Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
SAMENVATTING ONDERNEMINGSRECHT
DEEL I – ALGEMENE INLEIDING TOT HET RECHT
HOOFDSTUK 1. INLEIDING TOT HET RECHT: ENKELE BASISBEGRIPPEN
1. WAT IS RECHT?
1.1 Begripsomschrijving
- Veel ≠ definities
- Het begrip “recht” = deels tijds- & plaatsgebonden
- Elementen die vaak terugkomen:
§ Geheel van regels
¨ Regel = als voorschrift geformuleerde uitspraak -> leggen iets op
§ Bevatten geboden of verboden
§ Auto’s mogen in de bebouwde kom niet sneller rijden dan 50km/u
¨ Beschrijvende uitspraak: die auto reed 70km/u
¨ Voorspellende uitspraak: als die auto aan 70 rijdt, zal hij uit de bocht gaan
¨ Beoordelende uitspraak: die auto reed te snel (soms gebaseerd op regel (“te”))
§ Die beogen het menselijk samenleven te ordenen
¨ Zijn aan de mens gericht -> vereisen aanwezigheid van minstens 1 andere mens
om betekenis te geven aan de naleving ervan
¨ Ordening: formeel: zegt niets over aard, inhoud of impact v ordening
§ Recht in N-Korea & VS ordent op andere manier, maar ordent allebei
§ Die worden afgedwongen door gezagsfunctie (de overheid)
¨ Door middel van sanctie en dwang
¨ -> regels die ook tot doel hebben samenleving te ordenen, maar niet door
overheid worden afgedwongen:
§ Beleefdheidsregels, religieuze regels, regels v sport & spel ...
§ Overtreding ervan kan tot gevolgen, sancties leiden, maar niet afgedwongen
door de overheid
1.2 Enkele gerelateerde concepten
1.2.1 OBJECTIEF RECHT VS. SUBJECTIEF RECHT
- Objectief recht:
§ Geheel van rechtsregels die op een bepaald ogenblik in bepaalde samenleving gelden
§ Bekijkt het recht v buitenaf
- Subjectief recht:
§ Concrete aanspraak of bevoegdheden die een individu aan een objectief recht
ontleent -> individualisering & concretisering ve regel op objectief recht op niveau v
specifiek persoon à Recht v binnenuit
- Voorbeeld:
§ OR: artikel 3.50 vh Burgerlijk Wetboek (B.W.): het eigendomsrecht verleent aan de eigenaar
rechtstreeks het recht om het voorwerp ervan te gebruiken, hiervan het genot te hebben en
erover te beschikken. De eigenaar heeft de volheid v bevoegdheden, behoudens de
beperkingen die door wetten, verordeningen of door de rechten v derden worden opgelegd.
§ SR: Aïsha heeft subjectief recht op deze specifieke laptop. Zij ontleent dit aan de regel v artikel
3.50 Nieuw B.W. -> laptop is haar eigendom, heeft er aanspraak op en kan v anderen eisen
dat ze dit SR respecteren
1
,Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
1.2.2 POSITIEF RECHT
- Positief recht
§ Verwijst ook naar de rechtsregels zoals ze op bepaald moment id samenleving gelden
§ Het recht zoals het is
¨ (In dit vak: functioneel synoniem voor objectief recht) -> maar om te vgln met:
- Ideëel recht
§ Het recht zoals het volgens bepaalde mensen, groeperingen, stromingen,
levensbeschouwingen … “zou moeten zijn”
§ Religieuze rechtssystemen = vormen v ideëel recht (al dan niet in strijd met pos R)
¨ Bv. Koning Boudewijn die in strijd met Grondwet weigerde de abortuswet te
tekenen omwille v religieuze redenen
- Positief & ideëel zonder waardeoordeel gebruikt: ideëel recht is slechts ideaal vanuit
standpunt v betrokken geloofs- of normensysteem
- In theocratie (politieke & religieuze macht vallen samen) zijn positief en ideëel recht gelijk
1.2.3 DWINGENDE EN WILSAANVULLENDE RECHTSREGELS
DWINGENDE RECHTSREGELS:
- Voorschriften die dwingend v toepassing zijn, ongeacht de wil vd betrokkenen, wanneer
de toepassingsvoorwaarden vd rechtsregel vervuld zijn
- = Gebiedende en verbiedende rechtsregels (bevatten gebod of verbod)
