Hoofdstuk 12: Dissociatieve drugs
Ketamine
De eerste synthese van ketamine vond plaats in 1962 en werd Cl-5812 genoemd, als structureel
analoog van cyclohexylamine PCP. Het werd geregistreerd als anestheticum in 1966 want het had
een betere veiligheidsindex dan PCP in studies en een kortere anesthesieduur. Ketamine
hydrochloride (Ketalar, Ketaject, Vetalar) wordt intraveneus
gebruikt in de diergeneeskunde (niet bij vlees- of melkvee) en in de
humane geneeskunde als inductie voor anesthesie bij korte
chirurgische procedures, bijvoorbeeld esthetische chirurgie. Sinds
einde jaren ’70 werd ketamine ook een populaire recreationele drug
(Special K, super K, kitkat, tic, ket, vitamine K, cat tranquilizer, cat
valium). Ketamine is een secondair amine dat structureel analogie vertoont met PCP.
Administratie
Ketamine is zowel oplosbaar in water als in vet. Het wordt gebruikt in verschillende vormen:
vloeibaar, poeder, capsule of tabletten. Het kan via alle routes toegediend worden: oraal (tablet),
intranasaal (poeder), roken, intramusculair, subcutaan, intraveneus (opgelost poeder), etc.. Soms
wordt het gebruikt in combinatie met cocaïne (CK).
Voorkomen
Het circulerende ketamine is afkomstig van verduisterde productie uit farmaceutische bedrijven; of
door synthese in illegale laboratoria. De precursor voor het produceren van ketamine is
hydroxylamine hydrochloride. Ook kan het geïmporteerd worden uit China en Indië. De prijs van
ketamine is 40 – 50 euro per gram. Ook kan ketamine misbruikt worden door medisch personeel!
Dosis
De dosissen verschillen aan de hand van de toedieningsvorm. Wanneer we kijken naar recreationele
dosissen, zien we oraal dat er 200 – 300 mg gebruikt wordt, waarbij de biobeschikbaarheid 20% is.
intranasaal is dit 60 – 250 mg; intraveneus 50 – 100 mg; en intramusculair 75 – 125 mg. Ook kan
ketamine potentieel lethaal zijn bij 60 mg/kg of 4,2 g voor een persoon die 70 kg weegt en die
ketamine oraal inneemt. Wanneer die persoon ketamine intraveneus toegediend krijgt, is een dosis
van 10 mg/kg fataal. Echter, is een intraveneuze toediening van ketamine zeldzaam en zeker in de
afwezigheid van andere middelen.
Farmacodynamica
Wanneer ketamine intramusculair of intraveneus genomen worden, treden de effecten op binnen 1
– 2 minuten en duren ongeveer 20 – 60 minuten. Wanneer ketamine oraal wordt genomen, treden
de effecten op binnen 20 – 30 minuten en duren ongeveer 60 – 90 minuten. Ketamine is dus eerder
een kortwerkend anestheticum.
Mechanisme
De exciteerbaarheid van het centraal zenuwstelsel wordt in evenwicht gehouden door glutamaat
(excitatie) en GABA (inhibitie). Zij hebben beide een gemedieerde activiteit op de transmissie.
Ketamine is een glutamaat antagonist: Het bindt niet competitief aan de phencyclidine (PCP)
bindingsplaats binnen het NDMA-receptor complex. Hierdoor zien we ook psychedelische effecten
zoals bij PCP, maar veel minder sterk (25%). Het antagonisme ter hoogte van de NMDA receptor
veroorzaakt dissociatie (men staat los van zijn lichaam – wordt als buiten zichzelf ervaren) en
amnesie, maar ook analgetische effecten. Er is een verschil tussen de enantiomeren, waardoor
ketamine vaak in racemische vorm gebruikt wordt: S-ketamine of (+-)ketamine is 3 keer meer potent
dan R-ketamine of (--)ketamine.
