Criminologie
Examen
o 8 vragen, 2 per soort vraag
o Geen data of namen zelf moeten kunnen invullen
Deel 1. Inleiding P. 1
1. Intersectioneel denken P. 1
2. De grondleggers P. 1
3. Link met criminologie P. 1
Deel 2. Criminaliteit P. 2
1. Wat is criminalisering P. 2
2. Het criminaliseringsproces verloopt niet overal hetzelfde P. 3
3. Principes die de overheid hanteert in het criminaliseringsproces P. 3
4. Wat als je niet akkoord bent met de wet P. 3
5. Gedrag dat universeel verworpen wordt P. 4
Deel 3. Criminaliteit in cijfers P. 5
1. Criminalistiek P. 5
2. Jeugddelinquentie: cijfers en trends P. 6
3. Verklaringen voor de daling in de criminaliteitscijfers P. 7
Deel 4. Oorzaken van crimineel gedrag P. 8
1. Sociale benadering: maatschappelijke achterstanden P. 8
2. Hedendaagse etiologisch jeugdcriminologisch onderzoek P. 8
3. Ontwikkelings- en levensloopcriminaliteit OLC P. 9
4. De invloed van leeftijdsgenoten P. 10
5. De bredere sociale context P. 12
6. Kritische criminologie P. 13
7. LVB jongeren en criminaliteit P. 16
Deel 5. Victimologie P. 17
1. Wat is een slachtoffer? P. 17
2. Victimologie: een korte geschiedenis P. 18
3. De invloed van victimologie in België P. 20
4. De praktijk van criminologie in België P. 20
5. Slachtoffergerichte initiatieven P. 21
Deel 6. Herstelrecht P. 22
1. Wat is herstelrecht? P. 22
2. Ubuntu, vergeving en herstel P. 23
3. Herstelrecht en jeugddelinquentie België P. 24
4. Herstelrechtelijke initiatieven in België P. 26
5. Herstelgerichte initiatieven in België P. 29
Deel 7. Etnisch profileren bij de politie P. 30
Deel 8. Ondermijnende criminaliteit: rapport University Tilburg P. 32
0
,Deel 1. Inleiding
1 Intersectioneel denken
De verwevenheid van categorieën vraagt complexe analyses en oplossingen voor problemen die
ermee gepaard gaan
Intersectionaliteit = een benadering die de samenloop van discriminatiegronden en de dynamiek die
daaruit vloeit zichtbaar maakt
o Formuleert oplossingen die rekening houden met de verschillende aspecten die onze posities
bepalen
2. De grondleggers
Kimberlé Crenshaw
o Afro-Amerikaanse feminist
o Gespecialiseerd in anti-discriminatiewetgeving
o Rechter moest onderzoeken of een bepaalde zaak rassendiscriminatie of
geslachtsdiscriminatie betrof -> kon niet beide
o Wees met haar kritiek op de blindheid voor aspecten die een benadeelde of geprivilegieerde
positie kunnen creëren
Patricia Hill Collins
o Werk vertrekt voornamelijk vanuit identiteitsvorming en black feminisme
Helma Lutz
o Onderscheidt 14 dimensies/assen van differentiatie die het sociale leven in hoge mate
bepalen
3. Link met criminologie
Het strafrechtsysteem is niet immuun voor ongelijkheid en discriminatie
o Machthebbende schrijven wetten
o Realiteit van machthebbende is niet dezelfde realiteit als anderen (vrouwen, zwarte mensen,
LGBTQ+, …)
1
,Deel 2. Criminaliteit
Criminaliteit = het plegen van strafbare feiten
o Bepaald door tijd en ruimte
Deviant gedrag = gedrag dat door de samenleving als schadelijk wordt ervaren
Crimineel gedrag = menselijk gedrag dat maatschappelijk niet wordt aanvaard EN in het strafrecht
werd opgenomen
o Hangt af van de gevolgen van het gedrag voor slachtoffers en/of voor de samenleving
1. Wat is criminalisering?
Criminalisering = het proces waarin bepaald wordt of een bepaald gedrag maatschappelijk
onaanvaardbaar is en strafrechtelijk vervolgbaar moet zijn
Alle menselijke gedragingen wordt beoordeeld door een positionering t.o.v. een norm
