Samenvatting verklaringsmodellen 1
Leerdoelen:
Leerdoel 1: Je benoemt de verklaringsmodellen, legt ze uit en illustreert ze adhv een concreet
voorbeeld.
Leerdoel 2: Je begrijpt en kent de basisbegrippen en basisvaardigheden uit de
verklaringsmodellen en kan deze toepassen op een aangeboden casus.
Leerdoel 4: Je past de verschillende VKM toe op een casus en leidt daaruit het
hulpverleningsaanbod af.
Leerdoel 5: Je past de indicatiestelling vanuit de verschillende VKM toe op een casus.
Leerdoel 7: Je verwoordt de wijze waarop een professionele hulprelatie tot stand komt,
onderhouden en afgerond wordt, zich baserend op de verschillende verklaringsmodellen.
Leerdoel 8: Je kan (ortho)pedagogische keuzes onderbouwen vanuit de theoretische kaders die
de verschillende verklaringsmodellen hanteren.
Leerdoel 9: Je herkent in een aangeboden casus de verklarings- en hulpverleningsmodellen en
past ze op de juiste plaats/manier toe.
Deel 1: de systematische en contextuele benadering
1. Inleiding
Door naar de relatie tussen de cliënt en zijn omgeving te kijken kunnen we veel verklaren en een
orthopedagogisch aanbod creëren.
Relatie = een verbinding tussen jou en mij. Deze relatie ontstaat en wordt onderhouden door elk van
ons. Hij is niet statisch. Je kan hem niet vastpakken. Wel maken of breken.
De relatie verdient evenveel zorg, aandacht en onderhoud als jezelf. (Van Buuren)
Iván Böszörményi-Nagy heeft kader gemaakt om naar de menselijke relaties te kijken.
- Relaties hebben invloed op onze ontwikkeling + functioneren + voelen + lichamelijk
welbevinden en sociaal functioneren.
- Relaties vormen en misvormen je.
- Elke relatie heeft 4 lagen elke laag geeft inzicht in onze relaties.
Contextuele kijk heeft 4 dimensies die ons helpen te verklaren wat er tussen mensen gebeurt overzicht
van de totale situatie v/d cliënt en zijn context. De dimensies zijn constant met elkaar verweven.
1. Dimensie v/d feitelijke gegevens
2. Dimensie v/d psyche (= binnenkant v/d cliënt)
3. Dimensie v/d interacties
4. Dimensie v/d relationele ethiek
Kenmerkend: intergenerationele kijk we gaan altijd naar de 3 generaties kijken: kind, ouders,
grootouders. Vorige generaties hebben een invloed op het leven van je cliënt.
1
,Dimensie 1: objectiveerbare feiten
1.1 Theoretische toelichting
Niet elke hulpvraag is meteen duidelijk. De PB moet samen met de cliënt en zijn cliëntsysteem taal
geven aan hun effectieve ondersteuningsbehoeften. Om goed te begrijpen hoe iemand in het leven
staat, moeten we zicht hebben op de feiten die zijn leven beïnvloeden.
Feiten = objectieve gegevens die echt waar zijn. Het zijn gebeurtenissen die in werkelijkheid hebben
plaatsgevonden.
1ste dimensie van Nagy = objectiveerbare feiten: wat kunnen we zwart op wit vaststellen?
Het gaan niet over: het belevingsaspect, interpretaties, waardering, afkeuring en hypothesen.
1.1.1 Opsomming kaders (v/d persoon, gezin en familie)
We brengen niet alleen de feiten v/d cliënt, maar ook de context in kaart!
1. Biologisch en medisch:
a. Geslacht Leeftijd Genetische kaart, erfelijke ziekte
b. Geboorte Dood Huidige lichamelijke toestand
c. Zwangerschap Huidskleur Lichamelijke ziekten/ fysisch gestel
d. Medische hulpverlening
Een psychiatrische diagnose of psychopathologie is geen feit! Blijft een veronderstelling (2e dim)
2. Financieel en materieel: eerder microniveau
a. (Gezins)inkomen, schulden Onderwijs
b. Arbeid en tewerkstelling Armoede
c. Huisvesting Mobiliteitsmogelijkheden
3. Wettelijk/ juridisch:
a. Getrouwd/wettelijk samenwonend/alleenstaande/weduwe
b. Wettelijke kinderen
c. Nationaliteit
d. Veroordelingen
4. Economisch en ecologisch: eerder macroniveau
a. Hoog/laagconjunctuur (goede tijden, slechte tijden…)
b. Socio-economische status
c. Milieuomstandigheden
d. Natuurrampen
5. Sociologisch/ cultureel:
a. Klasse Relatie/samenlevingsvormen Gender Ras
6. Historisch:
a. Macro:
i. Corona
ii. Gebeurtenissen in de wereld Postmoderne tijd
iii. Post-Dutroux-tijdperk Haastige, veeleisende werk-gezinstijd
2
, iv. Lokaal politiek landschap en de keuzes daarvan op elke persoon
b. Micro:
i. Life-events/gebeurtenissen
7. Religieus/ spiritueel:
a. Geloof en godsdienst
b. Rituelen
Laat mensen hun verhaal rond feiten, zoals zij ze kennen vertellen. Zo geef je ze erkenning voor wat
in hún realiteit belangrijk is.
