Samenvatting Hoofdstuk 14, 18 en 20 Economie - Frederic Vermeulen

Hoofdstuk 14: Verdeling
Inleiding
o In Hoofdstuk 12 gingen we dieper in op de voorwaarden die moeten voldaan zijn opdat een
marktsysteem tot een Pareto-efficiënte uitkomst leidt
o Bij marktfalingen is ruimte vr overheidsinterventie die kan leiden tot welvaartsverbeteringen
o De Pareto-grens kan erg verschillende verdelingen vd welvaart bevatten (ook situaties
waarbij er armoede is)
o In dit hoofdstuk beschrijven we de inkomens-, welvaartsverdeling en armoede

1. Verdeling van wat?
1.1. De primaire verdeling: Inkomen uit arbeid en uit vermogen
 Gezinnen halen inkomen uit arbeid, transfers (pensioenen, werkloosheidsuitkeringen,
kindergeld...) en vermogen
o Niet-financiële activa = Woningen, grond, schilderijen...
o Financiële activa = Bankrekeningen, obligaties, aandelen...
 Ander voorbeeld financiële activa = Bitcoins
 Uiteindelijk zijn we geïnteresseerd in de welvaart per persoon
 Hier gaat echter een lang proces aan vooraf dat start vd primaire inkomensverdeling, en via
belastingen en transfers uitmondt in een beschikbaar inkomen per gezin
 Maar ook dat beschikbaar inkomen moet nog omgezet w tot een welvaart per persoon via
een aantal stappen
 Zie Figuur 14.1 voor een schematische weergave

Zie figuur 14.1: De transitie vh primaire inkomen naar het netto beschikbare inkomen en welvaart
- “+”: Er wordt inkomen gestuurd naar de gezinnen
- Loonbrief: Er gaat een deel nr de belastingen (+/- 13%)
- Sparen = opbouwen van vermogen




51

,  Primaire inkomensverdeling komt tot stand op arbeids- en kapitaalmarkt
o Hoogte arbeidsinkomen
 Aantal uren
 Vergoeding per arbeidsuur (loon)
 Bepaalt in grote mate positie gezin in inkomensverdeling
o Inkomen uit vermogen
 Omvang vermogen
 Rendement vermogen
 Interesten spaarboekje of obligatie, dividenden, huurinkomsten…

1.2. Beschikbaar inkomen
 Primaire inkomen = Basis waarop belastingen en sociale bijdragen worden geheven
 In ruil transfers uit systeem
o Voorbeelden: Pensioenen, werkloosheidsvergoedingen, kinderbijslagen, etc.
 Belastbaar gezinsinkomen = primaire inkomens + transfers
o Inkomstenbelasting: Progressief (gemiddeld percentage belasting neemt toe
naarmate het inkomen hoger is)
 Beschikbaar inkomen
o Inkomen om uit te geven aan goederen en diensten
o (Of je kan er mee) Sparen

1.3. Welvaart
 Bestedingen
o Indirecte belastingen: Btw of accijnzen
 Accijns/verbruiksbelasting is een vorm vn indirecte belasting, die w geheven
op de verkoop vn bepaalde goederen. In Ned en Be is vooral sprake vn accijns
op alcoholische dranken, frisdranken, tabak en brandstoffen.
 Welvaart is wat overblijft: Hoeveelheden goederen en diensten die we kunnen kopen
 Inkomen of bestedingen omzetten naar welvaart per persoon is niet eenvoudig:
Verschillende factoren bepalen welvaart per persoon
o Objectieve component
 Gezondheid, leeftijd, gezinsgrootte…
o Subjectieve component
 Voorkeuren (Bijvoorbeeld: Asceet versus bourgondische levensstijl)
 Sommige mensen zijn gelukkig met 1.500 euro en anderen niet!
 Vanuit het standpunt vh beleid zal er met sommige factoren rekening gehouden w bij de
omschrijving vn welvaart en met andere nt: Gn eenvoudige oefening en vooral een
normatieve kwestie

