ERFRECHT
BEGRIPPEN................................................................................................................................................. 3
HOOFDSTUK 1. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP ................................................................................ 3
HOOFDSTUK 2. BEKWAAMHEID OM TE ERVEN ............................................................................................ 4
HOOFDSTUK 3. TOEBEDELING VAN DE NALATENSCHAP................................................................................ 4
3.1. ORDE................................................................................................................................................................ 4
3.1.1. Basisprincipes ......................................................................................................................................... 4
3.1.2. De ordes .................................................................................................................................................. 4
3.2. LIJN .................................................................................................................................................................. 5
3.2.1. Onderscheid ............................................................................................................................................ 5
3.3. GRAAD.............................................................................................................................................................. 5
3.3.1. Oefening ................................................................................................................................................. 6
3.4. PLAATSVERVULLING ............................................................................................................................................. 6
Wanneer is er plaatsvervulling? (art. 4.15 BW)................................................................................................ 6
Wie kan er in de plaats treden? ........................................................................................................................ 7
Voorwaarden .................................................................................................................................................... 7
In hoofde van de plaatsvervuller .................................................................................................................................... 7
In hoofde van diegene wiens plaats wordt ingenomen/de vertegenwoordigde. .......................................................... 7
3.5. KLOVING ........................................................................................................................................................... 9
Wanneer wordt er gebruik gemaakt van kloving? ........................................................................................... 9
Wie kan er gebruik maken van kloving? ........................................................................................................... 9
Principes ............................................................................................................................................................ 9
Soorten klovingen ........................................................................................................................................... 10
Verzachte kloving .......................................................................................................................................................... 10
HOOFDSTUK 4. TOEBEDELING IN DE 4 ERFORDEN (ART. 4.10 §2 BW) .......................................................... 11
4.1. ERFGENAMEN VAN DE EERSTE ORDE ..................................................................................................................... 11
Toebedeling (art. 4.16 BW) ............................................................................................................................. 12
4.2. ERFGENAMEN VAN DE TWEEDE ORDE .................................................................................................................... 12
Toebedeling (art. 4.26 BW) ............................................................................................................................. 13
4.3. ERFGENAMEN VAN DE DERDE ORDE ...................................................................................................................... 14
4.4. ERFGENAMEN VAN DE VIERDE ORDE ..................................................................................................................... 15
HOOFDSTUK 5. ERFRECHT EN ADOPTIE ...................................................................................................... 16
5.1. VOLLE ADOPTIE................................................................................................................................................. 16
Regels bij schenkingen aan de overledene ..................................................................................................... 17
Wie zijn de erfgenamen van een ten volle geadopteerde ? ........................................................................... 18
5.2. GEWONE ADOPTIE............................................................................................................................................. 18
De nalatenschap van een gewoon geadopteerde (art. 4.12 BW) .................................................................. 19
Optie 1: er zijn afstammelingen .................................................................................................................................... 19
Optie 2: er zijn geen wettelijke afstammelingen .......................................................................................................... 19
HOOFDSTUK 6. HET ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT (LLE) .............................................. 21
6.1. VOORWAARDEN OP DE LLE ERFGENAAM ............................................................................................................... 21
6.2. DE ERFAANSPRAAK VAN DE LLE ........................................................................................................................... 22
Sarah Allegro
, 6.2.1. LLE + afstammelingen (en afstammelingen ervan) .............................................................................. 22
Oefening (zonder tekening) .......................................................................................................................................... 24
6.2.2. LLE + ascendenten of broers of zussen (en afstammelingen ervan) ..................................................... 26
6.2.3. LLE + andere of geen erfgerechtigden .................................................................................................. 27
