2023-2024
REHABILITATION TECHNOLOGY
M. GILAT, P.FEYS, W. SAEYS, B. BONNECHÈRE, A.
TIMMERMANS, E. SWINNEN
Technology-based assessment and training for PD (gilat) ................................................................................ 2
Technologically-supported ul rehabilitation (feys) ......................................................................................... 22
Motorleren in context van technologie-ondersteunde rehab (timmermans) ................................................ 47
Muziektechnologie bij neurologische reva (moumdjian) ................................................................................ 62
M-health in telerehabilitation (bonnechère) .................................................................................................. 77
Robot therapie voor upper limb (tedesco)...................................................................................................... 89
Lichaamsgewichtondersteunde, robot- en virtual reality-toepassingen tijdens looprevalidatie (swinnen) . 101
Swot-analyse D-wall ...................................................................................................................................... 122
Swot-analyse VR + Head mounted display .................................................................................................... 123
Swot-analyse silverfit .................................................................................................................................... 125
Swot-analyse Nintendo WII ........................................................................................................................... 126
Swot-analyse c-Mill ....................................................................................................................................... 127
Swot-analyse prokin – technobody ............................................................................................................... 128
1
,TECHNOLOGY-BASED ASSESSMENT AND TRAINING FOR PD (GILAT)
INLEIDING
Waarom draagbare technologie gebruiken bij revalidatie voor Parkinson?
* Geef meer gedetailleerde en nauwkeurige informatie
- Zelfrapportage ≠ Capaciteit ≠ Prestaties
- Ecologische validiteit
- Discriminerend vermogen (hulpdiagnose)
- Objectieve uitkomstmaat om fysieke activiteit te beoordelen
- Objectieve uitkomstmaat om symptomen te beoordelen
- Objectieve uitkomstmaat om de respons op de therapie te beoordelen
- Objectieve uitkomstmaat om conversie te voorspellen (diagnose/symptoom)
* Elimineer menselijke fouten/vooroordelen
* Veilige tijd en geld
GEBRUIK VAN DRAAGBARE TECHNOLOGIE OM LOOPPATROON EN EVENWICHT BIJ PD TE BEOORDELEN
* Lagere snelheid
* Kortere stappen
* Meer schuifelen
* Nog meer freezing
Technologie kan ons helpen capaciteit en prestatiemaatstaven dichter bij elkaar te brengen
* Als we vragen aan de patiënt hoe zijn gang is (subjectief), dan gaat de score die hij geeft nog heel anders
zijn dan de objectieve score
* Door technologie kunnen we zien hoe de patiënt zijn gang is in thuissituatie zonder toezicht, zo zien we
dan dat ze trager stappen, er meer freezing, … is
HOE KOMT HET DAT CAPACITEIT ≠ PRESTATIE BIJ PD?
Bij PD: de-automatisatie en verlies van
motor ‘vigor’ (door degeneratie van
posterieure striatum)
Prestaties thuis = minder aandacht en
aangetast door motoriek
In lab = white coat effet (patiënten worden plots heel bewust van hun bewegingen → compensatie).
Later in de ziekte tast de pathologie niet enkel het striatum aan maar ook doorheen het brein naar de PFC →
ook cognitie zal aangetast worden → dan is er vaak ook weinig ziekte-inzicht, daarom onder-estimatie bij zelf-
report
2
,Capaciteit
* Zoals getest in het laboratorium onder toezicht
* Zoals getest thuis onder toezicht
* = TEST met instructies en supervisie van een therapeut
Prestatie
* Gecontroleerd tijdens feitelijk vrij leven zonder toezicht
* Fysieke capaciteit die P gebruikt in de functionele omgeving zonder instructies/supervisie
→Technologie kan ons helpen capaciteit en prestatiemaatstaven dichter bij elkaar te brengen
Bij welke test doet de PD-patiënt het beste?
