MT3: taalontwikkeling - pragmatek
Taalgebruik en pragmatekk algemeen kader
TAALHANDELINGEN (Searlek 1969):
Soort: Omschrijving Linguïstsch deelgebied:
UITINGSHANDELING uiterlijke vorm van de woorden en Syntaxis/ fonologie
hun volgorde
PROPOSITIONELE verwijzen en toekennen van Lexicon/ semantek
HANDELING eigenschappen
(referente/predicate)
ILLOCUTIONAIRE intente (van de spreker) van de Pragmatek
HANDELING taalhandeling
PERLOCUTIONAIRE het efect van de taalhandeling op Pragmatek
HANDELING de luisteraar
Pragmatek bestudeert:
- Het ontstaan van taal
- Het gebruik van taal (dus niet alleen wat er gezegd wordt maar ook hoe!)
- Het efect van het gebruik van taal
Voorheen was er in taaltherapie vooral aandacht voor semantek en syntaxis maar nu krijgt
pragmatek meer en meer aandacht. Taalgebruik en jezelf uiten is (meestal) belangrijker dan de
manier waarop je iets zegt (middels semantek en syntaxis)
Pragmatsch model van communicategedrag:
- syntaxis en semantek niet buiten spel
Wel verliezen ze hun centrale posite en staan ze ten dienste van het taalgebruik.
COMPONENTEN VAN
PRAGMATIEK:
(Roth & Spekmank 1984)
Ook wel: communicateve functe
Context:
Prutting (198:): het geheel van onderling met elkaar verbonden condites waarin iets bestaat of iets
zich voordoet
Davis & Wilcox (1985):
- Linguïstssche sontext:
het voorafgaandk het samen optredend en het later volgend verbaal gedrag = talige
omgeving → nodig om te communiceren en om verbale boodschappen te kunnen
interpreteren (in gesprekken en in teksten)
, Microstuctuur: structuur van de individuele zinnen en van de relate tussen de zinnen.
O.a.: referentile coherente: het uitdrukken van een verband tussen twee uitngen door
gebruik te maken van bepaalde linguïstsche hulpmiddelen zoals voornaamwoorden en
bepaald/ onbepaald lidwoord
Macro structuur: meer globale aard en slaat op het gesprek of de tekst in zijn geheel.
Verhaal/tekst heef opbouw → een inleidingk een uitwerking en een einde.
Impliciete intente: Er wordt iets gezegd of geschreven met een bepaald doel maar
dit wordt niet expliciet meegedeeld. Bijv. doel: er moet worden opgeruimd →
boodschap: “Wat een troep is het op je kamer”.
- Para linguïstssche sontext:
Suprasegmentele kenmerken van taal: intonatek prosodiek etc. → hier worden door de
luisteraar vaak persoonlijkheidskenmerken aan gekoppeld. Bijv. snel spreken = nerveus k luid
spreken = woedek etc.
Kunnen ook mede het doel van wat er wordt gezegd bepalenk door de klemtoon anders te
leggen en andere woorden te benadrukken. Bijv. “Ik word er zo moe van” kan duiden op een
fysieke actviteit maar ook op een ergernis → afankelijk van op welke manier een zin wordt
gezegdk wat er wordt benadrukt.
- Extra linguïstssche sontext:
= communicate gedrag → cultuur bepaald. Bijv. kussen als je iemand ziet/ hand geven /
ideale spreekafstand /etc..
Taal dient steeds aangepast te worden aan de context waarin het wordt gebruikt.
Taal is een proces van het constant maken van keuzes (formeel en informeel taalgebruik)
Afankelijk van de context kunnen uitngen die precies hetzelfde zijn een compleet andere intente
hebben.
Communicateve intente:
: brede functes:
- Joint acton: het regelen en beïnvloeden van de actes van de luisteraar → gedragsmatge
respons bij de luisteraar uitlokken = instrumenteel
- Joint atenton: beïnvloeden van de houding of de opvattingen van de luisteraar → niet
noodzakelijk een openlijke respons verwacht = interactoneel
Bates et al. → Ontwikkeling van de communicate volgens 3 stadia:
- Perlocutonair: tot 10 mnd. → niet bewust van communicateve waarde van signalen (pre-
intentoneel)
- Illocutonair: 10 – 15 mnd. → intentonele gebaren: proto-imperateven (iets willen hebben) &
proto-declarateven (aandacht trekken)
- Locutonair: > 1: á 15 mnd. → woorden gebruiken met referentile waarde (iets benoemenk
soms met wijzen erbij)
, Affestve Communisaton
Assessment (ACA):
instrument om na te gaan
welke stmuli sterke
positeve (houden vank
willen) of negateve
responsen (afeerk
verwerping) teweeg
brengen bij het kind.
