Samenvatting ontwikkelingspsychologie deel 2

ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
 Docent: Ralf Krampe ()

 Doelstellingen
Na het voltooien van dit OPO:
- beschikken studenten over inzichten in de psychologische ontwikkeling van adolescenten, volwassenen en
bejaarden. Hierbij staan theoretische benaderingen, die beroep doen of het kader van de
levensloopperspectief (bv. aspecten van multidirectionaliteit; multidimensionaliteit, contextualiteit en
plasticiteit), centraal.
- verkrijgen studenten een globaal overzicht van de lichamelijke, cognitieve, emotionele en sociale
ontwikkeling tijdens deze fase van de levensloop.
- kennen studenten een aantal feiten en voorbeelden van empirisch onderzoek uit de verschillende
ontwikkelingsfasen en hebben zij inzicht in de belangrijkste theoretische concepten en hun rol in de
theorieën.
- begrijpen studenten Engelstalig psychologisch onderzoek en vakliteratuur van gemiddeld niveau .
- ontwikkelen studenten een analytisch-kritische houding
- beoordelen studenten de inhoud van onderzoek op een academisch verantwoorde manier en kunnen
studenten de verworven inzichten op praktische situaties toepassen

 Inhoud vak
De volgende thema's zullen worden behandeld:
- Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling in de adolescentie (11-18 jaar)
- Emotionele en sociale ontwikkeling in de adolescentie (11-18 jaar)
- Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling in de vroege volwassenheid (18-40 jaar)
- Emotionele en sociale ontwikkeling in de vroege volwassenheid (18-40 jaar)
- Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling in de middelbare leeftijd (40-65 jaar)
- Emotionele en sociale ontwikkeling in de middelbare leeftijd (40-65 jaar)
- Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling in de late volwassenheid (65 jaar en ouder)
- Emotionele en sociale ontwikkeling in de late volwassenheid (65 jaar en ouder)

 Evaluatie
- Woensdag, 26 jan 2022, 8-11u
- Schriftelijk, 40 meerkeuze (4) vragen
- 2 uren
 voorbereiding en uitdagingen !!
- voorbeeldexamen op TOLEDO
- Learning goals voor elk HS

 Studiemateriaal
- Handboek: Development through the lifespan van Laura Berk (7e editie)
o Hfst 11-18 (dus, 19 NIET) + (herhaling Hfst 1)
o Boxes = Uiteraard, belangrijk en nuttig
o Ask yourself en Summary? = HEEL nuttig
o Culturele verschillen?
 belangrijk ivm met theoretisch relevante kwesties, bv. maatschappelijke ziekenverzorging al
dan of niet; integratie van mensen met migratieachtergrond; maar NIET: cijfers alleen maar
specifiek voor een bepaalde cultuur (doodsoorzaken VS)
o Grafieken, namen en cijfers? = belangrijkste auteurs, betekenis en theoretische implicaties




1

, - Powerpoints
 boek-slides-les overlapping:
o NIET alle slides worden tijdens de lessen (even verdiepend) besproken!
o NIET alle topics in het boek komen in de les (uitgebreid) aan bod
o NIET alle slides die in de les worden besproken, worden (even verdiepend) in het boek beschreven
(bv cultuur-specifiek, dementia, brein)
o ALLES wat op de slides of in het boek word besproken kan deel uitmaken van het examen

 Doeleinden:
- Verdeel de levensloop in betekenisvolle periodes
- Identificeer de ontwikkelingstaken voor een bepaalde periode (je moet definiëren wat belangrijk is per
levensperiode)
- Maak gebruik van de levensloop perspectief om de juiste vragen te stellen!

 Vragen
- Wetenschappelijk denken leren betekent leren om vragen te stellen!
- … tijdens de les (ook in pauzes of na de les)
- …e-mails sturen!
 Vermeld VAK, LES, SLIDE# (style)
 Antwoord: volgende les, via email, vragensessie voor de kerst
 Wanneer vragen voorbereiden: na de les of tijdens eigen lezen