* Capaciteit > prestatie
* Meer aandacht bij capaciteitstest (cognitief)
Andere P met een andere aandoening kunnen het thuis in een vertrouwde omgeving net beter doen omdat ze
dan meer op hun gemak zijn.
INERTIAL MEASUREMENT UNIT
Getting from capacity in lab to performance We kunnen sensoren op de patiënt
Early validation accuracy Mid-stage validation clinical efficacy
plakken en ze naar huis sturen en
IMU nadien kunnen we de date bekijken
Inertial
Measurement
en analyseren
Units
IMU’s worden vaak niet juist
aangebracht door de patiënt dus zo
In-lab protocol Home-protocol Home-protocol Free-living Free-living weinig mogelijk gebruiken !
7 IMUs 7 IMUs 5 IMUs 2 IMUs 1 IMU
2 sensors 2 sensors
8
DMO’s: digital outcome measures
* IMU’s: meest gebruikte draagbare sensoren voor loop- en posturale instabiliteit bij Parkinson in
onderzoeksomgevingen
* IMU’s – 3 axiaal:
- Gyroscoop: meet de positie tegen de zwaartekracht in
- Magnetometer: detectie van de omgeving (spatiale component, om bijvoorbeeld staplengte te
meten)
- Accelerometer: meet de lichaamsversnelling
* CuPiD: kan via Bluetooth-verbindingen verbinding maken met een smartphone
Single accelerometer (ACC)
* Activiteitsmonitoring met één enkele sensor
* Aan de onderrug (afmeting) aangebracht met plakband
* Meet met 7 dagen de activiteit
* Gegevens van lange periode met maar 1 IMU
Deze maatregelen worden kleiner en goedkoper en kunnen nu draadloos en in combinatie met smartphone- of
laptopprocessors worden gebruikt.
3
, WAAROM ZIJN DMO’S BELANGRIJK VOOR PD?
Deze afbeeldingen bieden vereenvoudigde weergaven van compenserende netwerken.
We kunnen aannemen dat sensorische en cognitieve compenserende hulpbronnen meer geïntegreerd zullen
worden met het motorsysteem, als een adaptieve respons bij vroege ziekte. Bij matige ziekten raken
compenserende NW's waarschijnlijk steeds meer verstrikt. En uiteindelijk blijken hersennetwerken in een later
stadium van de ziekte van Parkinson betrokken te zijn bij het ziekteproces en kunnen onnodige adaptatie
optreden. Wat ik hier beschrijf is natuurlijk nog steeds speculatief, maar het punt dat ik wil maken is dat deze
overgebleven veerkracht zal bepalen hoe mensen op training reageren.
De-automaticiteit en verlies van motorische kracht
* Compenserende netwerken zijn actiever bij Parkinson (afhankelijk van sensorische of cognitieve
netwerken)
* Parkinson is een leerziekte met retentie- en overdrachtsstoornissen
Effect DMO
* Spontaan automatisch gedrag en verzachten de 'witte jassen'-effecten tijdens beoordeling
* Kunnen beweging en lichaamsbeweging helpen stimuleren
* Kan helpen het leerbehoud en de overdracht naar andere instellingen te bevorderen
- Parkinson is een leerziekte met slechte retentie en overdracht
PHYSICAL ACTIVITY IN PD – DMO’S
Er zijn discrepanties en we weten nog relatief weinig:
* Zelfgerapporteerde fysieke activiteit ≠ Objectief gemeten
* Zelfgerapporteerde therapietrouw ≠ Werkelijke therapietrouw
- Degenen die zich niet aan de regels houden, hebben de neiging om naleving te overrapporteren
Dankzij DMO's weten we nu dat:
* Milde tot matige PD zijn gemiddeld 30% ↓ actief > gezonde controles
* 1/6 zet >7000 stappen/dag (gemiddelden zeer variabel)
* 8,7 (±2,1) uur/dag sedentaire toestand (PD 10±6,7 jaar)