Dr. Cadmoma Hall: je moet je bewust zijn op welke assen (kruispuntdenken) je cliënt zich bevindt en
welke macht het al dan niet met zich meebrengt.
1.1.2 Vorige generaties
Feiten en gebeurtenissen van (groot)ouders kunnen consequenties hebben voor het leven van hun
nakomelingen. Vb.: armoede, vermissing, ernstige ziekte… Om deze reden krijgen ook die generaties
plaats in het genogram.
1.1.3 Onrecht in de feiten
Onrecht = feiten die je overkomen. Feiten kun je niet terugdraaien. Onrecht zijn gebeurtenissen die een
beschadigend effect hebben op het leven v/d mens. PAS ALS HET ALS ONRECHT WORDT GEZIEN.
Twee soorten onrecht:
1. Verdelend onrecht: het lot, niemand is verantwoordelijk.
a. Vb.: ziekte, natuurrampen, corona
2. Vergeldend onrecht: door mensen elkaar aangedaan.
a. Vb.: pesten, oorlog, slavernij
Verdelend onrecht kan vergeldend onrecht worden. Vb.: overstromingen (verdelend) te trage hulp
aan slachtoffers v/d overstromingen (vergeldend).
De impact van feitelijke gebeurtenissen is voor iedereen anders vb.: een scheiding kan voor het ene kind
een opluchting zijn, terwijl het voor de ander als onrecht aanvoelt.
Let op: soms proberen cliënten feiten te verdoezelen, niet te vermelden of te over-accentueren
waarheid in gedrang komt. Vraag jezelf af waarom ze zo handelen.
1.2 Methodieken en interventies dimensie 1
1.2.1 Genogram
Genogram = een soort stamboom, een manier om feiten te verzamelen over families. Schematisch
overzicht van verwantschappen, samenstellingen v/e gezin en de ruimere familie.
Stafkaart van familierelaties:
- Breuken, veranderingen of gebeurtenissen in de familie, over generaties heen.
o Vb.: familieruzies, erfeniskwesties, verlies…
- Mentale en fysieke ziekten zoals depressie, bipolaire stoornis, kanker en andere genetische
ziekten in kaart te brengen.
3
, Onderdelen:
1. Genogramsymbolen: zie bijlagen figuur 1 en 2
2. Visualiseren van interacties: zie bijlagen figuur 3
3. Regels voor de opmaak:
a. Minstens 3 generaties verwerkt van boven naar beneden overlopen voor oefeningen.
b. Heteroseksuele relatie: man links – vrouw rechts.
c. Kinderen van links naar rechts volgens geboortedatum/leeftijd.
d. Nieuwe relaties met een aparte lijn (p.19).
e. Persoon om wie het gaat wordt aangeduid met extra omranding.
f. Mensen die samenwonen met de cliënt worden omlijnt.
1.2.2 De levenslijn
Levenslijn met gebeurtenissen geschiedenis v/d cliënt. Patronen ontdek je als je meerdere generaties
naast elkaar zet.
Levenslijn tekenen:
1. Teken een verticale lijn.
2. Links: schrijf je de data en jaartallen van gebeurtenissen. Je begint uiteraard met de geboortedatum.
3. Rechts: de gebeurtenis met de leeftijd waarop dit feit plaatsvond.
4. Vervolgens sta je stil bij belangrijke levensovergangen zoals migratie, verhuis, wissel van school
of werk, huwelijken, scheidingen, reizen, ziektes en ongelukken, overlijden, oorlog…
1.2.3 Google Earth Kijken waar ze vandaan komen en waar ze naartoe gaan.
1.2.4 Foto’s Vertellen waarom die foto belangrijk is.
1.3 Tips dimensie 1
- Intergenerationeel werken: 3 generaties bekijken.
- Tegenstellingen over feiten tussen familieleden zijn oké.
- Verken traag + laagje per laagje nagaan of je van alle kaders iets weet.
- Laat je verwonderen door unieke levensverhalen.
- Hoe meer info, hoe meer vragen je kan stellen.
- Durf.
- Wees zorgzaam en alert.
- Onthoud, noteer… de woorden v/d cliënt. Je kan ze later terug gebruiken.
