Samenvatting ethiek

ETHIEK
COLLEGE 1: INTRODUCTIECOLLEGE

WAT IS ETHIEK:

- Ethiek vs. moraal
- Welke moraalvormen zijn er? (zie volgend college)
- Wat zijn morele dilemma’s?
- Ethiek: juist handelen in relatie tot referentiekaders
- Welke referentiekaders zijn er?
- Hoe gebruikt met de verschillende weegschalen?
o Opstapje naar stappenplan ethiek als hulp voor reflectie

OPDRACHT: NORMATIEVE ETHISCHE THEORIEËN OP FILM – RIGHT OF WRONG

= nemen van morele beslissingen

Acteur Type redenering met argumenten en ethisch dilemma
Harry Staat bij een groep vrienden en kennissen die baldadigheden gaan
uithalen. Een steen door de venster. Hij wil eigenlijk niet meedoen maar
staat erbij. Het is niet duidelijk in de mate dat hij echt weerwerk biedt.
Ethisch dilemma: ingrijpen of niet
- vriendschap: deugd ‘wat betekent het om een goede vriend te zijn’
- wat is de grens van verplichting
- deugd van hechting: gehecht aan moeder

Nachtwaker Moet rapporteren en calamiteiten melden
Ziet een groep staan die het gedaan heeft
Hij herkent eentje ervan, maar weet dat hij niet heeft gegooid maar wel
kan getuigen
Ethisch dilemma: aangeven met deze getuigen erbij of niet – gevaar dat
eentje zal opdraaien voor collectief
- zorgzaam op een of andere manier
- plicht

Harry De politie pakt hem op. Hij staat voor het morele dilemma zijn
zogenaamde vrienden te verraden of niet. Argument: hij wil niet “klikken”.
Probleem is wel dat hij dan zelf het gelag zal betalen.
- Deugdzame vriend verklikt niemand
- Vasthouden aan principes
- Deontologisch: mag ik verklikken?
- Moraal: cohesie/ sociale lijn van vrienden

Politieagent Harde of zachte aanpak. Hij zou Harry kunnen laten spreken. Maar hij wil


1

, toch liever dat Harry het uit rationele overwegingen doet. Ethisch
dilemma: good vs. bad cop
- Deugdethiek: wat betekent het een goede politieagent te zijn
- Deontologie: wat is een good of bad cop? Wat zijn je
verplichtingen als politieagent?

Moeder Ze moeten zeggen waar haar zoon is en hem meegegeven. Ze twijfelt of ze
zegt dat hij thuis is, voelt aan als een slechte moeder en verraad, maar
besluit dan toch de wet te laten zegevieren.
- Deugd: wat betekent het om zorgzaam te zijn voor kinderen?
Moederhart speelt
- Hechting!

Directeur fabriek Het gaat hem niet om de kapotte ruit. Het gaat om een groter probleem.
De mogelijke gevolgen voor de meerderheid der industriëlen die eronder
zouden leiden indien vandalisme zich doorzet over het industriepark. En
dat heeft dan ook weer gevolgen voor de arbeiders die werk verliezen.
Ethisch dilemma: geen verder strafonderzoek instellen, ook omdat het
Harry is, eerder slachtoffer dan dader, maar weegt dat op tegen de grotere
gevolgen en het belang van de meerderheid?
- Luturatiristisch denken

Pastoraal werker Hij voelt zorgzaamheid voor Harry en stelt zich present op. Argumenten
schommelen tussen zachte overreding, wetgeving en gevolgen voor Harry
(indien hij zich volgens zijn eigen deugdregels van niet verraad gedraagt).
Christelijke waarden van eerlijkheid vs. broederliefde
- Deontologische ethiek
- Altijd met weegschaal bezig

VERSCHIL IN 1980 EN 2023:



Verschil Reflectie sociaal werk: 1980 en nu
Deugdzaam denken was toen meer in: voeling In de oude tijd veeleer paternalistisch en
met waardigheid, autoriteit, lag toen anders – verzuild
de karakters worden stereotiep uitgebeeld
(maar waren zo ook echt)

Good cop vs. bad cop was toen courant, Sterke gender rol: de vrouw, is huisvrouw, en
tegenwoordig meer procedureel vastgelegd staat in haar hele acteren voor moederschap en
passiviteit

Kind verhoren zou nu niet meer op deze manier pastoraal werker komt, er zou nu veeleer een
gaan echte sociaal werker komen

Erg streng (pedagogisch) en ook in de wijze Toen was het echt top down
waarop het proces wordt ingezet (nachtje de
cel in, zou nu zeker niet het geval zijn op die
leeftijd)



2

, Religieuze karakter sterk aanwezig Meer accent op zorg en het relationele aspect
(dan op de oude klassieke deugd-ethische
benadering)

De moraal van die tijd ademt dit allemaal uit.


HOE ZIT HET MET DE TOEKOMSTIGE MORAAL EN HET SOCIAAL WERK?

- Technologie veel meer aanwezig.
- Camera beelden en telefoons zouden worden nagekeken
- In de toekomst zullen we volledig in digitale omgevingen zitten waarbij we zelfs niet meer
hoeven te speculeren hoe dingen zijn gebeurd
- Ouders zouden realtime betrokken kunnen worden (3D scan) zelfs al zouden ze niet
aanwezig zijn op plaats delict
o Op werk/ politiebureau
- Sociaal werk zou veel technologie ondersteuning hebben: waarschijnlijk uitgebreide
kindvolgsystemen waarbij alle betrokkenen (arts, rechter, politie, instelling, school, sociaal
werkers, ouders) toegang hebben tot alle documenten en de vooruitgang kunnen opvolgen.
- Voorspelbaarheid zou deel uitmaken van het proces: bv. testgegevens, hersenscans, data om
te kijken wat risico’s zijn voor de toekomst.



MOGELIJKE EXAMENVRAGEN
- Grote lijnen van de cursus
- wat is moraal + indeling (verder uitgewerkt in komende colleges)
- wat is ethiek + grote referentiekaders (de normatieve theorieën; verder uitgewerkt in
komende colleges)
- grote paradigma verschuivingen kennen van sociaal werk door de jaren heen en
relateren aan wijzigende moraal in de samenleving




3

, COLLEGE 2: MORAAL ALS OPSTAP NAAR ETHIEK

MORAAL VS ETHIEK

Moraal: systeem 1 – berust op intuïtie en emotie

- Hechtingsmoraal
- Reinigingsmoraal
- Samenwerkingsmoraal
- Geweldsmoraal
- Beginselen moraal (later ontstaan; begin van ethiek)
o (= prefiguratie van ontwikkelende corticale structuren, rationeel denken)
- Nieuw type moraal in de toekomst
o Transhumane moraal (Bamps) horende bij een ‘dashboardsamenleving’

Ethiek: systeem 2 – berust op rationaliteit en argumenten

- Deontologische ethiek
o Internationale code sociaal werk
- Consequentialistische ethiek
o Verbijzondering: utilitarisme
- Deugdethiek
o Verbijzondering:
 1. presentietheorie
 2. normatieve professionaliteit
o Nieuwe normatieve theorie:
 Techno-ethiek
 Dashboard ethiek



NEUROPSYCHOLOGISCHE INVALSHOEK




Limbisch systeem: geheugen, motivatie, emoties en genot

Bv: longen aansturen en hart kloppen




4