4
REHABILITATION TECHNOLOGY
M. GILAT, P.FEYS, W. SAEYS, B. BONNECHÈRE, A.
TIMMERMANS, E. SWINNEN
Technology-based assessment and training for PD (gilat) ................................................................................ 2
Technologically-supported ul rehabilitation (feys) ......................................................................................... 22
Motorleren in context van technologie-ondersteunde rehab (timmermans) ................................................ 47
Muziektechnologie bij neurologische reva (moumdjian) ................................................................................ 62
M-health in telerehabilitation (bonnechère) .................................................................................................. 77
Robot therapie voor upper limb (tedesco)...................................................................................................... 89
Lichaamsgewichtondersteunde, robot- en virtual reality-toepassingen tijdens looprevalidatie (swinnen) . 101
Swot-analyse D-wall ...................................................................................................................................... 122
Swot-analyse VR + Head mounted display .................................................................................................... 123
Swot-analyse silverfit .................................................................................................................................... 125
Swot-analyse Nintendo WII ........................................................................................................................... 126
Swot-analyse c-Mill ....................................................................................................................................... 127
Swot-analyse prokin – technobody ............................................................................................................... 128
1
,TECHNOLOGY-BASED ASSESSMENT AND TRAINING FOR PD (GILAT)
INLEIDING
Waarom draagbare technologie gebruiken bij revalidatie voor Parkinson?
* Geef meer gedetailleerde en nauwkeurige informatie
- Zelfrapportage ≠ Capaciteit ≠ Prestaties
- Ecologische validiteit
- Discriminerend vermogen (hulpdiagnose)
- Objectieve uitkomstmaat om fysieke activiteit te beoordelen
- Objectieve uitkomstmaat om symptomen te beoordelen
- Objectieve uitkomstmaat om de respons op de therapie te beoordelen
- Objectieve uitkomstmaat om conversie te voorspellen (diagnose/symptoom)
* Elimineer menselijke fouten/vooroordelen
* Veilige tijd en geld
GEBRUIK VAN DRAAGBARE TECHNOLOGIE OM LOOPPATROON EN EVENWICHT BIJ PD TE BEOORDELEN
* Lagere snelheid
* Kortere stappen
* Meer schuifelen
* Nog meer freezing
Technologie kan ons helpen capaciteit en prestatiemaatstaven dichter bij elkaar te brengen
* Als we vragen aan de patiënt hoe zijn gang is (subjectief), dan gaat de score die hij geeft nog heel anders
zijn dan de objectieve score
* Door technologie kunnen we zien hoe de patiënt zijn gang is in thuissituatie zonder toezicht, zo zien we
dan dat ze trager stappen, er meer freezing, … is
HOE KOMT HET DAT CAPACITEIT ≠ PRESTATIE BIJ PD?
Bij PD: de-automatisatie en verlies van
motor ‘vigor’ (door degeneratie van
posterieure striatum)
Prestaties thuis = minder aandacht en
aangetast door motoriek
In lab = white coat effet (patiënten worden plots heel bewust van hun bewegingen → compensatie).
Later in de ziekte tast de pathologie niet enkel het striatum aan maar ook doorheen het brein naar de PFC →
ook cognitie zal aangetast worden → dan is er vaak ook weinig ziekte-inzicht, daarom onder-estimatie bij zelf-
report
2
,Capaciteit
* Zoals getest in het laboratorium onder toezicht
* Zoals getest thuis onder toezicht
* = TEST met instructies en supervisie van een therapeut
Prestatie
* Gecontroleerd tijdens feitelijk vrij leven zonder toezicht
* Fysieke capaciteit die P gebruikt in de functionele omgeving zonder instructies/supervisie
→Technologie kan ons helpen capaciteit en prestatiemaatstaven dichter bij elkaar te brengen
Bij welke test doet de PD-patiënt het beste?