1.4. Gezinsgrootte en equivalentieschalen
 Gezinsgrootte w meestal in rekening gebracht bij omzetting bestedingen nr welvaartsniveau
 Ruwe manier: Delen door aantal gezinsleden MAAR
o Publieke-goedkarakter van sommige goederen: Huisvesting, verlichting,
verwarming…
o Behoeften variëren: Baby vs universiteitsstudent
 Equivalentieschaal: Houdt rekening met samenstelling en schaalvoordelen
o Bijvoorbeeld: OESO-schaal
 Eerste volwassene: Factor 1
 Elke extra volwassene (>= 14 jaar): Factor 0,5
 Elk extra kind (< 14 jaar): Factor 0,3


52

,  Een koppel met 2 kinderen heeft een equivalentieschaal gelijk aan 2,1
(=1+0,5+0,3+0,3)
 Alleenstaande met 1500 euro dus even welvarend als koppel met 2 kinderen
met 3150 euro volgens OESO-schaal

 Belangrijke randopmerking: Berekening vn equivalente bestedingen zoals hierboven,
veronderstelt dat welvaart gelijk verdeeld is binnen gezinnen
 Onderzoek toont echter aan dat dit nt noodzakelijk het geval is: 'Machtsposities' binnen
gezinnen bepalen mee de verdeling vn welvaart binnen gezinnen

1.5. Verklaringen voor veranderingen in ongelijkheid
 Welvaartsverdeling kan ongelijker worden omdat:
o De primaire inkomensverdeling ongelijker w, bijvoorbeeld als de lonen voor
hooggeschoolden veel meer toenemen dan voor laaggeschoolden of als de inkomens
uit vermogens sterker groeien dan uit arbeid
o De overheid minder herverdeelt, bijvoorbeeld omdat ze de belastingen minder
progressief maakt of de uitkeringen in de sociale zekerheid beperkt
o Er socio-demografische veranderingen zijn, zoals bijvoorbeeld meer jongeren die
sneller alleen gaan wonen, meer alleenstaanden, meer of minder tweeverdieners,
meer inactieve gepensioneerden, toenemend sorteergedrag op de huwelijksmarkt

2. Personele verdeling
 Klassieke economen (Adam Smith, David Ricardo, Karl Marx) besteedden veel aandacht aan
de verdeling van de toegevoegde waarde over de productiefactoren arbeid en kapitaal
(functionele verdeling)
 Hier nemen we personen of gezinnen als uitgangspunt ipv sociale klassen of
productiefactoren (personele verdeling)
 Focus op beschikbaar inkomen: Inkomen dat overblijft nadat belastingen betaald en transfers
ontvangen zijn
 European Survey on Income and Living Conditions (EU-SILC)
o Inkomensbegrip: Arbeidsinkomen, inkomen uit sociale zekerheid en inkomen uit
vermogen
o Beschikbaar gezinsinkomen bekomen door van primaire inkomens de betaalde
belastingen af te trekken en transfers op te tellen
o EU-SILC 2015 (inkomens 2014)

2.1. De statistische verdeling van het beschikbaar gezinsinkomen
 In 2014: Gemiddeld gezinsinkomen 3128 euro per maand (nt gecorrigeerd met een
equivalentieschaal; Ongeveer 3900 in euro's van nu)
 Histogram
o Klassen van 500 euro
o Grote inkomenswaaier
o Inkomens zijn niet alleen ongelijk verdeeld, ze liggen niet symmetrisch gespreid rond
gemiddelde
o Lange staart: Scheve verdeling
 Mediaan (2588 euro) is lager dan gemiddelde (3128 euro)

Figuur 14.5: Belgische inkomensverdeling in 2014 (maandelijkse gezinsinkomen in euro)

2.2. Decielverdeling
 Decielen: 10 klassen

53