Samenvatting Cursus Staats- en bestuursrecht

Cursus Staats- en bestuursrecht
Deel 1: Fundamentele elementen van het
administratief recht
Hoofdstuk 1: Afbakening van het administratief recht
1. Situering van het administratief recht en
begripsomschrijving
1.1 Situering van het administratief recht
1.1.1 Nationaal of internationaal recht?
Elke staat maakt zijn eigen nationaal recht. Het nationaal recht geldt enkel
binnen de landsgrenzen, soms ook voor de eigen burgers in het buitenland.
Tegenover het nationaal recht staat het internationaal recht. Het internationaal
recht geldt over de landsgrenzen heen. Het ontstaat uit de samenwerking tussen
staten en/of gaat uit van internationale en supranationale instellingen die staten
hebben opgericht.
Het administratief recht is een nationaal recht maar wordt beïnvloed door het
internationaal recht, met name het Europees recht (VEU, VWEU, EVRM).
1.1.2 Privaat- of publiekrecht?
In het privaatrecht worden het statuut van en de verhoudingen tussen private
personen geregeld. Er kan hiervan afgeweken worden, tenzij ze van dwingende
aard zijn. Het publiekrecht regelt de organisatie en de werking van de overheden,
alsook hun onderlinge, horizontale verhoudingen en hun verticale verhoudingen
tot private personen.
Er is hier een verschil met het privaatrecht. Bij het privaatrecht heb je
aanvullende en dwingende regels. In het publiekrecht zijn de regels van
openbare orde en kan er niet van afgeweken worden.
Hoewel de grens vaag is tussen het publiek recht en het privaatrecht, vinden we
het administratief recht terug in het publiekrecht.

1.2 Begrip administratief recht
Het administratief recht organiseert het openbaar bestuur en regelt diens
taakvervulling binnen de grenzen van het grondwettelijk recht. Het openbaar
bestuur omvat de bestuurlijke overheden die in de Grondwet zijn ingericht: de
federale en de regionale uitvoerende macht, de provincies en gemeenten. De
bestuurlijke overheden slaan op OCMW, kind en gezin, Bpost…
Het omvat ook bijkomende bestuurlijke diensten opgericht of erkend door deze
overheden. Zij functioneren onder het hiërarchisch of administratief toezicht van
de in de Grondwet ingerichte bestuurlijke overheden en kunnen derden
verbinden door het nemen van eenzijdige beslissingen.
Administratief recht is het recht dat van toepassing is op de administratieve
overheden en diensten in België.

,Het administratief recht is van toepassing op alle uitvoerende machten:

Wetgevende macht Uitvoerende macht Rechterlijke macht
Federaal: Federaal: Rechtbanken en hoven +
 Parlement  Koning administratieve rechters
 Koning  Regering
 Regering
 Senaat (beperkt)
Vlaanderen: Vlaanderen:
 Vlaams Parlement  Vlaamse Regering
 Vlaamse Regering
 Voorzitter
De Koning kan je in 2 hoedanigheden lezen, namelijk bij de uitvoerende macht en
de wetgevende macht.
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen belang. Wat dit inhoudt is
geen vaststaand gegeven. De invulling ervan wordt bepaald door de
veranderende beleidsopvattingen van de overheden en van de veranderende
verwachtingen van de bevolking. In een verzorgingsstaat is dit een breed begrip.
Een verzorgingsstaat is een staat waar de overheid veel in tussenkomt.
Om het algemeen belang te realiseren in de gewenste beleidsdomeinen, treden
de bestuursorganen op verschillende wijzen op:
 Bestuurlijke beslissingen: individuele toepassingsbeslissingen in concrete
dossiers. Voorbeeld: VIVES vraagt een bouwvergunning aan en dat wordt
toegepast enkel op VIVES.
 Beslissingen van wetgevende aard : algemeen geldend reglement of
verordening. Voorbeeld: belastingreglement
 Jurisdictionele beslissingen: bepaalde geschillen met of binnen het bestuur
worden niet steeds opgelost door de gewone rechtscolleges, maar door
rechtbanken die tot de uitvoerende macht behoren. Deze administratieve
rechtbanken doen uitspraak als rechtbank. Voorbeeld: Raad van State kan
dit soort beslissingen nemen



2. Administratief recht is uitzonderingsrecht
2.1 Rechtvaardiging
Vaak staat het behartigen van het algemeen welzijn haaks op het privébelang
van een individu. Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn en
moet daartoe de nodige beslissingen kunnen nemen, desnoods eenzijdig.
In principe is het bestuur onderworpen aan het gemeenrecht. Maar het
gemeenrecht, dat gekenmerkt wordt door de gelijkwaardigheid van de partijen,
hanteert privaatrechtelijke technieken zoals overleg en overeenkomsten. Deze

,werkwijze blijkt voor het bestuur veelal ontoereikend om zijn opdrachten van
algemeen belang naar behoren te vervullen. Het bestuur heeft daarom en in die
mate nood aan bijkomende publiekrechtelijke eigen rechtsregels aangepast aan
zijn specifieke taak van algemeen belang.
Het openbaar bestuur heeft veel regels die in hun voordeel spelen en die je niet
hebt in het privaatrecht. Waarom wordt dit dan toegelaten? Bijvoorbeeld Lara
woont op het platteland en heeft veel grond. De overheid wil een fietssnelweg
aanleggen op een stuk van Lara haar grond. Gaat Lara hier zomaar in
toestemmen? Nee. De overheid zal haar onteigenen. Dit is het privaatbelang
afwegen tegen het algemeen belang want de overheid moet zijn taken kunnen
uitoefenen en dat is van algemeen belang en niet van privaat belang.

