Inhoudstafel
Inhoud
Hoofdstuk 1: Orthopedagogie en Maatschappij.....................................................................................3
1. Kritische kijk op hulpverlening............................................................................................................4
2. Maatschappij, mensbeelden en zorg 2.1. De vreemde andere...........................................................4
2.2. Maatschappij en beeldvorming...................................................................................................4
2.3. Mensbeeld en zorg......................................................................................................................4
3. Verleden = heden...............................................................................................................................5
3.2. Oudheid: tijd van Grieken, Romeinen en Goden (3500 v Chr.- 500 na CHR.)...............................6
3.3. Middeleeuwen (500 -1500): tijd van monniken, ridders en gilde................................................7
3.4. De Nieuwe tijd (1500-1780) tijd van reformatie ontdekkingsreizen en uitvindingen................10
3.5. De verlichting: tijd van rationalisme, positivisme en sensualisme (1780-1850).........................13
3.6. Tijd van militaire conflicten en vernietiging (1850-1945)..........................................................18
3.7. Tijd van rehabilitatie, welvaart en verzorgingsstaat (1945-...)..................................................23
Hoofdstuk 2: orthopedagogiek & wetenschap....................................................................................27
Deel 1...................................................................................................................................................27
1. inleiding............................................................................................................................................27
2. Orthopedagogiek, What’s in a name?..............................................................................................27
3. Verschillende vormen van ‘kennis’...................................................................................................27
3.1. Mens- en wereldbeelden...........................................................................................................28
3.2. Praktijkkennis............................................................................................................................28
3.2. Praktijktheorieën.......................................................................................................................28
3.3. Theoretische kennis...................................................................................................................29
3.5. Bronnen van wetenschappelijke kennis.....................................................................................29
4.2. De zoektocht naar het ‘ding’ van de orthopedagogiek..............................................................31
4.4.van bijzondere pedagogiek naar orthopedagogiek.....................................................................32
4.5. Methodenstrijd binnen de orthopedagogiek.............................................................................33
4.6. theoretische niveaus binnen de orthopedagogiek....................................................................35
4.7. De orthopedagogiek verruimt...................................................................................................35
Deel 2: Grondleggers, wegbereiders en baanbrekers...........................................................................36
5. Een hele hoop grondleggers, wegbereiders en baanbrekers!..........................................................36
5.1. De wegbereiders.......................................................................................................................38
6. De identiteit van de orthopedagogiek..............................................................................................40
6.1. Orthopedagogiek is ontstaan vanuit nood uit de praktijk..........................................................40
1
, 6.2. Orthopedagogiek als dialooggestuurde wetenschap.................................................................40
6.3. Orthopedagogiek als een eclectische en integratieve wetenschap...........................................40
6.4. Orthopedagogiek als handelingswetenschap............................................................................42
7.2. De eerste paradigma’s...............................................................................................................44
7.3. Orthopedagogiek in tijden van paradigmaverschuiving.............................................................44
7.4. Impact op zorg en orthopedagogische praktijk..........................................................................51
Hoofdstuk 3: Orthopedagogische instrumenten..................................................................................53
1. Inleiding: Wat zijn orthopedagogische instrumenten?.....................................................................53
2. Instrumenten uit de vroege orthopedagogiek..................................................................................53
2.1. Problematische opvoedingssituatie...........................................................................................53
2.1.2. Bijdrage Ter Horst...............................................................................................................53
2.2. De Dialogische grondvormen (Ter Horst)...................................................................................55
2.3. de orthopedagogische vraagstelling vb: “Bartje Vormvast”......................................................55
2.4. Handelingsplanning (Kok)..........................................................................................................57
2.5. Gedragsproblemen (Bijdrage J.D. Van der Ploeg)......................................................................58
2.6. leerproblemen...........................................................................................................................61
2.7. Therapeutische gemeenschap- Encounter................................................................................63
3. instrumenten uit de actuele orthopedagogiek.................................................................................66
3.1. Empowerment (Uitgewerkt door Tine van Regenmortel)..........................................................66
3.2. inclusie.......................................................................................................................................69
3.3. Quality of life (Bijdrage van Bob Schalock)................................................................................73
3.4. Volwaardig burgerschap & kwaliteit van bestaan (Bijdrage van Ad Van Gennep)....................76
3.5. Het ondersteuningsmodel.........................................................................................................77
Hoofdstuk 4: Beroep Orthopedagogie: beroep of roeping?.................................................................79
1. inleiding............................................................................................................................................79
2. Het beroep........................................................................................................................................80
2.1 Het beroep in zijn context.......................................................................................................80
2.1.1. Maatschappij en mensbeeld...............................................................................................80
2.1.2. Wetenschap en theorie......................................................................................................80
2.2. Het beroepsprofiel.....................................................................................................................83
2.3. Te midden een spanningsveld van tegenstellingen...................................................................85
Hoofdstuk 5: zorgen voor morgen.......................................................................................................87
1. Think global, act local; think local act global.....................................................................................87
2. Het morele gezag van het VN-verdrag..............................................................................................88
3. Bouwen aan een inclusieve samenleving.........................................................................................88
3.1. Vermaatschappelijking van de zorg...........................................................................................88
2
, 3.2. Vergrijzing en verzilvering..........................................................................................................88
Samenvatting orthopedagogiek
Prehistorie niet kennen
Hoofdstuk 1: Orthopedagogie en
Maatschappij
3
, 1. Kritische kijk op hulpverlening....