1.1. Wie bepaalt de norm?
Geschiedenis
o Heersende klasse bepaalde de norm door deze vast te leggen in boeken en traktaten
=> media nam de waarden over => overdracht via school en kunst
o Er waren wel gradatieverschillen in normen en gedragsregels binnen verschillende klassen en
tussen seksen vb. huishoudelijk geweld
Nu
o De heersende klasse bepaalt nog steeds de norm door het strafwetboek op te stellen
o Legitimeringsbasis: de strafwetgeving moet beantwoorden aan de normen die door de brede
maatschappelijke basis gedrag wordt
Het criminaliseringsproces is sociaal geconstrueerd door de interactie tussen 4 factoren:
1) De dader (met persoonlijkheid en gedrag)
2) Het slachtoffer
3) De staat (strafwetgever)
4) De publieke opinie
5) De criminologische wetenschap is sinds de 19 e E ook een beïnvloedend effect
1.2. Criminalisering is normatief
Emile Durkheim
o Stelt dat de verontwaardiging van mensen over criminelen maakt dat mensen de normen
opnieuw gaan benoemen en interpreteren
o De overtreders houden de anderen op het rechte pad
2
, Michel Foucault
o Beweert dat de onmenselijke situaties in gevangenissen bewust werden gecreëerd om
criminelen te verlagen tot beestachtig gedrag
o Manier om identificatie met criminelen onmogelijk te maken
Hedendaagse kritische denkers
o Het justitiële systeem is niet gebaseerd op gedeelde waarden
o Sociale ongelijkheden en culturele conflicten in het justitieel systeem vb. Nelson Mandela
2. Het criminaliseringproces verloopt niet overal hetzelfde
Niet elke staat ziet er hetzelfde uit en verandert in tijd
o Alles gebeurt binnen een ruimere context
o Elke samenleving kent zijn eigen grenzen in gedrag en bepaalt op die manier wat voor hen
onaanvaardbaar is
Door de globalisering is het ruime waardestelsel universeel goed geworden => UVRM
o UVRM tracht die meest fundamentele en universele waarden onder woorden te brengen en
in alle landen onder de aandacht te brengen
o Bijna alle landen hebben het UVRM al ondertekend -> zo opgesteld dat ze niet gebonden zijn
aan een godsdienst, cultuur en tijd
3. Principes die de overheid hanteert in het criminaliseringsproces
Wanneer normafwijkend gedrag te veel schade toebrengt aan de harmonie die een SL nastreeft, dan
gaat de door de meerderheid verkozen regering kiezen voor het strafbaar stellen van die gedragingen
o Wederkerigheidsprincipe = alle gedragingen moeten zo min mogelijk schade berokkenen
aan anderen
o Utilitarisme/lange termijnprincipe = het streven naar het maximale nut voor iedereen,
gericht op lange termijn
In de (neo)liberale levensvisie is individuele vrijheid enorm belangrijk
o Druist vaak in tegen wederkerigheidsprincipe en/of lange termijnprincipe
o Onduidelijke grens tussen individuele vrijheid en wederkerigheid
4. Wat als je niet akkoord bent met de wetten
Men kan zich verzetten
o Deelname aan het (politieke) debat en lobbyen voor wetswijzigingen
o Demonstraties en acties
o Zich bewust niet aan de gestelde afspraak houden (vb. openlijk verzet, strafbaar gedrag)
o …
3
Examen
o 8 vragen, 2 per soort vraag
o Geen data of namen zelf moeten kunnen invullen
Deel 1. Inleiding P. 1
1. Intersectioneel denken P. 1
2. De grondleggers P. 1
3. Link met criminologie P. 1
Deel 2. Criminaliteit P. 2
1. Wat is criminalisering P. 2
2. Het criminaliseringsproces verloopt niet overal hetzelfde P. 3
3. Principes die de overheid hanteert in het criminaliseringsproces P. 3
4. Wat als je niet akkoord bent met de wet P. 3
5. Gedrag dat universeel verworpen wordt P. 4
Deel 3. Criminaliteit in cijfers P. 5
1. Criminalistiek P. 5
2. Jeugddelinquentie: cijfers en trends P. 6
3. Verklaringen voor de daling in de criminaliteitscijfers P. 7
Deel 4. Oorzaken van crimineel gedrag P. 8
1. Sociale benadering: maatschappelijke achterstanden P. 8
2. Hedendaagse etiologisch jeugdcriminologisch onderzoek P. 8
3. Ontwikkelings- en levensloopcriminaliteit OLC P. 9
4. De invloed van leeftijdsgenoten P. 10
5. De bredere sociale context P. 12
6. Kritische criminologie P. 13
7. LVB jongeren en criminaliteit P. 16
Deel 5. Victimologie P. 17
1. Wat is een slachtoffer? P. 17
2. Victimologie: een korte geschiedenis P. 18
3. De invloed van victimologie in België P. 20
4. De praktijk van criminologie in België P. 20
5. Slachtoffergerichte initiatieven P. 21
Deel 6. Herstelrecht P. 22
1. Wat is herstelrecht? P. 22
2. Ubuntu, vergeving en herstel P. 23
3. Herstelrecht en jeugddelinquentie België P. 24
4. Herstelrechtelijke initiatieven in België P. 26
5. Herstelgerichte initiatieven in België P. 29
Deel 7. Etnisch profileren bij de politie P. 30
Deel 8. Ondermijnende criminaliteit: rapport University Tilburg P. 32
0
,Deel 1. Inleiding
1 Intersectioneel denken
De verwevenheid van categorieën vraagt complexe analyses en oplossingen voor problemen die
ermee gepaard gaan
Intersectionaliteit = een benadering die de samenloop van discriminatiegronden en de dynamiek die
daaruit vloeit zichtbaar maakt
o Formuleert oplossingen die rekening houden met de verschillende aspecten die onze posities
bepalen
2. De grondleggers
Kimberlé Crenshaw
o Afro-Amerikaanse feminist
o Gespecialiseerd in anti-discriminatiewetgeving
o Rechter moest onderzoeken of een bepaalde zaak rassendiscriminatie of
geslachtsdiscriminatie betrof -> kon niet beide
o Wees met haar kritiek op de blindheid voor aspecten die een benadeelde of geprivilegieerde
positie kunnen creëren
Patricia Hill Collins
o Werk vertrekt voornamelijk vanuit identiteitsvorming en black feminisme
Helma Lutz
o Onderscheidt 14 dimensies/assen van differentiatie die het sociale leven in hoge mate
bepalen
3. Link met criminologie
Het strafrechtsysteem is niet immuun voor ongelijkheid en discriminatie
o Machthebbende schrijven wetten
o Realiteit van machthebbende is niet dezelfde realiteit als anderen (vrouwen, zwarte mensen,
LGBTQ+, …)
1
,Deel 2. Criminaliteit
Criminaliteit = het plegen van strafbare feiten
o Bepaald door tijd en ruimte
Deviant gedrag = gedrag dat door de samenleving als schadelijk wordt ervaren
Crimineel gedrag = menselijk gedrag dat maatschappelijk niet wordt aanvaard EN in het strafrecht
werd opgenomen
o Hangt af van de gevolgen van het gedrag voor slachtoffers en/of voor de samenleving