 Lessenprogramma




2

,Inhoud
Ontwikkelingspsychologie................................................................................................................................................. 1
1. intro ........................................................................................................................................................................... 6
1.1. Levensloop perspectief ..................................................................................................................................... 6
1.1.1. Levenslang................................................................................................................................................. 6
1.1.2. Multidimensioneel en multidirectioneel .................................................................................................. 7
1.1.3. Plastisch..................................................................................................................................................... 8
1.1.4. Beïnvloed door veelvoudige, interagerende krachten ............................................................................. 9
1.2. Vragen vanuit een uitgebreid perspectief ........................................................................................................ 9
2. Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling tijdens de adolescentie .......................................................................... 10
2.1. Adolescentie: wat en wanneer? ..................................................................................................................... 11
2.2. Pubertijd: lichamelijke transitie tot volwassenheid........................................................................................ 12
2.3. Psychologische impact van puberteitsgebeurtenissen ................................................................................... 16
2.4. Gezondheid ..................................................................................................................................................... 17
2.5. Cognitieve ontwikkeling in de adolescentie ................................................................................................... 22
3. Emotionele en sociale ontwikkeling tijdens de adolescentie ................................................................................. 29
3.1. Ontwikkeling van identiteit ............................................................................................................................. 29
3.1.1. Theorie van Erikson ................................................................................................................................. 29
3.1.2. Zelfconcept en zelfwaardering ................................................................................................................ 30
3.2. MORELE ONTWIKKELING ....................................................................................................................................... 32
3.3. RELATIES MET FAMILIE EN LEEFTIJDSGENOTEN .......................................................................................................... 35
3.4. PROBLEMEN IN DE ONTWIKKELING .......................................................................................................................... 36
4. LICHAMELIJKE EN COGNITIEVE ONTWIKKELING TIJDENS DE VROEGE VOLWASSENHEID ............................................................... 40
4.1. WAT IS JONGVOLWASSENHEID? .................................................................................................................................. 40
4.2. Biologische veroudering....................................................................................................................................... 40
4.1.1. GEPROGRAMEERDE EFFECTE VAN SPECIFIEKE GENEN ................................................................................................ 41
4.1.2. CUMULATIEVE EFFECTEN VAN TOEVALLIGE GEBEURTENISSEN ..................................................................................... 42
4.1.3. VEROUDERING OP NIVEAU VAN ORGANEN EN WEEFSEL............................................................................................. 42
4.1.4. Motorische performantie in volwassenheid ................................................................................................. 44
4.1.5. Veranderingen van voortplantingsmogelijkheden ....................................................................................... 44
4.1.6. Doodsoorzaken ............................................................................................................................................. 45
4.3. Gezondheid en fitheid.......................................................................................................................................... 46
4.3.1. Voeding ......................................................................................................................................................... 46
4.3.2. Lichaamsbeweging & trainen ........................................................................................................................ 49
4.3.3. Roken en alcohol ........................................................................................................................................... 49
4.3.4. Seksuele activiteit ......................................................................................................................................... 50
4.4. Cognitieve ontwikkeling ....................................................................................................................................... 53
4.4.1. Veranderingen structuur denken.................................................................................................................. 53
4.4.2. Expertise en creativiteit ................................................................................................................................ 53


3

, 4.4.3. Opleiding en beroepskeuze .......................................................................................................................... 54
5. Emotionele en sociale ontwikkeling in de vroege volwassenheid .......................................................................... 55
5.1. Sociaal-emotionele ontwikkelingstaken in de jongvolwassenheid ................................................................ 55
5.1.1. Emerging adulthood................................................................................................................................ 55
5.2. Moderne relevantie van theorieën ................................................................................................................. 58
5.3. Overige topics ................................................................................................................................................. 60
5.3.1. Liefde ....................................................................................................................................................... 60
5.3.2. Trouwen en huwelijkstevredenheid ....................................................................................................... 61
5.3.3. Ouderschap ............................................................................................................................................. 62
5.3.4. Lifestyles.................................................................................................................................................. 62
5.3.5. Echtscheiding, hertrouwen en stiefouders ............................................................................................. 63
5.3.6. Beroepsontwikkeling in de vroege volwassenheid ................................................................................. 64
6. Lichamelijke en cognitieve ontwikkeling in de middelbare volwassenheid (H15) ................................................. 66
6.1. Lichamelijke ontwikkeling in de middelbare volwassenheid .......................................................................... 66
6.1.1. Wat is middelbare volwassenheid? ........................................................................................................ 66
6.1.2. Veranderingen tijdens de middelbare volwassenheid ........................................................................... 66
6.1.3. Overige topics: lichamelijke ontwikkeling middelbare volwassenheid .................................................. 69
6.2. Cognitieve ontwikkeling in de middelbare volwassenheid ............................................................................. 72
6.2.1. Onderzoekdesigns in de ontwikkelingpsychologie ................................................................................. 73
6.2.2. Intelligentie ............................................................................................................................................. 74
6.2.3. Mentale vaardigheden en veranderingen .............................................................................................. 75
6.2.4. Informatieverwerking en veranderingen ................................................................................................ 76
6.2.5. Overige topics (zelfstudie) ...................................................................................................................... 77
7. Emotionele en sociale ontwikkeling in de middelbare volwassenheid .................................................................. 78
7.1. Psychosociale theorieën ................................................................................................................................. 78
7.1.1. Erikson ..................................................................................................................................................... 78
7.1.2. Levinson .................................................................................................................................................. 79
7.1.3. Vaillant .................................................................................................................................................... 79
7.1.4. Samenvatting psychosociale ontwikkeling in de volwassenheid ............................................................ 80
7.2. Midlifecrisis ..................................................................................................................................................... 80
7.3. Opvattingen van middelbare volwassenheid.................................................................................................. 81
7.3.1. Zelfacceptatie, autonomie, omgevingsbeheersing ................................................................................. 81
7.3.2. Mogelijke zelven ..................................................................................................................................... 81
7.3.3. Zelf-percepties in de middelbare volwassenheid ................................................................................... 81
7.3.4. Factoren in psychologisch welbevinden in middelbare volwassenheid ................................................. 81
7.4. Overige topics ................................................................................................................................................. 82
A. Copingvaardigheden ....................................................................................................................................... 82
B. Genderidentiteit.............................................................................................................................................. 82
C. Persoonlijkheid................................................................................................................................................ 82


4