Oefening ........................................................................................................................................................................ 28
6.3. KENMERKEN VAN HET ERFRECHTELIJK VRUCHTGEBRUIK ............................................................................................ 28
6.3.1. Omzetting van dit erfrechtelijk vruchtgebruik...................................................................................... 29
HOOFDSTUK 7. HET ERFRECHT VAN DE WETTELIJKE SAMENWONENDE PARTNER (LLP)................................ 29
7.1. VOORWAARDEN VEREIST OM TE KUNNEN ERVEN ..................................................................................................... 29
7.2. WAT ERFT DE LLP? ........................................................................................................................................... 30
HOOFDSTUK 8. RECHTEN VAN DE STAAT ................................................................................................... 30
HOOFDSTUK 9. DE RESERVE ...................................................................................................................... 30
9.1. WIE ZIJN DE RESERVATAIREN? ............................................................................................................................. 30
9.1.1. De afstammelingen (art.4.145.BW) ...................................................................................................... 30
9.1.2. De LLE (art. 4.147.BW) .......................................................................................................................... 31
9.2. OPEISBAARHEID VAN DE RESERVE ......................................................................................................................... 32
HOOFDSTUK 10. DE REKENBOEDEL/ FICTIVE MASSA (ART. 4.153 E.V. BW) .................................................. 34
10.1. DOEL VAN EEN RB .......................................................................................................................................... 34
10.2. SAMENSTELLING VAN EEN RB ............................................................................................................................ 34
Oefening ........................................................................................................................................................................ 34
ALLE schenkingen, maar aan welke waarde? ................................................................................................. 35
10.3. AANREKENING VAN DE GIFTEN (ART. 4.154.BW) ................................................................................................. 36
Oefening 1 ..................................................................................................................................................................... 36
Oefening 2 ..................................................................................................................................................................... 37
10.4. INKORTING .................................................................................................................................................... 37
10.4.1. Wie kan een inkorting vorderen? ....................................................................................................... 38
Oefening ........................................................................................................................................................................ 38
HOOFDSTUK 11. GIFTEN AAN ERFGENAMEN: INBRENG EN DE TOEREKENING ............................................. 39
11.1. TOELICHTING INZAKE DE INBRENG AAN DE HAND VAN EEN VOORBEELD ...................................................................... 39
11.2. WIE MOET INBRENGEN (ART. 843 BW) .............................................................................................................. 40
11.3. DOEL VAN DE INBRENG..................................................................................................................................... 41
11.4. WIJZE VAN INBRENG EN TOEREKENING ................................................................................................................ 41
Oefening ........................................................................................................................................................................ 42
11.5. NA AANREKENING VAN DE GIFTEN KOMT DE VERDELING VAN DE NALATENSCHAP ......................................................... 42
Oefening ........................................................................................................................................................................ 42
11.6. WETTELIJKE REGELING OVER DE INBRENG VAN DE SCHENKINGEN .............................................................................. 43
11.7. TE WETEN...................................................................................................................................................... 44
HOOFDSTUK 12. DE ERFOVEREENKOMST (KORTE SCHETS) ......................................................................... 44
Sarah Allegro
,BEGRIPPEN
ERVEN = VERKRIJGEN VAN VERMOGEN DOOR OVERLIJDEN VAN IEMAND.
ERFOPVOLGING = de personen die erven men zegt daarvan dat ze de persoon ‘opvolgen’; vandaar het woord
‘erfopvolging’.
ERFLATER= overledene.
ERFRECHT = geheel van de regels dat aanwijst wie erft, de wijze waarop de vermogensovergang gebeurt en
degevolgen ervan.
→ CIVIEL RECHT (= Federale materie – dus voor heel België);
→ Te onderscheiden van: ERFBELASTING (= regionale/gewestelijke materie – ! Verschillende regeling in de 3
gewesten).
ERFENIS= geheel van activa en passiva maar NIET vorderingen van staat van personen (vb. echtsheiding, …).
→ Ook tijdelijke rechten worden niet opgenomen.
Vandaag is erfenis eerder een verrijking van de levensstandaard. Het is niet zo vitaal als vroeger in de tijd. Dit
omdat de levensstandaarden veranderen en evolueren.
HOOFDSTUK 1. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
→ De bank blokeert alle tegoeden en kluizen totdat ze weten wie de ergenamen zijn.
Sarah Allegro 3
,HOOFDSTUK 2. BEKWAAMHEID OM TE ERVEN
→ Zowel rechtspersonen als natuurlijke personen kunnen erven.
→ Ouders die worden ontzet van het ouderlijk gezag zijn ook automatisch onwaardig.
HOOFDSTUK 3. TOEBEDELING VAN DE NALATENSCHAP
Drie belangrijke begrippen om de hiërarchie tussen de erfgenamen te bepalen:
ORDE
LIJN
GRAAD
3.1. ORDE
3.1.1. BASISPRINCIPES
Heel het erfrecht is gebaseerd op de bloedverwanten.
VIER ORDES = 4 GROEPEN ingedeeld volgens de aard van de juridische bloedverwantschap met overledene.
PRIORITEIT VAN DE ORDEN : de vroegere orde sluit de latere orde uit.