Pagina 1 van 5
, Echter, uit in vitro studies blijkt ook dat ketamine via andere mechanismen werkt:
Inhibitie van reuptake van dopamine, noradrenaline en serotonine
Antagonist van de acetylcholine receptoren
Agonist van de m-opioïde receptor (analgesie)
Activeert high-affinity D2 dopamine receptoren
De bovenste drie mechanismen geven een netto activatie van het sympathische systeem.
Effecten
De gewenste effecten van ketamine is wanneer K-LAND ontstaat (ketamine Low):
Psychedelische effecten die gelijkaardig zijn aan PCP, maar minder uitgesproken
Gevoel van onoverwinnelijk te zien (cave: automutilatie!)
Dissociatief: Het geestelijk loskomen van je eigen lichaam
Escape promoting effecten: Men kan door ketamine verder kijken over de grenzen van de
realiteit (metarealiteit)
Euforie
Analgesie
Er kan ook een ketamine High ontstaan, dit geeft psychologische en fysieke effecten, denk aan
hallucinaties, dissociatie, euforie en verwarring; immobiliteit; vertraagde ademhaling; moeilijkheid
met spreken; en een zwevend gevoel. Wanneer mensen te veel gebruiken (extreem gebruik), dan
kan dit leiden tot hart problemen, psychoses, hersenschade en epileptische aanvallen.
Ketamine heeft ook zeker ongewenste effecten: licht verdoofd, sedatie, verminderd bewustzijn,
verminder coördinatie, minder evenwicht, ataxie, angstig, paranoïde, gedesoriënteerd, amnesie,
paralyse, spier rigiditeit, agressief of gewelddadig gedrag, lispelende of verstoorde spraak, starende
blik, verminderde zintuiglijke functies, tachycardie, hypertensie, misselijkheid, abdominale pijn en
ongemak (chronisch), pijn en problemen met lagere urinewegen (chronisch – vooral wanneer
ketamine en alcohol samen worden gebruikt), levertoxiciteit (chronisch) en verminderde cognitieve
functies (chronisch). Echter, wanneer iemand een overdosis ketamine heeft ingenomen, doet dit
eerst denken aan een overdosis amfetamines door ongeveer dezelfde effecten. De laatste
ongewenste effecten komen voor bij chronische gebruikers.
Overdosis
Een overdosis kan gebeuren wanneer er meer dan 200 mg wordt ingenomen, dat wilt zeggen bij
gewenning of te snel een nieuwe dosis nemen. Men kan zo terecht komen in een K-hole (ketamine
High). Dit kan leiden tot convulsies waardoor er zuurstof deprivatie (zuurstof gebrek) optreedt in de
hersenen en in de spieren. Het kan leiden tot een comateuze toestand of hallucinaties en psychose.
Ketamine is zelden fataal in afwezigheid van andere drugs (wel contribuerend in polytox casussen).
Ketamine veroorzaakt geen respiratoire depressie of hypotensie. Ketamine kan wel een rol spelen bij
verdrinking.
Forensisch
In 90% van de polytox casussen zien we dat het gaat om een ketamine gerelateerd overlijden.
Ketamine wordt dan in combinatie genomen met opioïden, sedativa, stimulantia en alcohol. De
concentraties die we in deze casussen vinden liggen tussen de 2,4 – 3,6 mg/L (laagste concentratie is
0,2 mg/L bij polyintoxicatie). We zien post mortem redistributie van ketamine: de cardiaal/femoraal
bloed ratio is 0,8 – 3,8.