2. Maatschappij, mensbeelden en zorg
2.1. De vreemde andere
“De beschaving van een samenleving laat zich meten aan de zorg die ze aan de zwaksten besteedt”
2.2. Maatschappij en beeldvorming
Hoe komt het dat wij op een bepaalde manier naar mensen kijken?
Eigen ervaringen
Maatschappelijke factoren
evolueren doorheen geschiedenis
• Politiek
• Sociaal
• Cultuur
• Economie
• wetenschap
Overgeleverde tijdsgebonden waarden
• Bv: medelijden hebben met zwakkeren
• De benaming zegt veel over kijk op zwakkeren: onvolwaardigen, wildemannen,
achterlijken, sukkelaars, minder-validen, andersvaliden, ...
Doorheen de geschiedenis zijn er altijd zwakkeren in de samenleving geweest.
Wat is eigen aan zwakkeren?
Hun handicap, huidskleur, maatschappelijke status, leeftijd, ...
Wat is NIET eigen aan zwakkeren?
De manier hoe wij reageren, welke plek die ze in onze samenleving krijgen, ...
2.3. Mensbeeld en zorg
Wat is een mensbeeld?
= een bepaalde algemeen aanvaarde manier van kijken naar mensen
wordt beïnvloed door maatschappelijke factoren
bepaalt de invulling & organisatie van de zorg
bepaalt ons handelen bv. t.a.v. bepaalde groepen in de samenleving
De 4 mensbeelden: kernwoorden
Onvolwaardig: kwetsbaren in de samenleving zijn onvolwaardigen, bezetenen, die niet alleen
niet thuis horen in onze dagelijkse samenleving, maar ze zelfs kunnen besmetten /bedreigen.
Ongelukkig: kwetsbaren in de samenleving zijn sukkelaars en ongelukkigen, met wie we
medelijden moeten hebben en die ons aanzetten tot liefdadigheid en bevoogding
Defect: kwetsbaren in de samenleving zijn patiënten met duidelijke defecten, die vooral
medische zorgen, revalidatie en technische hulp nodig hebben.
4
Inhoud
Hoofdstuk 1: Orthopedagogie en Maatschappij.....................................................................................3
1. Kritische kijk op hulpverlening............................................................................................................4
2. Maatschappij, mensbeelden en zorg 2.1. De vreemde andere...........................................................4
2.2. Maatschappij en beeldvorming...................................................................................................4
2.3. Mensbeeld en zorg......................................................................................................................4
3. Verleden = heden...............................................................................................................................5
3.2. Oudheid: tijd van Grieken, Romeinen en Goden (3500 v Chr.- 500 na CHR.)...............................6
3.3. Middeleeuwen (500 -1500): tijd van monniken, ridders en gilde................................................7
3.4. De Nieuwe tijd (1500-1780) tijd van reformatie ontdekkingsreizen en uitvindingen................10
3.5. De verlichting: tijd van rationalisme, positivisme en sensualisme (1780-1850).........................13
3.6. Tijd van militaire conflicten en vernietiging (1850-1945)..........................................................18
3.7. Tijd van rehabilitatie, welvaart en verzorgingsstaat (1945-...)..................................................23
Hoofdstuk 2: orthopedagogiek & wetenschap....................................................................................27
Deel 1...................................................................................................................................................27
1. inleiding............................................................................................................................................27
2. Orthopedagogiek, What’s in a name?..............................................................................................27
3. Verschillende vormen van ‘kennis’...................................................................................................27
3.1. Mens- en wereldbeelden...........................................................................................................28
3.2. Praktijkkennis............................................................................................................................28
3.2. Praktijktheorieën.......................................................................................................................28
3.3. Theoretische kennis...................................................................................................................29
3.5. Bronnen van wetenschappelijke kennis.....................................................................................29
4.2. De zoektocht naar het ‘ding’ van de orthopedagogiek..............................................................31
4.4.van bijzondere pedagogiek naar orthopedagogiek.....................................................................32
4.5. Methodenstrijd binnen de orthopedagogiek.............................................................................33
4.6. theoretische niveaus binnen de orthopedagogiek....................................................................35
4.7. De orthopedagogiek verruimt...................................................................................................35
Deel 2: Grondleggers, wegbereiders en baanbrekers...........................................................................36
5. Een hele hoop grondleggers, wegbereiders en baanbrekers!..........................................................36
5.1. De wegbereiders.......................................................................................................................38
6. De identiteit van de orthopedagogiek..............................................................................................40
6.1. Orthopedagogiek is ontstaan vanuit nood uit de praktijk..........................................................40
1
, 6.2. Orthopedagogiek als dialooggestuurde wetenschap.................................................................40
6.3. Orthopedagogiek als een eclectische en integratieve wetenschap...........................................40
6.4. Orthopedagogiek als handelingswetenschap............................................................................42