4
Leerdoelen:
Leerdoel 1: Je benoemt de verklaringsmodellen, legt ze uit en illustreert ze adhv een concreet
voorbeeld.
Leerdoel 2: Je begrijpt en kent de basisbegrippen en basisvaardigheden uit de
verklaringsmodellen en kan deze toepassen op een aangeboden casus.
Leerdoel 4: Je past de verschillende VKM toe op een casus en leidt daaruit het
hulpverleningsaanbod af.
Leerdoel 5: Je past de indicatiestelling vanuit de verschillende VKM toe op een casus.
Leerdoel 7: Je verwoordt de wijze waarop een professionele hulprelatie tot stand komt,
onderhouden en afgerond wordt, zich baserend op de verschillende verklaringsmodellen.
Leerdoel 8: Je kan (ortho)pedagogische keuzes onderbouwen vanuit de theoretische kaders die
de verschillende verklaringsmodellen hanteren.
Leerdoel 9: Je herkent in een aangeboden casus de verklarings- en hulpverleningsmodellen en
past ze op de juiste plaats/manier toe.
Deel 1: de systematische en contextuele benadering
1. Inleiding
Door naar de relatie tussen de cliënt en zijn omgeving te kijken kunnen we veel verklaren en een
orthopedagogisch aanbod creëren.
Relatie = een verbinding tussen jou en mij. Deze relatie ontstaat en wordt onderhouden door elk van
ons. Hij is niet statisch. Je kan hem niet vastpakken. Wel maken of breken.
De relatie verdient evenveel zorg, aandacht en onderhoud als jezelf. (Van Buuren)
Iván Böszörményi-Nagy heeft kader gemaakt om naar de menselijke relaties te kijken.
- Relaties hebben invloed op onze ontwikkeling + functioneren + voelen + lichamelijk
welbevinden en sociaal functioneren.
- Relaties vormen en misvormen je.
- Elke relatie heeft 4 lagen elke laag geeft inzicht in onze relaties.
Contextuele kijk heeft 4 dimensies die ons helpen te verklaren wat er tussen mensen gebeurt overzicht
van de totale situatie v/d cliënt en zijn context. De dimensies zijn constant met elkaar verweven.
1. Dimensie v/d feitelijke gegevens
2. Dimensie v/d psyche (= binnenkant v/d cliënt)
3. Dimensie v/d interacties
4. Dimensie v/d relationele ethiek
Kenmerkend: intergenerationele kijk we gaan altijd naar de 3 generaties kijken: kind, ouders,
grootouders. Vorige generaties hebben een invloed op het leven van je cliënt.
1
,Dimensie 1: objectiveerbare feiten
1.1 Theoretische toelichting
Niet elke hulpvraag is meteen duidelijk. De PB moet samen met de cliënt en zijn cliëntsysteem taal
geven aan hun effectieve ondersteuningsbehoeften. Om goed te begrijpen hoe iemand in het leven
staat, moeten we zicht hebben op de feiten die zijn leven beïnvloeden.
Feiten = objectieve gegevens die echt waar zijn. Het zijn gebeurtenissen die in werkelijkheid hebben
plaatsgevonden.
1ste dimensie van Nagy = objectiveerbare feiten: wat kunnen we zwart op wit vaststellen?
Het gaan niet over: het belevingsaspect, interpretaties, waardering, afkeuring en hypothesen.
1.1.1 Opsomming kaders (v/d persoon, gezin en familie)
We brengen niet alleen de feiten v/d cliënt, maar ook de context in kaart!
1. Biologisch en medisch:
a. Geslacht Leeftijd Genetische kaart, erfelijke ziekte
b. Geboorte Dood Huidige lichamelijke toestand
c. Zwangerschap Huidskleur Lichamelijke ziekten/ fysisch gestel
d. Medische hulpverlening
Een psychiatrische diagnose of psychopathologie is geen feit! Blijft een veronderstelling (2e dim)
2. Financieel en materieel: eerder microniveau
a. (Gezins)inkomen, schulden Onderwijs
b. Arbeid en tewerkstelling Armoede
c. Huisvesting Mobiliteitsmogelijkheden
3. Wettelijk/ juridisch:
a. Getrouwd/wettelijk samenwonend/alleenstaande/weduwe
b. Wettelijke kinderen
c. Nationaliteit
d. Veroordelingen
4. Economisch en ecologisch: eerder macroniveau
a. Hoog/laagconjunctuur (goede tijden, slechte tijden…)
b. Socio-economische status
c. Milieuomstandigheden
d. Natuurrampen
5. Sociologisch/ cultureel:
a. Klasse Relatie/samenlevingsvormen Gender Ras
6. Historisch:
a. Macro:
i. Corona
ii. Gebeurtenissen in de wereld Postmoderne tijd
iii. Post-Dutroux-tijdperk Haastige, veeleisende werk-gezinstijd
2
, iv. Lokaal politiek landschap en de keuzes daarvan op elke persoon
b. Micro:
i. Life-events/gebeurtenissen
7. Religieus/ spiritueel:
a. Geloof en godsdienst
b. Rituelen
Laat mensen hun verhaal rond feiten, zoals zij ze kennen vertellen. Zo geef je ze erkenning voor wat
in hún realiteit belangrijk is.
