Sociaal recht - samenvatting

Sociaal recht

Deel 1: Inleiding
1. Wat is sociale wetgeving?
 Sociale wetgeving
o Geen duidelijk afgebakend geheel
o Individuele relaties tussen werkgever en werknemer
o Collectieve relaties tussen werkgevers en werknemers
o Beschermingsmaatregelen voor werknemers
o Arbeidsvoorziening
o Sociale zekerheid
o Minimumvoorzieningen
o Geschillen van sociaal recht
 Gemeenschappelijke kenmerken
o Bijzonder doel:
 Bescherming van belangen van de werknemers
 Bevorderen van hun welzijn
o Arbeidsrecht: beschermingswetten
o Sociale Zekerheid: sociale risico’s opvangen
o Sociale wetgeving omvat dus:
 Arbeidsrecht
 Socialezekerheidsrecht
 Sociale verzekeringen: traditionele takken
 Sociale bijstand (federale sociale bijstand en Vlaamse bijstand
aan personen)



2. Bronnen van sociale wetgeving
2.1 Internationale bronnen
2.1.1 Bilaterale verdragen
 Verdrag tussen België en één ander land
 Regels van toepassing op werknemers afkomstig uit het ene land die in het andere
land gaan werken




Pagina 1 van 73

,2.1.2 Multilaterale verdragen en instellingen
 Internationale Arbeidsorganisatie (IAO): conventies en aanbevelingen
 Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO): beslissingen,
akkoorden, aanbevelingen en resoluties
 Raad van Europa: EVRM, Europees Sociaal Handvest
 Internationale Vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)
 De Benelux Economische Unie


Europese Unie = het belangrijkst
 Zes hoofdinstellingen
o Europese Raad
o Europese Commissie
o Europese Raad van Ministers
o Europees Parlement
o Europees Hof van Justitie
o Europese Rekenkamer
 Vier nevenorganen
o Economisch en Sociaal Comité
o Comité van de Regio’s
o Europese Investeringsbank
o Europese Centrale Bank
 Europese rechtsregels:
o Worden uitgevaardigd door de Raad en de Europese Commissie na
raadpleging van het Europees Parlement
 Hiërarchie van Europese rechtsregels op basis van hun binding:
o Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
o Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
o Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
o Aanbevelingen: binden de lidstaten niet
o Adviezen
 Mogelijkheid Europese “cao’s” algemeen bindend te verklaren
 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie
o Ook belangrijk voor het Belgische arbeidsrecht



2.2 Internationale bronnen
2.2.1 Sociale grondrechten
 Artikel 23 van de Grondwet (geen directe werking voor de burger – wel richtlijn en
doelstelling voor de overheid)



Pagina 2 van 73

,2.2.2 Sociale rechtsbronnen
 Wetten en decreten
 Koninklijke besluiten
 Ministeriële besluiten
 Rechtspraak en rechtsleer (in België geen precedentenrecht)
 Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s)
 Het gebruik
 De eenzijdige verbintenis


2.2.3 Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen
1. Dwingende bepalingen van de wet
2. Algemeen verbindend verklaarde cao’s
3. Niet algemeen verbindend verklaarde cao’s wanneer de werkgever lid is van een
organisatie die de cao ondertekend heeft of de cao zelf ondertekende
4. Geschreven individuele arbeidsovereenkomst
5. Niet algemeen verbindend verklaarde cao waarbij de werkgever (die de cao niet
ondertekende of geen lid is van een ondertekende organisatie) behoort tot het
ressort van het PC
6. Arbeidsreglement
7. Aanvullende bepalingen van de wet
8. Mondelinge individuele arbeidsovereenkomst
9. Gebruik
Hoe deze hiërarchie interpreteren?
 Een lagere norm mag slechts afwijken van een hogere norm als
o Hij hiermee niet strijdig is
o Of de rechten van de werknemer vermindert
o Of zijn plichten verzwaart



Deel 2
Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen van de Arbeidsovereenkomstenwet van 3
juli 1978
1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
1.1. Toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1978
 Vooraf
o 1. De arbeidsovereenkomst zelf
o 2. Geldig aangaan van een arbeidsovereenkomst
o 3. Soorten arbeidsovereenkomsten

Pagina 3 van 73

, 1.1.1 Wat is een arbeidsovereenkomst?
 Een wederkerige overeenkomst >< eenzijdig statuut (ambtenaar)
 Voor het verrichten van arbeid >< volgen van opleiding (leerovereenkomst)
 Tegen loon >< onkostenvergoeding (vrijwilligerswerk)
 Onder gezag van een werkgever >< geen gezag (zelfstandige
aannemingsovereenkomst)


1.1.2 Het ondergeschikte verband
Algemeen:
 Gezagsrelatie tussen werkgever en werknemer
 Gezagsrelatie staat onafhankelijkheid bij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst
niet in de weg
 Ook tussen gehuwden, familieleden of concubanten kan een gezagsrelatie bestaan


Schijnzelfstandigen – pseudowerknemers
 Werkgevers proberen sociale bijdragen voor werknemers te ontlopen
 Zelfstandigen proberen te profiteren van de sociale zekerheid voor werknemers


Samengaan van een arbeidsovereenkomst met een aanneming of
zelfstandigheidsovereenkomst
 Strenge beperking
 Om te vermijden dat men ontsnapt aan toepassing van de
socialezekerheidswetgeving voor werknemers


1.1.3 Toepassingsgebied van de Arbeidsovereenkomstenwet 3 juli 1978
Op wie is de wet van toepassing?
 Werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden
 Dus vooral in de ‘privésector’
 Maar ook het niet-statutaire personeel van de publieke sectoren


Opgelet: vanaf 1 oktober 2023 zijn de bepalingen van de WAO die betrekking hebben op het einde
van de arbeidsovereenkomst ook van toepassing op de beëindiging van het statutair dienstverband
voor ambtenaren van provincies en gemeenten (lokale besturen).



Pagina 4 van 73