1. Wat is criminalisering?
Criminalisering = het proces waarin bepaald wordt of een bepaald gedrag maatschappelijk
onaanvaardbaar is en strafrechtelijk vervolgbaar moet zijn
Alle menselijke gedragingen wordt beoordeeld door een positionering t.o.v. een norm
1.1. Wie bepaalt de norm?
Geschiedenis
o Heersende klasse bepaalde de norm door deze vast te leggen in boeken en traktaten
=> media nam de waarden over => overdracht via school en kunst
o Er waren wel gradatieverschillen in normen en gedragsregels binnen verschillende klassen en
tussen seksen vb. huishoudelijk geweld
Nu
o De heersende klasse bepaalt nog steeds de norm door het strafwetboek op te stellen
o Legitimeringsbasis: de strafwetgeving moet beantwoorden aan de normen die door de brede
maatschappelijke basis gedrag wordt
Het criminaliseringsproces is sociaal geconstrueerd door de interactie tussen 4 factoren:
1) De dader (met persoonlijkheid en gedrag)
2) Het slachtoffer
3) De staat (strafwetgever)
4) De publieke opinie
5) De criminologische wetenschap is sinds de 19 e E ook een beïnvloedend effect
1.2. Criminalisering is normatief
Emile Durkheim
o Stelt dat de verontwaardiging van mensen over criminelen maakt dat mensen de normen
opnieuw gaan benoemen en interpreteren
o De overtreders houden de anderen op het rechte pad
2
, Michel Foucault
o Beweert dat de onmenselijke situaties in gevangenissen bewust werden gecreëerd om
criminelen te verlagen tot beestachtig gedrag
o Manier om identificatie met criminelen onmogelijk te maken
Hedendaagse kritische denkers
o Het justitiële systeem is niet gebaseerd op gedeelde waarden
o Sociale ongelijkheden en culturele conflicten in het justitieel systeem vb. Nelson Mandela
2. Het criminaliseringproces verloopt niet overal hetzelfde
Niet elke staat ziet er hetzelfde uit en verandert in tijd
o Alles gebeurt binnen een ruimere context
o Elke samenleving kent zijn eigen grenzen in gedrag en bepaalt op die manier wat voor hen
onaanvaardbaar is
Door de globalisering is het ruime waardestelsel universeel goed geworden => UVRM
o UVRM tracht die meest fundamentele en universele waarden onder woorden te brengen en
in alle landen onder de aandacht te brengen
o Bijna alle landen hebben het UVRM al ondertekend -> zo opgesteld dat ze niet gebonden zijn
aan een godsdienst, cultuur en tijd
3. Principes die de overheid hanteert in het criminaliseringsproces
Wanneer normafwijkend gedrag te veel schade toebrengt aan de harmonie die een SL nastreeft, dan
gaat de door de meerderheid verkozen regering kiezen voor het strafbaar stellen van die gedragingen
o Wederkerigheidsprincipe = alle gedragingen moeten zo min mogelijk schade berokkenen
aan anderen
o Utilitarisme/lange termijnprincipe = het streven naar het maximale nut voor iedereen,
gericht op lange termijn
In de (neo)liberale levensvisie is individuele vrijheid enorm belangrijk
o Druist vaak in tegen wederkerigheidsprincipe en/of lange termijnprincipe
o Onduidelijke grens tussen individuele vrijheid en wederkerigheid
4. Wat als je niet akkoord bent met de wetten
Men kan zich verzetten
o Deelname aan het (politieke) debat en lobbyen voor wetswijzigingen
o Demonstraties en acties
o Zich bewust niet aan de gestelde afspraak houden (vb. openlijk verzet, strafbaar gedrag)
o …
3
