samenvatting - basis van psychodiagnostiek

Basis van psychodiagnostiek
Deel 1: inzoomen
H1: wat is psychodiagnostiek
Definitie van de psychodiagnostiek

Psychodiagnostiek: de wetenschap die erop gericht is om

- Op een gefundeerde manier
- Informatie over een persoon en zijn omgeving te verzamelen
- Met het oog op het nemen van een verantwoorde beslissingen

Het verzamelen van informatie over een persoon en zijn omgeving
Info verzamelen van een persoon (bv. Intelligentie) en zijn omgeving (bv. Draagkracht van een gezin)

- Hoe de persoon op andere momenten zich gedraagt

Betreft vaak psychologische eigenschappen (staat tegenover empirische eigenschappen)

- Trekken = stabiele eigenschappen
o In het algemeen
▪ Bijvoorbeeld: intelligentie, persoonlijkheid
- Toestanden = veranderlijke eigenschappen
o Soms gedraagt iemand zich
▪ Motivatie, verdriet, weerstand

Psychologische eigenschappen zijn constructen

- Betekenisvol gehelen van innerlijke en uiterlijke kenmerken waarvan we veronderstellen dat ze
bij een persoon aanwezig zijn
o Helpen om de verschillen tussen mensen te duiden
▪ We leiden dit af uit het gedrag

Zijn niet rechtstreeks empirisch waarneembaar, maar zijn slechts hypothetisch (veronderstellen)

Belangrijk!

- Omwille van dat hypothetisch karakter moeten ze tentatief = voorzichtig geformuleerd
Worden
o Bijvoorbeeld: als we een antwoord willen geven op de vraag waarom Lotte sneller aan
haar huiswerk begint dan Ans, dan KAN motivatie aan de basis daarvan liggen
- Ze moeten omgezet worden naar iets meetbaar = operationaliseren

Gericht op het kunnen nemen van verantwoorde beslissingen
Doel: uitspraken doen om verschillende soorten beslissingen te kunnen nemen

,Het nemen van beslissingen kan op 4 niveaus gesitueerd worden:

Beschrijven

- In kaart brengen van eigenschappen of kenmerken
o Bijvoorbeeld: er is geen open communicatie binnen dit gezin
o Bijvoorbeeld: zodra Henri zich in een open ruimte begeeft, wordt hij overmand door
paniek
- Je moet er goed over na denken om tot zo een uitspraak te komen

Ordenen

- Ordenen = classificeren
o Reduceren van veelheid aan eigenschappen tot enkele hanteerbare patronen op basis
van waargenomen overeenkomsten
▪ Bijvoorbeeld: wat zijn de ondersteunende krachten in de omgeving van Tom
- Kan aan de hand van classificatiesystemen
o DSM 5: diagnostic and statistical manual of mental disorders
o ICF: international classification of functioning, disability and health
o KOP: klachten, omstandigheden, persoon

Verklaren

- Zoeken naar mogelijke oorzaken van wat er binnen de persoon of zijn omgeving omgaat
o Bijvoorbeeld: waaraan kan het liggen dat Hans onderpresteert op het werk

Voorspellen

- Voorspellen van toekomstig gedrag, hoe gaat deze persoon zich gedragen in een bepaalde
situatie
o Bijvoorbeeld: Wat is de kans dat Bart opnieuw tot criminele feiten overgaat

Op een gefundeerde manier
Niet op basis van intuïtie of buikgevoel, wel aan de hand van psychodiagnostische methoden die
wetenschappelijk onderbouwd zijn

Psychodiagnostische methoden
Het gaat om onderzoeken die kunnen geordend worden volgens 2 dimensies

- Meer of minder, kwantitatief versus kwalitatief
- Meer of minder gestructureerd

Het afnemen is geen doel op zich, maar slechts één stap binnen een hele psychodiagnostische cyclus

Wetenschappelijke onderbouwing
Inhoudelijk theoretisch

- Bijvoorbeeld: wanneer kan het vergeten als problematisch worden gezien

Technisch kwalitatief:

- Psychometrische kwaliteiten (betrouwbaarheid en validiteit)

,H2: professioneel observeren
Observeren: minder eenvoudig dan het lijkt
Vanaf de geboorte, gebeurt heel spontaan

- Gebaseerd op empirische gegevens = zintuigelijke indrukken
- MAAR!
o Beperkte capaciteit van het brein
o Selectie en vertekeningen

Mogelijke foutbronnen
Aandachts- en geheugenprocessen
Primacy effect: in een reeks van waarnemingen onthouden we vooral het eerste

Recency effect: in een reeks van waarnemingen onthouden we vooral het laatste

Beschikbaarheidsheuristiek: we schenken vooral aandacht aan informatie waar we al kennis over
hebben

- Bijvoorbeeld: vanuit je eigen trauma overal getraumatiseerde mensen zien
o Ook bijvoorbeeld: tunnelvisie, confirmatiebias

Denk en interpretatiefouten
Logicafout: oorzakelijk verband tussen losstaande gegevens zien

Halo-effect: bepaalde eigenschappen gaan doortrekken over hoe heel de persoon zou zijn

Horns effect: we laten ons soms door details ons helemaal verleiden

Emotionele lading: kan zowel aandacht focus als interpretatie infecteren

Sociaal- psychologische effecten
Fundamentele attributiefout: gedrag van anderen wordt vooral intern verklaard

- Bijvoorbeeld: als Youp te laat komt, Is hij slordig
o Actor- observator effect: eigen gedrag wordt vooral extern geattribueerd
▪ Bijvoorbeeld: als ik te laat ben, komt dat door omstandigheden

Aanleuning effect: hoe je iemand observeert, hangt af van de mate waarmee je je ermee verwant voelt

- Hoe meer verwantschap je veronderstelt, hoe positiever je iemand inschat
o Contrast effect: hoe minder verwantschap je veronderstelt, hoe negatieve je die inschat

Self- fulfilling prophecy: de verwachtingen die je van iemand hebt

Conformisme: kuddementaliteit, impliciete sociale druk

Conclusie: wat kan helpen tegen vertekeningen
Collegiale toetsing:

, - Intervisie: formeel overleg met collega’s van eenzelfde hiërarchisch niveau (horizontaal)
- Supervisie: formeel overleg met collega’s van een hoger hiërarchisch niveau (verticaal)

Professioneel observeren: hoe doe je dat?
Professioneel observeren: Bewust, Doelgericht, Systematisch

Waarom observeren (doelgericht)
Beschrijven: zicht krijgen op hoe een situatie zich voordoet

- Wat wordt bedoeld met het agressieve gedrag van Jason
- Fysiek en/ of verbaal

Verklaren: zoeken naar mogelijke verklaringen van wat zich voordoet

- Wat zou de achterliggende verklaring zijn van het gedrag van Jason

Bij wie en wanneer ga je observeren (doelgericht)
Wie: individu of interactie tussen mensen in een groep

Welk gedrag:

- Gedrag waarvan men zich niet bewust is
- Gedrag dat moeilijk onder woorden te brengen is
- Gedrag dat moeilijk toegankelijk is

Hoe ga je observeren (doelgericht)
In te delen volgens 2 dimensies

- Minder tot meer participerend: zelf actief aan het gebeuren deelnemen of niet
- Van vrij tot gestructureerd: gebruik maken van vooraf bepaalde observatiecategorieën of niet

Participerende observatie:

- Typevoorbeeld: undercoverjournalist Gunter Wallraff
o Bijvoorbeeld: als begeleider een kin tijdens de schoolreis observeren

Voordeel Nadeel

Insidersperspectief: je krijgt van Subjectiviteit van de observaties
binnenuit toegang tot het
gebeuren Biased- viewpoint effect: selectiviteit van de observaties

Controle effect: je aanwezigheid kan het natuurlijke verloop
verstoren



Niet participerende observatie

- Filmopname observeren
o Achteraan in de klas observeren wat er vooraan gebeurt

Voordeel Nadeel