samenvatting basiskennis aardrijkskunde voor pabo toelatingstoets

Hoofdstuk 2: de aarde




1

,2.1 de aarde in het zonnestelsel
In ons zonnestelsel draaien acht planeten waaronder de aarde om de zon. Elk jaar heeft de
aarde bovenop de 365 dagen 6 uur extra nodig om het rondje om de zon af te maken. Om te
voorkomen dat onze kalender langzaam zou verschuiven word er elke vier jaar een extra
dag toegevoegd aan het eind van de maand februari zo'n jaar noem je een schrikkeljaar
1/3 deel van de aardoppervlakte bestaat uit land, 2/3 bestaat uit water.
De landoppervlakken bestaan uit 7 continenten:
● Europa
● Azië
● Afrika
● Noord-Amerika
● Zuid-Amerika
● Asustralie
● Antarctica
Tussen deze continenten bevinden zich oceanen Een grote zee tussen continenten. elke
oceaan bestaat uit:
● Zout water
● Reliëfrijke boden
● Vlakke gedeelte ongeveer 5 kilometer diep
Aan de randen van de continenten liggen gebieden die ondergelopen zijn met oceaanwater
dat noemen we een zee Het zoute water dat de landmassa’s op aarde omringt. zee bestaat uit:
● Zout water
● Vlakke bodem
● Enkele honderden meters diep
Op de continenten ligt water in de vorm van sneeuw en (land) ijs, in meren, rivieren en
grondwater dit bevat in vergelijking met oceaan en zeewater nauwelijks zout en word
daarom zoet water genoemd.


2.2 geografische coördinaten en tijdzones
Om precies te kunnen zeggen waar een bepaald punt zich op aarde bevindt gebruiken we
geografische coördinatoren.

● De evenaar verdeeld de aarde 2 delen: het zuidelijke-
en noordelijke halfrond.
● Lijnen de evenwijdig aan de evenaar lopen noem je
breedtecirckels/parallellen (horizontaal)
● ten noorden komt van de evenaar spreek je van
noorderbreedte
Ten zuiden van de evenaar spreek je van zuiderbreedte
● De evenaar= 0 (lb) de polen=90°noorder of zuiderbreedte
● Dichtbij de evenaar spreek je van lage breedte
Dichtbij een pool spreek je van hoge breedte

noordpool 90 nb Dit gebied is grotendeels bedekt met drijfijs (zee). 1m boven zeespiegel
zuidpool (antartica) 90 zb Dit gebied is grotendeels bedekt met landijs. 2700 m boven
zeespiegel



2

, ● De nulmeridiaan ligt bij greenwich in london en verdeelt de
aarde in het oosterlijk en westelijk halfrond
● Lijnen die evenwijdig aan de nulmerediaan lopen heten
meridianen/lengtecirckels (verticaal van pool tot pool)
● Van greenwich naar het westen is westerlengte
van greenwich naar het oosten is oosterlengte
● nulmeridiaan in Greenwich =0 maximale=180 ol of wl

Tijdzones
De aarde is 4,6 miljard jaar oud. De aarde draait om haar eigen as. Deze draaiing van de
aarde noemen we de aardrotatie. De draaiing van de aarde heeft twee belangrijke
eigenschappen:
1. De draaiing voltooit zich in 24 uur (deze periode noemen we een etmaal).
2. Van bovenaf gezien is de draaiing tegen de klok in.
De aardrotatie veroorzaakt dag en nacht. Door deze
draaiing komt de zon op in het oosten en gaat deze
onder in het westen. Wanneer je bijvoorbeeld vanuit
nederland naar het oosten reist komt de zon steeds
vroeger op en gaat deze steeds eerder onder. Naar
het westen toe is dit omgekeerd.
Om goede afspraken te maken over de tijd is de
aarde verdeeld in 24 tijdzones een tijdzone is een
gebied op aarde met dezelfde tijd een tijdzone komt
overeen met 15 lengtegraden.


2.3 de seizoenen zomer, herfst, winter en lente
De aardas, oftewel de naam voor de denkbeeldige lijn tussen de noord- en Zuidpool, staat
altijd naar rechts gericht. Dit heeft gevolgen voor het klimaat. Zo zijn de seizoenen een
direct gevolg van:
● de aardas: het feit dat de aarde het gehele jaar door dezelfde wijze naar rechts
gekanteld staat
● de aardbaan: in 1 jaar draai de aarde een rondje om
de zon (linksom)
Zomer: Het noordelijk halfrond staat nu de zon toegekeerd.
Dit gebied is dan langer in het licht (we hebben dan langere
dagen). De zon staat hoger aan de hemel, dus zonnestralen
vallen ook meer direct.
Winter: In de winter is dit alles juist omgekeerd; Het
noordelijk halfrond staat nu juist weg van de zon. De dagen
zijn korter en de zon staat lager aan de hemel dus de
zonnestralen vallen schuiner in.
In het zuidelijk of noordelijk halfrond is afwisselend zomer
en winter. Dus als het in de noordelijk deel van de wereld
zomer is, dan is het in het zuidelijk deel winter.




3

, 2.4 de getijden: eb en vloed
De maan draait in ruim 27 dagen om de aarde waarbij steeds dezelfde kant van de maan
naar de aarde toegekeerd staat.
Het oceaan en zeewater staan onder invloed van de aantrekkingskracht van de maan, zon
en de aardrotatie. Het gevolg hiervan is eb en vloed. Water trekt naar de kant toe waar de
maan op dat moment staat (vloed) Maar, de maan staat maar aan één kant van de
aarde en toch is het ook aan de andere kant op aarde vloed. Dat komt omdat de
aarde en de maan samen om elkaar heen draaien. Daarbij wordt het water aan de
andere kant van de aarde naar buiten geslingerd.
omdat de aarde om zichzelf draait (aardrotatie) en de maan om de aarde zorgt dit voor 2
maal eb en 2 maal vloed per dag. Eb is de laagste waterstand. vloed is de hoogste
waterstand getijde is de afwisseling tussen eb en vloed


2.5 endogene krachten
Er zijn twee soorten krachten die het landschap/aardkorst verandert: Endogene en exogene
krachten. Endogene krachten zijn krachten die van binnenuit de aarde op de aardkorst
inwerken.

2.5.1 continentbewegingen
De uiterste laag van de aarde noemen we de aardkorst.
Daaronder bevindt zich de mantel die bestaat voor een groot deel
uit magma, dit is vloeibaar gesteente met een temperatuur van
meer dan 1.200c daarna heb je de dan nog vloeibare buitenste kern
en de harde binnenste kern van de aarde.
De aardkorst bestaat uit twee soorten platen:
● De continentale platen: dit is het land (graniet)
● De oceanische platen: dit is de oceaanbodem (basalt)
De aardkorst drijft als het ware op het magma van de mantel. de stroming van magma in de
mantel veroorzaakt aardplaattektoniek. Het bewegen van aardplaten tegen, langs en uit
elkaar.Er zijn 6 grote aardkorstplaten die op verschillende manieren bewegen langs de
breuklijn

Kaart 9: Plaattektoniek/reliëf wereld.




4