Bij ernstg geretardeerde
kinderenk die functoneren
op een pre-intentoneel
niveauk kan men deze dan
als basis gebruiken voor een mogelijke intervente.
: Parameters bij onderzoek van communicateve intentes:
- Variate of het bereik van de communicateve intentes: welke verschillende intentes een
kind reeds uitdrukt
- de vorm van de communicateve intentes: gestuelek vocale of via verbale weg of combinate
Intentee PREVERBAAL Beschrijvende voorbeelde
Aandacht trekken
a. op zichzelf a. aan rok van mama trekken
b. op gebeurtenissenk voorwerpen of b. naar vliegtuig wijzen om de aandacht van de volwassene
andere personen er op te vestgen
Verzoeken
a. om objecten a. wijzen naar een gewenst speelgoedje
b. om acte b. boek aan volwassene geven om er uit voor te lezen
c. om informate c. wijst naar gewone plaats van koekjesdoos (die er niet
staat) en maakt oogcontact om te informeren waar ze is
Groeten wuiven bij begroetng of afscheid
Overmaken kind geef speelgoedk waarmee het aan het spelen wask aan
moeder
Protesteren/verwerpen kind duwt bord of beker van zich af
Antwoorden/bevestgen adequaat reageren op eenvoudige instructesk b.v.
lachen als volw. één van zijn favoriete spelletjes aanvat
Informeren kind wijst naar wiel van de auto om moeder te laten weten
dat het stuk is
Tijdens 1-woord-fase meer intentes en bij meer-woord-fase → erg veel pragmatsche functes.
Soortene directeven voorbeeld matee vane explicietheid
Taalgebruik en pragmatekk algemeen kader
TAALHANDELINGEN (Searlek 1969):
Soort: Omschrijving Linguïstsch deelgebied:
UITINGSHANDELING uiterlijke vorm van de woorden en Syntaxis/ fonologie
hun volgorde
PROPOSITIONELE verwijzen en toekennen van Lexicon/ semantek
HANDELING eigenschappen
(referente/predicate)
ILLOCUTIONAIRE intente (van de spreker) van de Pragmatek
HANDELING taalhandeling
PERLOCUTIONAIRE het efect van de taalhandeling op Pragmatek
HANDELING de luisteraar
Pragmatek bestudeert:
- Het ontstaan van taal
- Het gebruik van taal (dus niet alleen wat er gezegd wordt maar ook hoe!)
- Het efect van het gebruik van taal
Voorheen was er in taaltherapie vooral aandacht voor semantek en syntaxis maar nu krijgt
pragmatek meer en meer aandacht. Taalgebruik en jezelf uiten is (meestal) belangrijker dan de
manier waarop je iets zegt (middels semantek en syntaxis)
Pragmatsch model van communicategedrag:
- syntaxis en semantek niet buiten spel
Wel verliezen ze hun centrale posite en staan ze ten dienste van het taalgebruik.
COMPONENTEN VAN
PRAGMATIEK:
(Roth & Spekmank 1984)
Ook wel: communicateve functe
Context:
Prutting (198:): het geheel van onderling met elkaar verbonden condites waarin iets bestaat of iets
zich voordoet
Davis & Wilcox (1985):
- Linguïstssche sontext:
het voorafgaandk het samen optredend en het later volgend verbaal gedrag = talige
omgeving → nodig om te communiceren en om verbale boodschappen te kunnen
interpreteren (in gesprekken en in teksten)
, Microstuctuur: structuur van de individuele zinnen en van de relate tussen de zinnen.
O.a.: referentile coherente: het uitdrukken van een verband tussen twee uitngen door
gebruik te maken van bepaalde linguïstsche hulpmiddelen zoals voornaamwoorden en
bepaald/ onbepaald lidwoord
Macro structuur: meer globale aard en slaat op het gesprek of de tekst in zijn geheel.