§ Bv: verbod om sneller dan 50km/u te rijden in de bebouwde kom
¨ Als toepassingsvoorwaarde (in bebouwde kom zijn) voldaan is, mag je niet
(verbod) sneller rijden dan 50km/u
Onderscheid tussen regels:
- Van openbare orde:
§ Raken volgens 1.3 B.W. o.a. de essentiële belangen vd staat/gemeenschap, bepalen
de economische, morele, sociale orde of de orde vh leefmilieu
§ Rechter moet ze ambtshalve (= uit eigen beweging, ook als partijen het niet vragen) toepassen
§ Slachtoffer mag geen afstand doen vd bescherming v deze regel
¨ Bv moord is regel v openbare orde: stel overeenkomst tss 2 partijen waar de ene
de andere betaalt om hem te vermoorden à nietig! Ook al roept niemand v de
partijen die nietigheid in à regels v openbare orde moeten ALTIJD w nageleefd
- Van dwingend recht:
§ Regels die zijn vastgesteld om de partij die door de wet als zwakker wordt beschouwd
te beschermen
§ Overeenkomst die er afbreuk aan doet slechts “relatief” nietig:
¨ Rechter moet die nietigheid niet ambtshalve inroepen
¨ Partij die erdoor beschermd wordt mag v die bescherming afstand doen
¨ Bv: specifieke regels voor “studentenhuurovereenkomsten” in BXL: verhuurder kan
overeenkomst slechts opzeggen met termijn v 3 maanden voor einddatum; indien
in overeenkomst staat dat verhuurder maar 1 maand opzeg moet geven à
potentieel nietig: student kan zelf beslissen of hij die aanvaardt of hij nietigheid
inroep en verhuurder 3 maanden opzeg moet geven (maar is niet verplicht)
2
,Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
WILSAANVULLENDE RECHTSREGELS
- = Suppletieve rechtsregels
- Zijn enkel van toepassing indien partijen geen andere keuze hebben gemaakt
- ≠ met dwingende: je kan er wel op voorhand v afwijken
- à Partijen vrij om overeenkomst te sluiten die ze willen, als ze niets kiezen op bepaalde
punten, dan gelden de wilsaanvullende regels
§ Bv: onderverhuren is verboden, behalve als het in de huurovereenkomst anders
bepaald is door de partijen, zolang er niets bepaald is, is het verboden
§ Is ook rechtsregel, dus kan met sanctie door overheid worden afgedwongen & is
slechts v toepassing als toepassingsvoorwaarden vervuld zijn (hier: het feit dat
partijen er niet zijn v afgeweken)
2. INDELING VH RECHT
2.1 Publiekrecht en privaatrecht
Publiek recht Privaat recht
- Regelt verhouding tss burgers en - Verhouding tss burgers onderling
overheid & org en werking vd overheid (incl org & werking v privaatrechterlijke org v
(incl verhoudingen tss overheden, zowel burgers (zoals vennootschappen, vereningen …)
interne overheden als tss staten)
- Beoogt bescherming algemeen belang - Beoogt bescherming private belangen
- Verticaliteit - Horizontaliteit
Overheid vaardigt regels uit (en dwingt deze Regels tss mensen onderling, geen
af) en als particulier zit je in ondergeschikte theoretisch onderscheid tss die mensen
positie
- Deze traditionele tweedeling soms voorwerp v kritiek à Onderscheid niet meer zo zuiver
§ Overheid treedt meer en meer regulerend op via dwingende regels in privaatrecht
¨ Bv consumentenbescherming in consumentenrecht, werknemers in arbeidsrecht
§ Overheid gebruikt meer en meer privaatrechtelijke technieken voor eigen organisatie
¨ Publiek-private samenwerkingsstructuren, privaatrechtelijke vennootschappen …
- Sommige rechtstakken zijn hybride
§ Bv economisch recht: prijsreglementering & mededingingsrecht (eerder publiek v
aard) & regels inzake handelsagentuur, distributieovereenkomsten … (privaat)
2.2 Indeling vh recht in rechtstakken
- Rechtstak = geheel v regels die welbepaald domein vh recht betreffen / regels m.b.t.