Dr. Cadmoma Hall: je moet je bewust zijn op welke assen (kruispuntdenken) je cliënt zich bevindt en
welke macht het al dan niet met zich meebrengt.
1.1.2 Vorige generaties
Feiten en gebeurtenissen van (groot)ouders kunnen consequenties hebben voor het leven van hun
nakomelingen. Vb.: armoede, vermissing, ernstige ziekte… Om deze reden krijgen ook die generaties
plaats in het genogram.
1.1.3 Onrecht in de feiten
Onrecht = feiten die je overkomen. Feiten kun je niet terugdraaien. Onrecht zijn gebeurtenissen die een
beschadigend effect hebben op het leven v/d mens. PAS ALS HET ALS ONRECHT WORDT GEZIEN.
Twee soorten onrecht:
1. Verdelend onrecht: het lot, niemand is verantwoordelijk.
a. Vb.: ziekte, natuurrampen, corona
2. Vergeldend onrecht: door mensen elkaar aangedaan.
a. Vb.: pesten, oorlog, slavernij
Verdelend onrecht kan vergeldend onrecht worden. Vb.: overstromingen (verdelend) te trage hulp
aan slachtoffers v/d overstromingen (vergeldend).
De impact van feitelijke gebeurtenissen is voor iedereen anders vb.: een scheiding kan voor het ene kind
een opluchting zijn, terwijl het voor de ander als onrecht aanvoelt.
Let op: soms proberen cliënten feiten te verdoezelen, niet te vermelden of te over-accentueren
waarheid in gedrang komt. Vraag jezelf af waarom ze zo handelen.
1.2 Methodieken en interventies dimensie 1
1.2.1 Genogram
Genogram = een soort stamboom, een manier om feiten te verzamelen over families. Schematisch
overzicht van verwantschappen, samenstellingen v/e gezin en de ruimere familie.
Stafkaart van familierelaties:
- Breuken, veranderingen of gebeurtenissen in de familie, over generaties heen.
o Vb.: familieruzies, erfeniskwesties, verlies…
- Mentale en fysieke ziekten zoals depressie, bipolaire stoornis, kanker en andere genetische
ziekten in kaart te brengen.
3
, Onderdelen:
1. Genogramsymbolen: zie bijlagen figuur 1 en 2
2. Visualiseren van interacties: zie bijlagen figuur 3
3. Regels voor de opmaak:
a. Minstens 3 generaties verwerkt van boven naar beneden overlopen voor oefeningen.
b. Heteroseksuele relatie: man links – vrouw rechts.
c. Kinderen van links naar rechts volgens geboortedatum/leeftijd.
d. Nieuwe relaties met een aparte lijn (p.19).
e. Persoon om wie het gaat wordt aangeduid met extra omranding.
f. Mensen die samenwonen met de cliënt worden omlijnt.
1.2.2 De levenslijn
Levenslijn met gebeurtenissen geschiedenis v/d cliënt. Patronen ontdek je als je meerdere generaties
naast elkaar zet.
Levenslijn tekenen:
1. Teken een verticale lijn.
2. Links: schrijf je de data en jaartallen van gebeurtenissen. Je begint uiteraard met de geboortedatum.
3. Rechts: de gebeurtenis met de leeftijd waarop dit feit plaatsvond.
4. Vervolgens sta je stil bij belangrijke levensovergangen zoals migratie, verhuis, wissel van school
of werk, huwelijken, scheidingen, reizen, ziektes en ongelukken, overlijden, oorlog…
1.2.3 Google Earth Kijken waar ze vandaan komen en waar ze naartoe gaan.
1.2.4 Foto’s Vertellen waarom die foto belangrijk is.
1.3 Tips dimensie 1
- Intergenerationeel werken: 3 generaties bekijken.
- Tegenstellingen over feiten tussen familieleden zijn oké.
- Verken traag + laagje per laagje nagaan of je van alle kaders iets weet.
- Laat je verwonderen door unieke levensverhalen.
- Hoe meer info, hoe meer vragen je kan stellen.
- Durf.
- Wees zorgzaam en alert.
- Onthoud, noteer… de woorden v/d cliënt. Je kan ze later terug gebruiken.
4