Ketamine wordt ook vaak gebruikt in combinatie met andere drugs, dus ook erg gevaarlijk in het
geval van DUID (driving under the influence of drugs). De ketamine concentratie is in deze gevallen
ongeveer 0,37 mg/L (in een range van 0,1 – 1,2 mg/L). De symptomen zijn: afwijkend rijgedrag,
vertraagde reactie, trage en verstoorde spraak, mydriasis, agitatie, duizeligheid en
Pagina 2 van 5
Ketamine
De eerste synthese van ketamine vond plaats in 1962 en werd Cl-5812 genoemd, als structureel
analoog van cyclohexylamine PCP. Het werd geregistreerd als anestheticum in 1966 want het had
een betere veiligheidsindex dan PCP in studies en een kortere anesthesieduur. Ketamine
hydrochloride (Ketalar, Ketaject, Vetalar) wordt intraveneus
gebruikt in de diergeneeskunde (niet bij vlees- of melkvee) en in de
humane geneeskunde als inductie voor anesthesie bij korte
chirurgische procedures, bijvoorbeeld esthetische chirurgie. Sinds
einde jaren ’70 werd ketamine ook een populaire recreationele drug
(Special K, super K, kitkat, tic, ket, vitamine K, cat tranquilizer, cat
valium). Ketamine is een secondair amine dat structureel analogie vertoont met PCP.
Administratie
Ketamine is zowel oplosbaar in water als in vet. Het wordt gebruikt in verschillende vormen:
vloeibaar, poeder, capsule of tabletten. Het kan via alle routes toegediend worden: oraal (tablet),
intranasaal (poeder), roken, intramusculair, subcutaan, intraveneus (opgelost poeder), etc.. Soms
wordt het gebruikt in combinatie met cocaïne (CK).
Voorkomen
Het circulerende ketamine is afkomstig van verduisterde productie uit farmaceutische bedrijven; of
door synthese in illegale laboratoria. De precursor voor het produceren van ketamine is
hydroxylamine hydrochloride. Ook kan het geïmporteerd worden uit China en Indië. De prijs van
ketamine is 40 – 50 euro per gram. Ook kan ketamine misbruikt worden door medisch personeel!
Dosis
De dosissen verschillen aan de hand van de toedieningsvorm. Wanneer we kijken naar recreationele
dosissen, zien we oraal dat er 200 – 300 mg gebruikt wordt, waarbij de biobeschikbaarheid 20% is.
intranasaal is dit 60 – 250 mg; intraveneus 50 – 100 mg; en intramusculair 75 – 125 mg. Ook kan
ketamine potentieel lethaal zijn bij 60 mg/kg of 4,2 g voor een persoon die 70 kg weegt en die
ketamine oraal inneemt. Wanneer die persoon ketamine intraveneus toegediend krijgt, is een dosis
van 10 mg/kg fataal. Echter, is een intraveneuze toediening van ketamine zeldzaam en zeker in de
afwezigheid van andere middelen.
Farmacodynamica
Wanneer ketamine intramusculair of intraveneus genomen worden, treden de effecten op binnen 1
– 2 minuten en duren ongeveer 20 – 60 minuten. Wanneer ketamine oraal wordt genomen, treden
de effecten op binnen 20 – 30 minuten en duren ongeveer 60 – 90 minuten. Ketamine is dus eerder
een kortwerkend anestheticum.
Mechanisme
De exciteerbaarheid van het centraal zenuwstelsel wordt in evenwicht gehouden door glutamaat
(excitatie) en GABA (inhibitie). Zij hebben beide een gemedieerde activiteit op de transmissie.
Ketamine is een glutamaat antagonist: Het bindt niet competitief aan de phencyclidine (PCP)
bindingsplaats binnen het NDMA-receptor complex. Hierdoor zien we ook psychedelische effecten
zoals bij PCP, maar veel minder sterk (25%). Het antagonisme ter hoogte van de NMDA receptor
veroorzaakt dissociatie (men staat los van zijn lichaam – wordt als buiten zichzelf ervaren) en
amnesie, maar ook analgetische effecten. Er is een verschil tussen de enantiomeren, waardoor
ketamine vaak in racemische vorm gebruikt wordt: S-ketamine of (+-)ketamine is 3 keer meer potent
dan R-ketamine of (--)ketamine.