Verhaal/tekst heef opbouw → een inleidingk een uitwerking en een einde.
Impliciete intente: Er wordt iets gezegd of geschreven met een bepaald doel maar
dit wordt niet expliciet meegedeeld. Bijv. doel: er moet worden opgeruimd →
boodschap: “Wat een troep is het op je kamer”.
- Para linguïstssche sontext:
Suprasegmentele kenmerken van taal: intonatek prosodiek etc. → hier worden door de
luisteraar vaak persoonlijkheidskenmerken aan gekoppeld. Bijv. snel spreken = nerveus k luid
spreken = woedek etc.
Kunnen ook mede het doel van wat er wordt gezegd bepalenk door de klemtoon anders te
leggen en andere woorden te benadrukken. Bijv. “Ik word er zo moe van” kan duiden op een
fysieke actviteit maar ook op een ergernis → afankelijk van op welke manier een zin wordt
gezegdk wat er wordt benadrukt.
- Extra linguïstssche sontext:
= communicate gedrag → cultuur bepaald. Bijv. kussen als je iemand ziet/ hand geven /
ideale spreekafstand /etc..
Taal dient steeds aangepast te worden aan de context waarin het wordt gebruikt.
Taal is een proces van het constant maken van keuzes (formeel en informeel taalgebruik)
Afankelijk van de context kunnen uitngen die precies hetzelfde zijn een compleet andere intente
hebben.
Communicateve intente:
: brede functes:
- Joint acton: het regelen en beïnvloeden van de actes van de luisteraar → gedragsmatge
respons bij de luisteraar uitlokken = instrumenteel
- Joint atenton: beïnvloeden van de houding of de opvattingen van de luisteraar → niet
noodzakelijk een openlijke respons verwacht = interactoneel
Bates et al. → Ontwikkeling van de communicate volgens 3 stadia:
- Perlocutonair: tot 10 mnd. → niet bewust van communicateve waarde van signalen (pre-
intentoneel)
- Illocutonair: 10 – 15 mnd. → intentonele gebaren: proto-imperateven (iets willen hebben) &
proto-declarateven (aandacht trekken)
- Locutonair: > 1: á 15 mnd. → woorden gebruiken met referentile waarde (iets benoemenk
soms met wijzen erbij)
, Affestve Communisaton
Assessment (ACA):
instrument om na te gaan
welke stmuli sterke
positeve (houden vank
willen) of negateve
responsen (afeerk
verwerping) teweeg
brengen bij het kind.
Bij ernstg geretardeerde
kinderenk die functoneren
op een pre-intentoneel
niveauk kan men deze dan
als basis gebruiken voor een mogelijke intervente.
: Parameters bij onderzoek van communicateve intentes:
- Variate of het bereik van de communicateve intentes: welke verschillende intentes een
kind reeds uitdrukt
- de vorm van de communicateve intentes: gestuelek vocale of via verbale weg of combinate
Intentee PREVERBAAL Beschrijvende voorbeelde
Aandacht trekken
a. op zichzelf a. aan rok van mama trekken
b. op gebeurtenissenk voorwerpen of b. naar vliegtuig wijzen om de aandacht van de volwassene
andere personen er op te vestgen
Verzoeken
a. om objecten a. wijzen naar een gewenst speelgoedje
b. om acte b. boek aan volwassene geven om er uit voor te lezen
c. om informate c. wijst naar gewone plaats van koekjesdoos (die er niet
staat) en maakt oogcontact om te informeren waar ze is
Groeten wuiven bij begroetng of afscheid
Overmaken kind geef speelgoedk waarmee het aan het spelen wask aan
moeder
Protesteren/verwerpen kind duwt bord of beker van zich af
Antwoorden/bevestgen adequaat reageren op eenvoudige instructesk b.v.
lachen als volw. één van zijn favoriete spelletjes aanvat
Informeren kind wijst naar wiel van de auto om moeder te laten weten
dat het stuk is
Tijdens 1-woord-fase meer intentes en bij meer-woord-fase → erg veel pragmatsche functes.
Soortene directeven voorbeeld matee vane explicietheid