* Capaciteit > prestatie
* Meer aandacht bij capaciteitstest (cognitief)
Andere P met een andere aandoening kunnen het thuis in een vertrouwde omgeving net beter doen omdat ze
dan meer op hun gemak zijn.
INERTIAL MEASUREMENT UNIT
Getting from capacity in lab to performance We kunnen sensoren op de patiënt
Early validation accuracy Mid-stage validation clinical efficacy
plakken en ze naar huis sturen en
IMU nadien kunnen we de date bekijken
Inertial
Measurement
en analyseren
Units
IMU’s worden vaak niet juist
aangebracht door de patiënt dus zo
In-lab protocol Home-protocol Home-protocol Free-living Free-living weinig mogelijk gebruiken !
7 IMUs 7 IMUs 5 IMUs 2 IMUs 1 IMU
2 sensors 2 sensors
8
DMO’s: digital outcome measures
* IMU’s: meest gebruikte draagbare sensoren voor loop- en posturale instabiliteit bij Parkinson in
onderzoeksomgevingen
* IMU’s – 3 axiaal:
- Gyroscoop: meet de positie tegen de zwaartekracht in
- Magnetometer: detectie van de omgeving (spatiale component, om bijvoorbeeld staplengte te
meten)
- Accelerometer: meet de lichaamsversnelling
* CuPiD: kan via Bluetooth-verbindingen verbinding maken met een smartphone
Single accelerometer (ACC)
* Activiteitsmonitoring met één enkele sensor
* Aan de onderrug (afmeting) aangebracht met plakband
* Meet met 7 dagen de activiteit
* Gegevens van lange periode met maar 1 IMU
Deze maatregelen worden kleiner en goedkoper en kunnen nu draadloos en in combinatie met smartphone- of
laptopprocessors worden gebruikt.
3
, WAAROM ZIJN DMO’S BELANGRIJK VOOR PD?
Deze afbeeldingen bieden vereenvoudigde weergaven van compenserende netwerken.
We kunnen aannemen dat sensorische en cognitieve compenserende hulpbronnen meer geïntegreerd zullen
worden met het motorsysteem, als een adaptieve respons bij vroege ziekte. Bij matige ziekten raken
compenserende NW's waarschijnlijk steeds meer verstrikt. En uiteindelijk blijken hersennetwerken in een later
stadium van de ziekte van Parkinson betrokken te zijn bij het ziekteproces en kunnen onnodige adaptatie
optreden. Wat ik hier beschrijf is natuurlijk nog steeds speculatief, maar het punt dat ik wil maken is dat deze
overgebleven veerkracht zal bepalen hoe mensen op training reageren.
De-automaticiteit en verlies van motorische kracht
* Compenserende netwerken zijn actiever bij Parkinson (afhankelijk van sensorische of cognitieve
netwerken)
* Parkinson is een leerziekte met retentie- en overdrachtsstoornissen
Effect DMO
* Spontaan automatisch gedrag en verzachten de 'witte jassen'-effecten tijdens beoordeling
* Kunnen beweging en lichaamsbeweging helpen stimuleren
* Kan helpen het leerbehoud en de overdracht naar andere instellingen te bevorderen
- Parkinson is een leerziekte met slechte retentie en overdracht
PHYSICAL ACTIVITY IN PD – DMO’S
Er zijn discrepanties en we weten nog relatief weinig:
* Zelfgerapporteerde fysieke activiteit ≠ Objectief gemeten
* Zelfgerapporteerde therapietrouw ≠ Werkelijke therapietrouw
- Degenen die zich niet aan de regels houden, hebben de neiging om naleving te overrapporteren
Dankzij DMO's weten we nu dat:
* Milde tot matige PD zijn gemiddeld 30% ↓ actief > gezonde controles
* 1/6 zet >7000 stappen/dag (gemiddelden zeer variabel)
* 8,7 (±2,1) uur/dag sedentaire toestand (PD 10±6,7 jaar)
4