welbepaald aspect vd maatschappelijke ordening
3
, Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
Publiekrecht Privaatrecht
- Staatsrecht - Burgerlijk recht
- Bestuursrecht § Personen - & familierecht
- Strafrecht en strafprocesrecht § Zakenrecht
- Fiscaal recht § Verbintenissenrecht
- Internationaal publiekrecht - Ondernemingsrecht
§ Volkenrecht - Vennootschapsrecht
§ Supranationaal recht - Gerechtelijk (privaat)recht
- Internationaal privaatrecht
Publiekrecht
- Staatsrecht = grondwettelijk recht:
§ Basisregels m.b.t. indeling vd Staat zoals geregeld in de Grondwet
- Bestuursrecht = administratief recht:
§ Regelt organisatie & werking vh “bestuur” of de “administratie” à uitvoerende
macht op de diverse overheidsniveaus
- Strafrecht
§ Definieert wat strafbaar is en welke straffen daarop staan, bepaalt hoe
strafprocedure verloopt …
- Fiscaal recht = belastingrecht
§ Welke belastingen verschuldigd zijn en hoe de procedure v vaststelling & inning vd
belastingen verloopt etc
- Internationaal publiekrecht
§ Volkenrecht: regels die gelden tss staten
¨ Bv regels over diplomatieke immuniteit of oorlogsvoering
§ Supranationaal recht: regels die worden uitgevaardigd door internationale
organisaties waaraan staten zekere bevoegdheden hebben overgedragen
¨ Bv regels die die Europese Unie uitvaardigt
§ Grijze zone: EU vaardigt intussen in heel wat domeinen regels uit die rechtstreeks v
toepassing zijn in de lidstaten, ook in domeinen die tot privaatrecht behoren
Privaatrecht:
- Burgerlijk recht:
§ Basisverhoudingen tss burgers onderling op het vlak v hun private relaties
- Ondernemingsrecht & vennootschapsrecht:
§ Rechtsregels die ondernemingen (& specifieke vorm ervan: vennootschappen)
regelen
- Gerechtelijk recht = gerechtelijk privaatrecht
§ Regelt de privaatrechtelijke gerechtelijke procedures, hoe de hoven en rechtbanken
georganiseerd zijn etc
¨ Vertoont minstens hybride aspecten, want bv regels rond org v hoven en
rechtbanken …. Betreffen de door de overheid georganiseerde openbare dienst
“rechtsbedeling” en behoren dus eerder tot publiekrecht à om historische
redenen rekenen we gerechtelijk recht traditioneel tot privaatrecht
4
SAMENVATTING ONDERNEMINGSRECHT
DEEL I – ALGEMENE INLEIDING TOT HET RECHT
HOOFDSTUK 1. INLEIDING TOT HET RECHT: ENKELE BASISBEGRIPPEN
1. WAT IS RECHT?
1.1 Begripsomschrijving
- Veel ≠ definities
- Het begrip “recht” = deels tijds- & plaatsgebonden
- Elementen die vaak terugkomen:
§ Geheel van regels
¨ Regel = als voorschrift geformuleerde uitspraak -> leggen iets op
§ Bevatten geboden of verboden
§ Auto’s mogen in de bebouwde kom niet sneller rijden dan 50km/u
¨ Beschrijvende uitspraak: die auto reed 70km/u
¨ Voorspellende uitspraak: als die auto aan 70 rijdt, zal hij uit de bocht gaan
¨ Beoordelende uitspraak: die auto reed te snel (soms gebaseerd op regel (“te”))
§ Die beogen het menselijk samenleven te ordenen
¨ Zijn aan de mens gericht -> vereisen aanwezigheid van minstens 1 andere mens
om betekenis te geven aan de naleving ervan
¨ Ordening: formeel: zegt niets over aard, inhoud of impact v ordening
§ Recht in N-Korea & VS ordent op andere manier, maar ordent allebei
§ Die worden afgedwongen door gezagsfunctie (de overheid)
¨ Door middel van sanctie en dwang
¨ -> regels die ook tot doel hebben samenleving te ordenen, maar niet door
overheid worden afgedwongen:
§ Beleefdheidsregels, religieuze regels, regels v sport & spel ...
§ Overtreding ervan kan tot gevolgen, sancties leiden, maar niet afgedwongen
door de overheid
1.2 Enkele gerelateerde concepten
1.2.1 OBJECTIEF RECHT VS. SUBJECTIEF RECHT
- Objectief recht:
§ Geheel van rechtsregels die op een bepaald ogenblik in bepaalde samenleving gelden
§ Bekijkt het recht v buitenaf
- Subjectief recht:
§ Concrete aanspraak of bevoegdheden die een individu aan een objectief recht
ontleent -> individualisering & concretisering ve regel op objectief recht op niveau v
specifiek persoon à Recht v binnenuit
- Voorbeeld:
§ OR: artikel 3.50 vh Burgerlijk Wetboek (B.W.): het eigendomsrecht verleent aan de eigenaar
rechtstreeks het recht om het voorwerp ervan te gebruiken, hiervan het genot te hebben en
erover te beschikken. De eigenaar heeft de volheid v bevoegdheden, behoudens de
beperkingen die door wetten, verordeningen of door de rechten v derden worden opgelegd.
