mogelijk storende factoren (bias of ruis).
8) De psychodiagnosticus benut en versterkt de positieve aspecten van de cliënt en zijn
omgeving
We hebben de neiging om te focussen op het negatieve, maar de psychodiagnosticus moet
expliciete aandacht hebben voor de positieve krachten van de cliënt en de protectieve
, factoren van cliënt en/of omgeving. Met protectieve factoren worden beschermende
factoren bedoeld die de cliënt veerkrachtig maken.
9) Het handelen is steeds in lijn met de deontologische code, wettelijke richtlijnen en
ethische normen en waarden
2. Psychodiagnostiek in de praktijk
CLUSTEREN & CLASSIFICEREN
2.1 Belang van clusteren & classificeren
Clusteren en classificeren is een noodzakelijke stap in het opstellen van een Voorlopig
Integratief Beeld en de daaruit volgende hypothesevorming/toetsing. Het zorgt voor een
overzichtelijke samenvatting van info in de fase van aanmelding en intake.
Er zijn 3 verschillende modellen en schema’s die we zullen bespreken, die hulpmiddelen
vormen om te kunnen clusteren en classificeren.
2.2 Clusteren & classificeren: KOP-model & ICF-model
2.2.1. KOP-model
Klachten (K) zijn het gevolg van een wisselwerking tussen omstandigheden (O) en de
persoonlijke stijl (P) waarmee een individu op die omstandigheden reageert.
K=OxP
Het KOP-model wordt gebruikt tijdens kortdurende
interventies in de eerste lijns GGZorg. Het protocol wordt
stapsgewijs aan patiënten met lichte tot matige
psychische problematiek aangeboden (5 stappen).
• Eenvoudig en gemakkelijk overdraagbaar
werk(verklarings)model
• Gebaseerd op empirische cyclus
• Transdiagnostisch & gelaagd concept van
persoonlijkheid (P)
1. Uitgangspunten psychodiagnostisch procesmodel
Definitie klinische psychodiagnostiek:
Besluitvormingsproces
Gericht info verzamelen en analyseren
Wetenschappelijk onderbouwde methodiek
Doelen:
1. Begrijpen waarom deze cliënt zich op dit moment bij ons presenteert met deze
klachten onderkenning
2. Inzicht krijgen in de onderliggende mechanismen verklaring
3. Bepalen hoe we deze cliënt het beste verder kunnen helpen indicatie
Waarom gebruiken we een PSD-model? Foutenbronnen tegen te gaan zoals:
Geen systematische en consistente werkwijze hanteren
Informatie zoeken die idee bevestigt
Gebrekkige kwaliteit van de onderzoeksmiddelen en ongeschikte normen
Onvoldoende samenwerking met cliënt en zijn omgeving
Diagnostisch proces onvoldoende afgestemd op de hulpvragen van de cliënt
Voor de hand liggende diagnose en interventies over het hoofd zien
Besluitvorming onvoldoende gebaseerd op beschikbare gegevens; geen objectieve
criteria hanteren
Besluitvorming onvoldoende expliciteren en daardoor onvoldoende duidelijk voor
collega’s en cliënten
Te veel vakjargon in de communicatie
Te vlug adviezen formuleren
Psychodiagnostische modellen zijn gebaseerd op de empirische cyclus van De Groot.
Centraal staat genereren en toetsen van hypothesen. Dit is de basis van alle ontwikkeling in
de wetenschappelijke psychodiagnostiek d.w.z. meeste modellen een hypothesetoetsend
karakter hebben.
Psychodiagnostische modellen zijn werkveld overschrijdend, los van specifiek psychologisch
denkkader en expliciteren van het denkproces achterliggend aan het handelen.
Het is kwaliteit verhogend (!) door systematisch, transparant, beredeneerd werken kunnen
we fouten voorkomen en tevredenheid vergroten.
Nu bespreken van 9 uitgangspunten.
1) De psychodiagnosticus handelt en denkt als een scientist-practitioner
De psychodiagnosticus hanteert als een professional in het werkveld (“practitioner”) een
wetenschappelijke basishouding (“scientist”).
De wetenschappelijke basishouding houdt in:
, Hypothesen formuleren o.b.v. wetenschappelijke kennis
Instrumenten kiezen met goede psychometrische eigenschappen
Op betrouwbare manier resultaten van het onderzoek bepalen
Evidence based interventies aanbevelen
Voor deze interventies zijn evidence based richtlijnen die de psychodiagnosticus
kan gebruiken als ondersteuning
2) De psychodiagnosticus stelt de cliënt steeds centraal
Doorheen het hele proces heeft de psychodiagnosticus oog voor de eigenheid, perspectief
en referentiekader van de cliënt. Het welzijn en de behoeften van cliënt worden
vooropgesteld.
3) De psychodiagnosticus handelt en denkt interventiegericht
Psychodiagnostisch onderzoek is niet vrijblijvend, maar staat steeds in functie van het
formuleren van een advies op maat van de cliënt. De diagnose en/of het integratief beeld
vormen geen doel op zich, maar een middel om verantwoorde interventies te kunnen
adviseren of een gepast plan van aanpak te kunnen opstellen. Hierbij mag niet uit het oog
verloren worden dat een psychodiagnostisch onderzoek ook kan resulteren in het advies om
niet te interveniëren.