Pagina 1 van 5
, Echter, uit in vitro studies blijkt ook dat ketamine via andere mechanismen werkt:
Inhibitie van reuptake van dopamine, noradrenaline en serotonine
Antagonist van de acetylcholine receptoren
Agonist van de m-opioïde receptor (analgesie)
Activeert high-affinity D2 dopamine receptoren
De bovenste drie mechanismen geven een netto activatie van het sympathische systeem.
Effecten
De gewenste effecten van ketamine is wanneer K-LAND ontstaat (ketamine Low):
Psychedelische effecten die gelijkaardig zijn aan PCP, maar minder uitgesproken
Gevoel van onoverwinnelijk te zien (cave: automutilatie!)
Dissociatief: Het geestelijk loskomen van je eigen lichaam
Escape promoting effecten: Men kan door ketamine verder kijken over de grenzen van de
realiteit (metarealiteit)
Euforie
Analgesie
Er kan ook een ketamine High ontstaan, dit geeft psychologische en fysieke effecten, denk aan
hallucinaties, dissociatie, euforie en verwarring; immobiliteit; vertraagde ademhaling; moeilijkheid
met spreken; en een zwevend gevoel. Wanneer mensen te veel gebruiken (extreem gebruik), dan
kan dit leiden tot hart problemen, psychoses, hersenschade en epileptische aanvallen.
Ketamine heeft ook zeker ongewenste effecten: licht verdoofd, sedatie, verminderd bewustzijn,
verminder coördinatie, minder evenwicht, ataxie, angstig, paranoïde, gedesoriënteerd, amnesie,
paralyse, spier rigiditeit, agressief of gewelddadig gedrag, lispelende of verstoorde spraak, starende
blik, verminderde zintuiglijke functies, tachycardie, hypertensie, misselijkheid, abdominale pijn en
ongemak (chronisch), pijn en problemen met lagere urinewegen (chronisch – vooral wanneer
ketamine en alcohol samen worden gebruikt), levertoxiciteit (chronisch) en verminderde cognitieve
functies (chronisch). Echter, wanneer iemand een overdosis ketamine heeft ingenomen, doet dit
eerst denken aan een overdosis amfetamines door ongeveer dezelfde effecten. De laatste
ongewenste effecten komen voor bij chronische gebruikers.
Overdosis
Een overdosis kan gebeuren wanneer er meer dan 200 mg wordt ingenomen, dat wilt zeggen bij
gewenning of te snel een nieuwe dosis nemen. Men kan zo terecht komen in een K-hole (ketamine
High). Dit kan leiden tot convulsies waardoor er zuurstof deprivatie (zuurstof gebrek) optreedt in de
hersenen en in de spieren. Het kan leiden tot een comateuze toestand of hallucinaties en psychose.
Ketamine is zelden fataal in afwezigheid van andere drugs (wel contribuerend in polytox casussen).
Ketamine veroorzaakt geen respiratoire depressie of hypotensie. Ketamine kan wel een rol spelen bij
verdrinking.
Forensisch
In 90% van de polytox casussen zien we dat het gaat om een ketamine gerelateerd overlijden.
Ketamine wordt dan in combinatie genomen met opioïden, sedativa, stimulantia en alcohol. De
concentraties die we in deze casussen vinden liggen tussen de 2,4 – 3,6 mg/L (laagste concentratie is
0,2 mg/L bij polyintoxicatie). We zien post mortem redistributie van ketamine: de cardiaal/femoraal
bloed ratio is 0,8 – 3,8.
Ketamine wordt ook vaak gebruikt in combinatie met andere drugs, dus ook erg gevaarlijk in het
geval van DUID (driving under the influence of drugs). De ketamine concentratie is in deze gevallen
ongeveer 0,37 mg/L (in een range van 0,1 – 1,2 mg/L). De symptomen zijn: afwijkend rijgedrag,
vertraagde reactie, trage en verstoorde spraak, mydriasis, agitatie, duizeligheid en
Pagina 2 van 5