§ SR: Aïsha heeft subjectief recht op deze specifieke laptop. Zij ontleent dit aan de regel v artikel
3.50 Nieuw B.W. -> laptop is haar eigendom, heeft er aanspraak op en kan v anderen eisen
dat ze dit SR respecteren
1
,Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
1.2.2 POSITIEF RECHT
- Positief recht
§ Verwijst ook naar de rechtsregels zoals ze op bepaald moment id samenleving gelden
§ Het recht zoals het is
¨ (In dit vak: functioneel synoniem voor objectief recht) -> maar om te vgln met:
- Ideëel recht
§ Het recht zoals het volgens bepaalde mensen, groeperingen, stromingen,
levensbeschouwingen … “zou moeten zijn”
§ Religieuze rechtssystemen = vormen v ideëel recht (al dan niet in strijd met pos R)
¨ Bv. Koning Boudewijn die in strijd met Grondwet weigerde de abortuswet te
tekenen omwille v religieuze redenen
- Positief & ideëel zonder waardeoordeel gebruikt: ideëel recht is slechts ideaal vanuit
standpunt v betrokken geloofs- of normensysteem
- In theocratie (politieke & religieuze macht vallen samen) zijn positief en ideëel recht gelijk
1.2.3 DWINGENDE EN WILSAANVULLENDE RECHTSREGELS
DWINGENDE RECHTSREGELS:
- Voorschriften die dwingend v toepassing zijn, ongeacht de wil vd betrokkenen, wanneer
de toepassingsvoorwaarden vd rechtsregel vervuld zijn
- = Gebiedende en verbiedende rechtsregels (bevatten gebod of verbod)
§ Bv: verbod om sneller dan 50km/u te rijden in de bebouwde kom
¨ Als toepassingsvoorwaarde (in bebouwde kom zijn) voldaan is, mag je niet
(verbod) sneller rijden dan 50km/u
Onderscheid tussen regels:
- Van openbare orde:
§ Raken volgens 1.3 B.W. o.a. de essentiële belangen vd staat/gemeenschap, bepalen
de economische, morele, sociale orde of de orde vh leefmilieu
§ Rechter moet ze ambtshalve (= uit eigen beweging, ook als partijen het niet vragen) toepassen
§ Slachtoffer mag geen afstand doen vd bescherming v deze regel
¨ Bv moord is regel v openbare orde: stel overeenkomst tss 2 partijen waar de ene
de andere betaalt om hem te vermoorden à nietig! Ook al roept niemand v de
partijen die nietigheid in à regels v openbare orde moeten ALTIJD w nageleefd
- Van dwingend recht:
§ Regels die zijn vastgesteld om de partij die door de wet als zwakker wordt beschouwd
te beschermen
§ Overeenkomst die er afbreuk aan doet slechts “relatief” nietig:
¨ Rechter moet die nietigheid niet ambtshalve inroepen
¨ Partij die erdoor beschermd wordt mag v die bescherming afstand doen
¨ Bv: specifieke regels voor “studentenhuurovereenkomsten” in BXL: verhuurder kan
overeenkomst slechts opzeggen met termijn v 3 maanden voor einddatum; indien
in overeenkomst staat dat verhuurder maar 1 maand opzeg moet geven à
potentieel nietig: student kan zelf beslissen of hij die aanvaardt of hij nietigheid
inroep en verhuurder 3 maanden opzeg moet geven (maar is niet verplicht)
2
,Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
WILSAANVULLENDE RECHTSREGELS
- = Suppletieve rechtsregels
- Zijn enkel van toepassing indien partijen geen andere keuze hebben gemaakt
- ≠ met dwingende: je kan er wel op voorhand v afwijken
- à Partijen vrij om overeenkomst te sluiten die ze willen, als ze niets kiezen op bepaalde
punten, dan gelden de wilsaanvullende regels
§ Bv: onderverhuren is verboden, behalve als het in de huurovereenkomst anders
bepaald is door de partijen, zolang er niets bepaald is, is het verboden
§ Is ook rechtsregel, dus kan met sanctie door overheid worden afgedwongen & is
slechts v toepassing als toepassingsvoorwaarden vervuld zijn (hier: het feit dat
partijen er niet zijn v afgeweken)