BELANGRIJK: de langstlevende echtgeno(o)t(e) of wettelijke samenwonende is niet ondergebracht in 1 van die
orden. Zij is geen bloedverwant. Ze erft in samenloop. (zie later)
3.1.2. DE ORDES
1ste orde : De afstammelingen
= kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, achterachterkleinkinderen, etc.
2de orde : De ‘bevoorrechte’ zijverwanten én de ouders als er bevoorrechte zijverwanten zijn.
= (half)broers en/of (half)zussen of hun afstammelingen.
Sarah Allegro 4
, 3de orde : De ascendenten én de ouders als deze opkomen zonder bevoorrechte zijverwanten
= Grootouders, overgrootouders.
4de orde : de verdere zijverwanten
= andere dan zijverwanten 2de orde.
BELANGRIJK: Ouders zijn soms tweede orde (als je (halve)broers of (halve)zussen heb), maar kunnen ook zijn
derde orde zijn als er geen (halve)broers of (halve)zussen zijn.
3.2. LIJN
3.2.1. ONDERSCHEID
Rechte lijn= stammen van elkaar af.
→ Rechte dalende lijn (descendenten)= kinderen, kleinkinderen, etc.
→ Rechte opgaande lijn (ascendenten)= ouders, grootouders, etc.
Zijlijn= stammen niet van elkaar af maar hebben een gemeenschappelijke stamouder.
→ Broers/ zussen, neven/nichten, ooms/tantes, etc.
BELANGRIJK: het woord lijn wordt ook gebruikt op hoe bloedverwantschap ontstaat : via moederlijke lijn of via
vaderlijke lijn.
3.3. GRAAD
= Hoeveel GENERATIES er zijn tussen de bloedverwanten.
de
Tot en met de 4 graad heeft men wettelijke erfrechten.
Bloedverwanten in verdere graad erven niet dan door
plaatsvervulling.
PRIORITEIT VAN DE GRADEN BINNEN DEZELFDE ORDE : De
dichtere in graad sluit de verdere graad uit.
In rechte lijn: graden tellen volgens generaties.
Vb. Ik sta in de eerste graad tegenover mama en papa.
Ik sta in de tweede graad tegenover oma en opa.
2de graad
1ste graad
Sarah Allegro 5
BEGRIPPEN................................................................................................................................................. 3
HOOFDSTUK 1. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP ................................................................................ 3
HOOFDSTUK 2. BEKWAAMHEID OM TE ERVEN ............................................................................................ 4
HOOFDSTUK 3. TOEBEDELING VAN DE NALATENSCHAP................................................................................ 4
3.1. ORDE................................................................................................................................................................ 4
3.1.1. Basisprincipes ......................................................................................................................................... 4
3.1.2. De ordes .................................................................................................................................................. 4
3.2. LIJN .................................................................................................................................................................. 5
3.2.1. Onderscheid ............................................................................................................................................ 5
3.3. GRAAD.............................................................................................................................................................. 5
3.3.1. Oefening ................................................................................................................................................. 6
3.4. PLAATSVERVULLING ............................................................................................................................................. 6
Wanneer is er plaatsvervulling? (art. 4.15 BW)................................................................................................ 6
Wie kan er in de plaats treden? ........................................................................................................................ 7
Voorwaarden .................................................................................................................................................... 7
In hoofde van de plaatsvervuller .................................................................................................................................... 7
In hoofde van diegene wiens plaats wordt ingenomen/de vertegenwoordigde. .......................................................... 7
3.5. KLOVING ........................................................................................................................................................... 9
Wanneer wordt er gebruik gemaakt van kloving? ........................................................................................... 9
Wie kan er gebruik maken van kloving? ........................................................................................................... 9
Principes ............................................................................................................................................................ 9
Soorten klovingen ........................................................................................................................................... 10
Verzachte kloving .......................................................................................................................................................... 10
HOOFDSTUK 4. TOEBEDELING IN DE 4 ERFORDEN (ART. 4.10 §2 BW) .......................................................... 11
4.1. ERFGENAMEN VAN DE EERSTE ORDE ..................................................................................................................... 11
Toebedeling (art. 4.16 BW) ............................................................................................................................. 12
4.2. ERFGENAMEN VAN DE TWEEDE ORDE .................................................................................................................... 12
Toebedeling (art. 4.26 BW) ............................................................................................................................. 13
4.3. ERFGENAMEN VAN DE DERDE ORDE ...................................................................................................................... 14
4.4. ERFGENAMEN VAN DE VIERDE ORDE ..................................................................................................................... 15
HOOFDSTUK 5. ERFRECHT EN ADOPTIE ...................................................................................................... 16
5.1. VOLLE ADOPTIE................................................................................................................................................. 16
Regels bij schenkingen aan de overledene ..................................................................................................... 17
Wie zijn de erfgenamen van een ten volle geadopteerde ? ........................................................................... 18