4) De psychodiagnosticus handelt en denkt systematisch
Het psychodiagnostisch procesmodel systematiseert en expliciteert de stappen die de
psychodiagnosticus doorloopt in zijn denken en handelen. Op die manier beschrijft het een
ideale of wenselijke werkwijze. Door een dergelijke systematische procedure te volgen
wordt de kwaliteit van de psychodiagnostiek gegarandeerd, wat de betrouwbaarheid van de
besluitvorming verhoogt. Systematische reflectie en evaluatie na elke fase van het proces
vormen hiervoor een noodzakelijke voorwaarde.
5) De psychodiagnosticus hanteert een transactioneel referentiekader
Binnen het transactioneel referentiekader wordt het huidig functioneren van de cliënt
(klachten, problemen) beschouwd als het resultaat van een wisselwerking tussen
omgevingsfactoren en cliëntgebonden factoren (temperament, persoonlijkheid, kenmerken
van de organisatie). Het begrip “transactionaliteit” slaat hierbij op de wederzijdse
beïnvloeding tussen cliënt en omgeving. De cliënt en de omgeving beïnvloeden elkaar: door
het beïnvloeden van de omgeving, beïnvloedt de cliënt indirect weer zichzelf. De
psychodiagnosticus hanteert een dergelijk transactioneel referentiekader doorheen alle
fasen van het psychodiagnostisch proces. Hij zoekt de verklaring voor de klachten of
problemen niet in de omgeving of in de cliënt zelf, maar in de afstemming tussen beide (dus
een mindere afstemming tussen omgeving en cliënt zorgt voor klachten/problemen).
Dit impliceert dat hij:
in de intakefase informatie verzamelt over zowel de klachten als de relevante omgevings-
en cliëntgebonden factoren
bij het opstellen van het voorlopig integratief beeld expliciet aandacht heeft voor de
onderlinge verbanden tussen deze drie componenten
, hypothesen formuleert m.b.t. deze drie componenten en hun onderlinge verbanden
aanbevelingen formuleert om de afstemming tussen de omgeving en de cliënt te
optimaliseren
6) De psychodiagnosticus werkt constructief samen met de cliënt en andere
betrokkenen
De psychodiagnosticus werkt sament met:
Cliënt
Omgeving (ouders, leerkrachten, werkgevers…)
Andere disciplines (artsen, kinesist, verpleegkundigen, maatschappelijk werker…)
Altijd heldere afspraken maken en open staan voor feedback. Je bouwt een goede
werkrelatie op met de cliënt en behoudt de kwaliteit van die relatie doorheen het hele
proces. Indien je samenwerkt met andere discplines en er informatie doorgegeven moet
worden, wordt dit eerst besproken met de cliënt.
7) De psychodiagnosticus handelt en denkt fair en cultuurbewust
Met faire en cultuurbewuste diagnostiek wordt zorgzame en kwaliteitsvolle diagnostiek bij
kansarmen, allochtonen en personen met een beperking bedoeld. De psychodiagnosticus
brengt in rekening dat deze groepen omwille van hun maatschappelijke context over minder
ontwikkelingskansen beschikken. Om foute inschattingen of onderschattingen te vermijden,
houdt de psychodiagnosticus dan ook doorheen het hele psychodiagnostische proces
uitdrukkelijk rekening met (a) contextfactoren zoals kansarmoede en culturele achtergrond
en (b) andere mogelijk storende factoren (bias of ruis).
8) De psychodiagnosticus benut en versterkt de positieve aspecten van de cliënt en zijn
omgeving
We hebben de neiging om te focussen op het negatieve, maar de psychodiagnosticus moet
expliciete aandacht hebben voor de positieve krachten van de cliënt en de protectieve
, factoren van cliënt en/of omgeving. Met protectieve factoren worden beschermende
factoren bedoeld die de cliënt veerkrachtig maken.
9) Het handelen is steeds in lijn met de deontologische code, wettelijke richtlijnen en
ethische normen en waarden
2. Psychodiagnostiek in de praktijk
CLUSTEREN & CLASSIFICEREN
2.1 Belang van clusteren & classificeren
Clusteren en classificeren is een noodzakelijke stap in het opstellen van een Voorlopig
Integratief Beeld en de daaruit volgende hypothesevorming/toetsing. Het zorgt voor een
overzichtelijke samenvatting van info in de fase van aanmelding en intake.
Er zijn 3 verschillende modellen en schema’s die we zullen bespreken, die hulpmiddelen
vormen om te kunnen clusteren en classificeren.
2.2 Clusteren & classificeren: KOP-model & ICF-model
2.2.1. KOP-model
Klachten (K) zijn het gevolg van een wisselwerking tussen omstandigheden (O) en de
persoonlijke stijl (P) waarmee een individu op die omstandigheden reageert.
K=OxP
Het KOP-model wordt gebruikt tijdens kortdurende
interventies in de eerste lijns GGZorg. Het protocol wordt
stapsgewijs aan patiënten met lichte tot matige
psychische problematiek aangeboden (5 stappen).
• Eenvoudig en gemakkelijk overdraagbaar
werk(verklarings)model
• Gebaseerd op empirische cyclus
• Transdiagnostisch & gelaagd concept van
persoonlijkheid (P)