2. INDELING VH RECHT
2.1 Publiekrecht en privaatrecht
Publiek recht Privaat recht
- Regelt verhouding tss burgers en - Verhouding tss burgers onderling
overheid & org en werking vd overheid (incl org & werking v privaatrechterlijke org v
(incl verhoudingen tss overheden, zowel burgers (zoals vennootschappen, vereningen …)
interne overheden als tss staten)
- Beoogt bescherming algemeen belang - Beoogt bescherming private belangen
- Verticaliteit - Horizontaliteit
Overheid vaardigt regels uit (en dwingt deze Regels tss mensen onderling, geen
af) en als particulier zit je in ondergeschikte theoretisch onderscheid tss die mensen
positie
- Deze traditionele tweedeling soms voorwerp v kritiek à Onderscheid niet meer zo zuiver
§ Overheid treedt meer en meer regulerend op via dwingende regels in privaatrecht
¨ Bv consumentenbescherming in consumentenrecht, werknemers in arbeidsrecht
§ Overheid gebruikt meer en meer privaatrechtelijke technieken voor eigen organisatie
¨ Publiek-private samenwerkingsstructuren, privaatrechtelijke vennootschappen …
- Sommige rechtstakken zijn hybride
§ Bv economisch recht: prijsreglementering & mededingingsrecht (eerder publiek v
aard) & regels inzake handelsagentuur, distributieovereenkomsten … (privaat)
2.2 Indeling vh recht in rechtstakken
- Rechtstak = geheel v regels die welbepaald domein vh recht betreffen / regels m.b.t.
welbepaald aspect vd maatschappelijke ordening
3
, Ondernemingsrecht Yinthe Valcke
Publiekrecht Privaatrecht
- Staatsrecht - Burgerlijk recht
- Bestuursrecht § Personen - & familierecht
- Strafrecht en strafprocesrecht § Zakenrecht
- Fiscaal recht § Verbintenissenrecht
- Internationaal publiekrecht - Ondernemingsrecht
§ Volkenrecht - Vennootschapsrecht
§ Supranationaal recht - Gerechtelijk (privaat)recht
- Internationaal privaatrecht
Publiekrecht
- Staatsrecht = grondwettelijk recht:
§ Basisregels m.b.t. indeling vd Staat zoals geregeld in de Grondwet
- Bestuursrecht = administratief recht:
§ Regelt organisatie & werking vh “bestuur” of de “administratie” à uitvoerende
macht op de diverse overheidsniveaus
- Strafrecht
§ Definieert wat strafbaar is en welke straffen daarop staan, bepaalt hoe
strafprocedure verloopt …
- Fiscaal recht = belastingrecht
§ Welke belastingen verschuldigd zijn en hoe de procedure v vaststelling & inning vd
belastingen verloopt etc
- Internationaal publiekrecht
§ Volkenrecht: regels die gelden tss staten
¨ Bv regels over diplomatieke immuniteit of oorlogsvoering
§ Supranationaal recht: regels die worden uitgevaardigd door internationale
organisaties waaraan staten zekere bevoegdheden hebben overgedragen
¨ Bv regels die die Europese Unie uitvaardigt
§ Grijze zone: EU vaardigt intussen in heel wat domeinen regels uit die rechtstreeks v
toepassing zijn in de lidstaten, ook in domeinen die tot privaatrecht behoren
Privaatrecht:
- Burgerlijk recht:
§ Basisverhoudingen tss burgers onderling op het vlak v hun private relaties
- Ondernemingsrecht & vennootschapsrecht:
§ Rechtsregels die ondernemingen (& specifieke vorm ervan: vennootschappen)
regelen
- Gerechtelijk recht = gerechtelijk privaatrecht
§ Regelt de privaatrechtelijke gerechtelijke procedures, hoe de hoven en rechtbanken
georganiseerd zijn etc
¨ Vertoont minstens hybride aspecten, want bv regels rond org v hoven en
rechtbanken …. Betreffen de door de overheid georganiseerde openbare dienst
“rechtsbedeling” en behoren dus eerder tot publiekrecht à om historische
redenen rekenen we gerechtelijk recht traditioneel tot privaatrecht
4