2.2 Eigen rechtsregels
Het administratief recht wijkt af van het gemeenrecht. Het omvat eigen
rechtsregels voor administratieve overheden, die hen in een heel aparte positie
plaatsen in vergelijking met een private persoon. Deze positie wordt gekenmerkt
door:
 Eigen ruimere rechten (voorrechten)
 Eigen zwaardere plichten
 Eigen terminologie
Om zijn taak van algemeen belang te kunnen realiseren, heeft het bestuur meer
rechten dan een privépersoon: het beschikt namelijk over eigen
publiekrechtelijke middelen. Deze maken het mogelijk dat het bestuur
ambtshalve, eventueel met dwang en tegen de wil in van de betrokkene, kan
optreden.
Zo kan het bestuur het gedrag van de burgers eenzijdig en dwingend bepalen
door algemeen geldende regels (reglementaire beslissingen), maar het kan ook
een bepaald individu eenzijdig verbinden (individuele beslissingen).
De overheden kunnen belastingen heffen. Op die manier verkrijgt het bestuur de
nodige geldmiddelen om zijn taken van algemeen belang te vervullen. Indien
blijkt dat het bestuur de onroerende goederen die nodig zijn voor de doeleinden
van algemeen belang niet kan kopen, dan kan het bestuur deze goederen alsnog
verkrijgen via de gedwongen onteigening.
In het privaatrecht wordt altijd uitgegaan van partijdigheid en wordt ook altijd
uitgegaan van contractvrijheid. Hier is niet elke partij gelijk, maar hierop zijn
uitzonderingen. Ze krijgen daarvoor bijkomende publiekrechtelijke technieken
zoals het gebruiken van geweld. Bijvoorbeeld als Naomi een stuk grond van Lara
wil kopen, kan Lara dit weigeren. Als de overheid een fietssnelweg wil plaatsen
op een stuk grond van Lara kunnen ze zich beroepen op het onteigeningsrecht en
kan Lara niet anders dan toestemmen.
Meer rechten voor het bestuur houden vaak zwaardere verplichtingen in.
 Het bestuur kiest niet vrij zijn medecontractant voor een
overheidsopdracht, maar is gebonden door wettelijke procedures en regels
ter vrijwaring van het algemeen belang.

,  Het bestuur moet zijn taak uitoefenen in volle openbaarheid voor de
burger, zodat deze zinvol een eventueel verhaal tegen de
bestuursbeslissing kan uitoefenen.
 Het bestuur is er in de regel toe verplicht om uitdrukkelijk in zijn
individuele beslissingen de onderliggende motieven op te nemen.
 Het bestuur dient zijn dienstverlening zonder onderbreking te verzekeren
en deze voor iedereen op gelijke wijze open te stellen.
Het administratief recht hanteert tot slot vaak een eigen terminologie. Het kent
de gebruikte begrippen veelal een betekenis toe die afwijkt van de
privaatrechtelijke.




3. Uitvoerbare beslissingen
3.1 Begrip en situering
Kenmerkend voor het bestuur is zijn bevoegdheid om in het algemeen belang
eenzijdig of gezagshalve beslissingen te nemen zonder dat een ander daar iets
van te zeggen heeft.
Het bestuur heeft verschillende activiteiten. Het gaat niet uitsluitend om
uitvoerbare beslissingen. Soms betreft het een louter materiële handeling zonder
rechtsgevolgen. Dit is geen uitvoerbare beslissing. De materiële handeling
verwezenlijkt hooguit de rechtsgevolgen van een administratieve
rechtshandeling. In andere gevallen gaat het wel om administratieve
rechtshandelingen. Deze hebben rechtsgevolgen die het bestuur bewust heeft
gewild.
Administratieve rechtshandelingen kunnen meerzijdig of eenzijdig zijn. Indien zij
met het akkoord van de betrokkene tot stand zijn gekomen, zijn het meerzijdige
administratieve rechtshandelingen of overeenkomsten.
De eenzijdige administratieve rechtshandelingen hebben rechtsgevolgen zonder
het akkoord van de betrokkene. Dit zijn uitvoerbare beslissingen, ongeacht of zij
een algemene of individuele draagwijdte hebben. Het zijn de beslissingen die
door de bevoegde administratieve rechter (Raad van State) kunnen vernietigd
worden in geval van onwettigheid. Voorbeeld individuele eenzijdige
administratieve rechtshandeling: het weigeren van een bouwvergunning aan een
persoon. Voorbeeld algemene eenzijdige administratieve rechtshandeling:
aanneming van een reglement.

3.2 Voorrechten of kenmerken
De uitvoerbare beslissingen zijn bekleed met bijzondere voorrechten die het
privaatrecht niet kent:
 Eenzijdige totstandkoming
 Worden geacht in overeenstemming te zijn met het recht
 Uitvoerbaar
3.2.1 Eenzijdig