Samenvatting Ontwikkelingspsychologie deel 1

Ontwikkelingspsychologie deel 1: de kindertijd


Hoofdstuk 1: een inleiding in de ontwikkeling van het
kind

1.1: Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie

 Ontwikkelingspsychologie
- ontwikkelingspsychologie = wetenschappelijke studie naar patronen van groei,
verandering en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie tot de ouderdom, MAAR
met accent op de jongvolwassenheid waarin veranderingen elkaar het snelst
opvolgen
- richt zich op de menselijke ontwikkeling, soms specifiek, soms universeel


1.1.1 De reikwijdte van het vakgebied

- ontwikkelingspsychologen houden zich met verschillende, uiteenlopende
onderwerpen bezig
- specialiseren zich meestal in een leeftijd of categorie


Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie

 4 centrale thema’s
- Fysieke ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling
- Sociaal-emotionele ontwikkeling
- Persoonlijkheidsontwikkeling


- Fysiek: invloed van ons lichaam op ons gedrag
o Vb: invloed van de hersenen, zenuwstelsel, spieren en zintuigen + eten en
drinken, slaap,…
o Effecten van ondervoeding, motoriek van kinderen, seksuele
rijpingsproces tijdens adolescentie

- Cognitief: Hoe beïnvloedt groei en verandering in intellectuele vermogens ons
gedrag?
o Vb: denken, leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie
o Hoe veranderen intellectuele vermogens gedurende de kindertijd?
o In hoeverre bestaan er culturele verschillen in hoe leerlingen hun
successen en mislukkingen op school verklaren?

, o Interesse in de manier waarop iemand die in de kindertijd een trauma
heeft ervaren, zich dit later in het leven herinnert

- Sociaal-emotioneel + persoonlijkheidsontwikkeling
o Manier waarop interacties van mensen en hun sociale relaties in de loop
van hun leven groeien, veranderen en stabiel blijven
o Manier waarop zij in toenemende mate hun emoties bewust ervaren en
greep krijgen op hun emoties

o Sociaal-emotioneel:
 kijkt naar het uitgaansgedrag bij adolescenten of naar de effecten
van een klasstructuur op het emotionele welbevinden van
schoolgaande kinderen
 seksuele ontwikkeling
o Persoonlijkheid:
 Stabiliteit en verandering in karaktereigenschappen die het ene
individu van het andere onderscheiden
 Vraagt zich af of een mens tijdens zijn leven stabiele en duurzame
karaktereigenschappen bezit
 Morele ontwikkeling




Leeftijdsgroepen en individuele verschillen

 Specialisatie in verschillende leeftijdsgroepen
- Prenatale periode (van conceptie tot geboorte)
- Babytijd (van geboorte tot 2 jaar)
- Peuter- en kleutertijd (van 2 tot 6 jaar)
- Schooltijd (van 6 tot 12 jaar)
- Adolescentie (van 12 tot 20 jaar)

,  Bedenkingen
- Leeftijdsgroepen zijn sociale constructies, vaak gebaseerd op westers onderzoek
o Sociale constructie = idee dat breed geaccepteerd is maar dat afhangt van
cultuur en maatschappij op een bepaald moment

- Leeftijdsgroepen zijn willekeurig
o Niet altijd goed afgebakend: einde van babytijd wordt door iedereen
anders gezien + overgang schooltijd-adolescentie want dat is gebaseerd
op biologische veranderingen -> verschilt voor iedereen verschillend

- Sommige ontwikkelingspsychologen hanteren nog specifiekere leeftijdsgroepen:
o Puberteit: verschillend bij jongens en meisjes
 In dit boek: adolescentie is de puberteit en de periode erna, tot de
jongvolwassene 20 jaar is
o Prepuberteit: periode voorafgaand aan de puberteit
 Alle hormonale veranderingen treden in het lichaam op maar zijn
niet zichtbaar aan de buitenkant
o Opkomende volwassenheid: late tienerjaren tot midden 20
 Niet adolescent, maar ook nog niet volwassen
 Uitproberen van verschillende identiteiten
 Zelfverkenning

- Tijdstippen waarop veranderingen zich voordoen kunnen voor iedereen
verschillen
o Oorzaken:
 ene mens is sneller volgroeid dan andere
 omgevingsfactoren: cultuurverschillen kunnen een grote rol spelen

 ontwikkelingspsychologen hebben het dus vaak over westerse gemiddelden


1.1.2 Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld

 Cohorten
- Ieder mens behoort tot een cohorte
o Cohorte = groep mensen die rond dezelfde leeftijd zijn geboren
o Oorlogen, economische groei en crisis, hongersnoden, epidemieën
hebben bepaalde gemeenschappelijke invloed op leden van een cohort
- Naast cohorte zijn er ook veel andere factoren of gebeurtenissen die de
ontwikkeling mede bepalen
o Normatieve gebeurtenissen
o Niet-normatieve gebeurtenissen

,  Normatief:
- gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep op dezelfde
manier voltrekken
- Kunnen historisch, leeftijdsgebonden of sociaal-cultureel bepaald zijn
- Cohorteffecten = invloeden van cohorten op de ontwikkeling
o Historisch bepaalde invloeden: omgevingsinvloeden en biologische
invloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch moment
o Leeftijdsgebonden invloeden: biologische invloeden en
omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een bepaalde
leeftijdsgroep, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien
 Vb: bereiken van de puberteit
o Sociaal-culturele invloeden: etnische afkomst, sociale klasse, lidmaatschap
van een cultuur,…

 Niet-normatief:
- Specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een bepaald persoon,
terwijl de meeste anderen hier niet mee te maken krijgen


1.2: Kinderen: verleden, heden en toekomst

1.2.1 Vroege denkbeelden over kinderen

 Geschiedenis
- Er was volgens sommige wetenschappers een periode waarin de kindertijd niet
bestond (in de belevingswereld van volwassenen)
- Werden eerst gezien als miniatuurvolwassenen en kregen in 1600 pas een eigen
status


Babybiografieën

= eerste geschriften waarin kinderen methodisch werden bestudeerd

 Ontstaan
- Groei van een kind werd gevolgd door fysieke en taalkundige mijlpalen vast te
leggen
- Pas bij Charles Darwin kreeg de observatie van kinderen een meer systematisch
karakter
o Was ervan overtuigd dat begrip van ontwikkeling van individuen binnen
een soort kon helpen om te achterhalen hoe de soort zelf was ontwikkeld
o Schreef babybiografie over zijn eigen zoon in het eerste levensjaar
o -> was aanleiding tot heel veel babybiografieën