5.2. GEWONE ADOPTIE............................................................................................................................................. 18
De nalatenschap van een gewoon geadopteerde (art. 4.12 BW) .................................................................. 19
Optie 1: er zijn afstammelingen .................................................................................................................................... 19
Optie 2: er zijn geen wettelijke afstammelingen .......................................................................................................... 19
HOOFDSTUK 6. HET ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT (LLE) .............................................. 21
6.1. VOORWAARDEN OP DE LLE ERFGENAAM ............................................................................................................... 21
6.2. DE ERFAANSPRAAK VAN DE LLE ........................................................................................................................... 22
Sarah Allegro
, 6.2.1. LLE + afstammelingen (en afstammelingen ervan) .............................................................................. 22
Oefening (zonder tekening) .......................................................................................................................................... 24
6.2.2. LLE + ascendenten of broers of zussen (en afstammelingen ervan) ..................................................... 26
6.2.3. LLE + andere of geen erfgerechtigden .................................................................................................. 27
Oefening ........................................................................................................................................................................ 28
6.3. KENMERKEN VAN HET ERFRECHTELIJK VRUCHTGEBRUIK ............................................................................................ 28
6.3.1. Omzetting van dit erfrechtelijk vruchtgebruik...................................................................................... 29
HOOFDSTUK 7. HET ERFRECHT VAN DE WETTELIJKE SAMENWONENDE PARTNER (LLP)................................ 29
7.1. VOORWAARDEN VEREIST OM TE KUNNEN ERVEN ..................................................................................................... 29
7.2. WAT ERFT DE LLP? ........................................................................................................................................... 30
HOOFDSTUK 8. RECHTEN VAN DE STAAT ................................................................................................... 30
HOOFDSTUK 9. DE RESERVE ...................................................................................................................... 30
9.1. WIE ZIJN DE RESERVATAIREN? ............................................................................................................................. 30
9.1.1. De afstammelingen (art.4.145.BW) ...................................................................................................... 30
9.1.2. De LLE (art. 4.147.BW) .......................................................................................................................... 31
9.2. OPEISBAARHEID VAN DE RESERVE ......................................................................................................................... 32
HOOFDSTUK 10. DE REKENBOEDEL/ FICTIVE MASSA (ART. 4.153 E.V. BW) .................................................. 34
10.1. DOEL VAN EEN RB .......................................................................................................................................... 34
10.2. SAMENSTELLING VAN EEN RB ............................................................................................................................ 34
Oefening ........................................................................................................................................................................ 34
ALLE schenkingen, maar aan welke waarde? ................................................................................................. 35
10.3. AANREKENING VAN DE GIFTEN (ART. 4.154.BW) ................................................................................................. 36
Oefening 1 ..................................................................................................................................................................... 36
Oefening 2 ..................................................................................................................................................................... 37
10.4. INKORTING .................................................................................................................................................... 37
10.4.1. Wie kan een inkorting vorderen? ....................................................................................................... 38
Oefening ........................................................................................................................................................................ 38
HOOFDSTUK 11. GIFTEN AAN ERFGENAMEN: INBRENG EN DE TOEREKENING ............................................. 39
11.1. TOELICHTING INZAKE DE INBRENG AAN DE HAND VAN EEN VOORBEELD ...................................................................... 39
11.2. WIE MOET INBRENGEN (ART. 843 BW) .............................................................................................................. 40
11.3. DOEL VAN DE INBRENG..................................................................................................................................... 41
11.4. WIJZE VAN INBRENG EN TOEREKENING ................................................................................................................ 41
Oefening ........................................................................................................................................................................ 42
11.5. NA AANREKENING VAN DE GIFTEN KOMT DE VERDELING VAN DE NALATENSCHAP ......................................................... 42
Oefening ........................................................................................................................................................................ 42
11.6. WETTELIJKE REGELING OVER DE INBRENG VAN DE SCHENKINGEN .............................................................................. 43
11.7. TE WETEN...................................................................................................................................................... 44
HOOFDSTUK 12. DE ERFOVEREENKOMST (KORTE SCHETS) ......................................................................... 44
Sarah Allegro
,BEGRIPPEN
ERVEN = VERKRIJGEN VAN VERMOGEN DOOR OVERLIJDEN VAN IEMAND.