7.2. De eerste paradigma’s...............................................................................................................44
7.3. Orthopedagogiek in tijden van paradigmaverschuiving.............................................................44
7.4. Impact op zorg en orthopedagogische praktijk..........................................................................51
Hoofdstuk 3: Orthopedagogische instrumenten..................................................................................53
1. Inleiding: Wat zijn orthopedagogische instrumenten?.....................................................................53
2. Instrumenten uit de vroege orthopedagogiek..................................................................................53
2.1. Problematische opvoedingssituatie...........................................................................................53
2.1.2. Bijdrage Ter Horst...............................................................................................................53
2.2. De Dialogische grondvormen (Ter Horst)...................................................................................55
2.3. de orthopedagogische vraagstelling vb: “Bartje Vormvast”......................................................55
2.4. Handelingsplanning (Kok)..........................................................................................................57
2.5. Gedragsproblemen (Bijdrage J.D. Van der Ploeg)......................................................................58
2.6. leerproblemen...........................................................................................................................61
2.7. Therapeutische gemeenschap- Encounter................................................................................63
3. instrumenten uit de actuele orthopedagogiek.................................................................................66
3.1. Empowerment (Uitgewerkt door Tine van Regenmortel)..........................................................66
3.2. inclusie.......................................................................................................................................69
3.3. Quality of life (Bijdrage van Bob Schalock)................................................................................73
3.4. Volwaardig burgerschap & kwaliteit van bestaan (Bijdrage van Ad Van Gennep)....................76
3.5. Het ondersteuningsmodel.........................................................................................................77
Hoofdstuk 4: Beroep Orthopedagogie: beroep of roeping?.................................................................79
1. inleiding............................................................................................................................................79
2. Het beroep........................................................................................................................................80
2.1 Het beroep in zijn context.......................................................................................................80
2.1.1. Maatschappij en mensbeeld...............................................................................................80
2.1.2. Wetenschap en theorie......................................................................................................80
2.2. Het beroepsprofiel.....................................................................................................................83
2.3. Te midden een spanningsveld van tegenstellingen...................................................................85
Hoofdstuk 5: zorgen voor morgen.......................................................................................................87
1. Think global, act local; think local act global.....................................................................................87
2. Het morele gezag van het VN-verdrag..............................................................................................88
3. Bouwen aan een inclusieve samenleving.........................................................................................88
3.1. Vermaatschappelijking van de zorg...........................................................................................88
2
, 3.2. Vergrijzing en verzilvering..........................................................................................................88
Samenvatting orthopedagogiek
Prehistorie niet kennen
Hoofdstuk 1: Orthopedagogie en
Maatschappij
3
, 1. Kritische kijk op hulpverlening....
2. Maatschappij, mensbeelden en zorg
2.1. De vreemde andere
“De beschaving van een samenleving laat zich meten aan de zorg die ze aan de zwaksten besteedt”
2.2. Maatschappij en beeldvorming
Hoe komt het dat wij op een bepaalde manier naar mensen kijken?
Eigen ervaringen
Maatschappelijke factoren
evolueren doorheen geschiedenis
• Politiek
• Sociaal
• Cultuur
• Economie
• wetenschap
Overgeleverde tijdsgebonden waarden
• Bv: medelijden hebben met zwakkeren
• De benaming zegt veel over kijk op zwakkeren: onvolwaardigen, wildemannen,
achterlijken, sukkelaars, minder-validen, andersvaliden, ...
Doorheen de geschiedenis zijn er altijd zwakkeren in de samenleving geweest.
Wat is eigen aan zwakkeren?
Hun handicap, huidskleur, maatschappelijke status, leeftijd, ...
Wat is NIET eigen aan zwakkeren?
De manier hoe wij reageren, welke plek die ze in onze samenleving krijgen, ...
2.3. Mensbeeld en zorg
Wat is een mensbeeld?
= een bepaalde algemeen aanvaarde manier van kijken naar mensen
wordt beïnvloed door maatschappelijke factoren
bepaalt de invulling & organisatie van de zorg
bepaalt ons handelen bv. t.a.v. bepaalde groepen in de samenleving
De 4 mensbeelden: kernwoorden
Onvolwaardig: kwetsbaren in de samenleving zijn onvolwaardigen, bezetenen, die niet alleen
niet thuis horen in onze dagelijkse samenleving, maar ze zelfs kunnen besmetten /bedreigen.
Ongelukkig: kwetsbaren in de samenleving zijn sukkelaars en ongelukkigen, met wie we
medelijden moeten hebben en die ons aanzetten tot liefdadigheid en bevoogding
Defect: kwetsbaren in de samenleving zijn patiënten met duidelijke defecten, die vooral
medische zorgen, revalidatie en technische hulp nodig hebben.
4