ERFOPVOLGING = de personen die erven men zegt daarvan dat ze de persoon ‘opvolgen’; vandaar het woord
‘erfopvolging’.
ERFLATER= overledene.
ERFRECHT = geheel van de regels dat aanwijst wie erft, de wijze waarop de vermogensovergang gebeurt en
degevolgen ervan.
→ CIVIEL RECHT (= Federale materie – dus voor heel België);
→ Te onderscheiden van: ERFBELASTING (= regionale/gewestelijke materie – ! Verschillende regeling in de 3
gewesten).
ERFENIS= geheel van activa en passiva maar NIET vorderingen van staat van personen (vb. echtsheiding, …).
→ Ook tijdelijke rechten worden niet opgenomen.
Vandaag is erfenis eerder een verrijking van de levensstandaard. Het is niet zo vitaal als vroeger in de tijd. Dit
omdat de levensstandaarden veranderen en evolueren.
HOOFDSTUK 1. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
→ De bank blokeert alle tegoeden en kluizen totdat ze weten wie de ergenamen zijn.
Sarah Allegro 3
,HOOFDSTUK 2. BEKWAAMHEID OM TE ERVEN
→ Zowel rechtspersonen als natuurlijke personen kunnen erven.
→ Ouders die worden ontzet van het ouderlijk gezag zijn ook automatisch onwaardig.
HOOFDSTUK 3. TOEBEDELING VAN DE NALATENSCHAP
Drie belangrijke begrippen om de hiërarchie tussen de erfgenamen te bepalen:
ORDE
LIJN
GRAAD
3.1. ORDE
3.1.1. BASISPRINCIPES
Heel het erfrecht is gebaseerd op de bloedverwanten.
VIER ORDES = 4 GROEPEN ingedeeld volgens de aard van de juridische bloedverwantschap met overledene.
PRIORITEIT VAN DE ORDEN : de vroegere orde sluit de latere orde uit.
BELANGRIJK: de langstlevende echtgeno(o)t(e) of wettelijke samenwonende is niet ondergebracht in 1 van die
orden. Zij is geen bloedverwant. Ze erft in samenloop. (zie later)
3.1.2. DE ORDES
1ste orde : De afstammelingen
= kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, achterachterkleinkinderen, etc.
2de orde : De ‘bevoorrechte’ zijverwanten én de ouders als er bevoorrechte zijverwanten zijn.
= (half)broers en/of (half)zussen of hun afstammelingen.
Sarah Allegro 4
, 3de orde : De ascendenten én de ouders als deze opkomen zonder bevoorrechte zijverwanten
= Grootouders, overgrootouders.
4de orde : de verdere zijverwanten
= andere dan zijverwanten 2de orde.
BELANGRIJK: Ouders zijn soms tweede orde (als je (halve)broers of (halve)zussen heb), maar kunnen ook zijn
derde orde zijn als er geen (halve)broers of (halve)zussen zijn.
3.2. LIJN
3.2.1. ONDERSCHEID
Rechte lijn= stammen van elkaar af.
→ Rechte dalende lijn (descendenten)= kinderen, kleinkinderen, etc.
→ Rechte opgaande lijn (ascendenten)= ouders, grootouders, etc.
Zijlijn= stammen niet van elkaar af maar hebben een gemeenschappelijke stamouder.
→ Broers/ zussen, neven/nichten, ooms/tantes, etc.
BELANGRIJK: het woord lijn wordt ook gebruikt op hoe bloedverwantschap ontstaat : via moederlijke lijn of via
vaderlijke lijn.
3.3. GRAAD
= Hoeveel GENERATIES er zijn tussen de bloedverwanten.
de
Tot en met de 4 graad heeft men wettelijke erfrechten.
Bloedverwanten in verdere graad erven niet dan door
plaatsvervulling.
PRIORITEIT VAN DE GRADEN BINNEN DEZELFDE ORDE : De
dichtere in graad sluit de verdere graad uit.
In rechte lijn: graden tellen volgens generaties.
Vb. Ik sta in de eerste graad tegenover mama en papa.
Ik sta in de tweede graad tegenover oma en opa.
2de graad
1ste graad
Sarah Allegro 5
