Ethiek
1. Wat is ethiek?
Ethiek (afkomst: Grieks) of moraalwetenschappen = het kritisch bezinnen over de norm voor het
menselijk handelen. Wat is goed handelen en wat is slecht handelen.
>< moraal = waarden en normen die reeds vast staan, algemeen geaccepteerd in de
maatschappij. Dit is goed en dit is slecht.
Ethiek op 3 niveaus binnen bedrijfsmanagement:
1) Persoonlijk niveau:
- Hoe functioneert een persoon binnen de arbeidsmarkt, hoe communiceren we, wat is ons
consumptiepatroon, effect van burn-out…
2) Niveau van de organisatie:
- Hawthorne-experimenten: toonde aan hoe groepen het individuele gedrag op de werkvloer
kunnen beïnvloeden (Elton Mayo, Human Relations Movement)
Resultaat waren beter, wanneer werknemers het gevoel kregen belangrijk te
zijn
- Morele audit: vastleggen wat de ondernemingswaarden zijn en deze omzetten in bindende
gezagsregels
3) Niveau van de maatschappij:
- Wicked problems = problemen of kansen die zo complex en moeilijk zijn om op te lossen. Er
gaan veel stakeholders mee gemoeid, daarom kan je niet in één rechte lijn naar de oplossing
gaan. Soms is het probleem zo complex, dat je niet weet wat/wie de oorzaak is.
Typisch aan 21ste eeuw waar alles continue verandert: ecologie, technologie…
Bv. België heeft een andere visie over klimaatsverandering dan China, maar om
maatregelen te treffen moeten we op 1 lijn komen.
Econoshock 2.0 (boek geschreven door Geert Noels): er zijn 6 wereldshocken:
I. Groeilandenshock: de opkomst van het Oosten
II. Energieshock: et einde van de goedkope fossiele brandstoffen
III. Financiële shock: de crash van het financiële systeem
IV. Demografische evolutie
V. ICT-revolutie
VI. Klimaatshock: de opwarming van de aarde
2. Wat is de relevantie van ethiek?
Cognitieve dissonantie = de huidige werking en theorieën komen in strijd met de nieuwe
werking en theorieën, waardoor er een onaangenaam gevoel komt te ontstaan. Om dit
onaangenaam gevoel weg te krijgen is er 1) nood aan kritisch nadenken, 2) een aanpassing nodig.
- Na grondige analyse van een probleem kan er cognitieve dissonantie optreden, deze kan ook
altijd worden weggewerkt. MAAR: kost tijd + energie + aanpassing
Common sense (gezond verstand) = de manier waarop we gezamenlijk de werkelijkheid rondom
ons waarnemen, begrijpen en beoordelen.
, 3. Ethiek situeren in een groter kader
Waarden = collectieve voorstellingen binnen een maatschappij of groepering over wat goed en slecht
is, deze waarden ga je vervolgens nastreven.
Bijvoorbeeld: In België zijn we allemaal akkoord dat abortus iets goed is, waardoor we dat
ook zo gaan implementeren in de wetgeving. In Amerika is er een groot debat over deze
waarden: is abortus goed of slecht? Waardoor ook verschillende staten een verschillende
wetgeving hebben.
Intrinsieke waarden: het doel op zich
Instrumentele waarden: de manier waarop we het doel (de intrinsieke waarde dus) gaan
behalen
Bijvoorbeeld: wereldvrede is de intrinsieke waarden. De instrumentele waarden is dan de
Verenigde Naties die daarvoor willen strijden.
Normen (gedragsregels) = de collectieve verwachtingen naar het al dan niet handelen binnen
bepaalde omstandigheden. Deze zijn gebaseerd op waarden.
3 soorten normen:
1. Relationele normen: gelden in privésector, zoals vrienden en familie
2. Professionale normen: gelden in werkomgeving
3. Publieke normen: gelden voor burgers tegen andere burgers binnen de samenleving
Bekende norm: Universeel Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM)
o Ontworpen door Verenigde Naties in 1948
o Nog steeds gebruikt voor: algemene morele en juridische standaard, als bron voor
een nieuw internationaal verdrag of een nationale grondwet en als basis van het
werk van mensenrechtenactivisten en -organisaties.
o Artikels (gewoon eens doorlezen, totaal 30 artikels)
1. Iedereen wordt vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren
2. Iedereen heeft aanspraak op rechten en vrijheden zonder dat er racisme,
discriminatie, seksisme,.. aan de past komt
3. Iedereen heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon
4. Slavernij en slavenhandel is in elke vorm verboden
5. Niemand zal foltering of onmenselijk, onterende behandeling ondergaan
6. Iedereen moet erkend worden door de wet
7. Iedereen moet gelijke bescherming krijgen door de wet
8. Iedereen heeft recht op rechtshulp door de nationale rechterlijke instanties
9. Niemand mag leiden onder willekeurige detentie, verbanning of arrestatie
10. Iedereen heeft recht op een nationaliteit
11. …
1. Wat is ethiek?
Ethiek (afkomst: Grieks) of moraalwetenschappen = het kritisch bezinnen over de norm voor het
menselijk handelen. Wat is goed handelen en wat is slecht handelen.
>< moraal = waarden en normen die reeds vast staan, algemeen geaccepteerd in de
maatschappij. Dit is goed en dit is slecht.
Ethiek op 3 niveaus binnen bedrijfsmanagement:
1) Persoonlijk niveau:
- Hoe functioneert een persoon binnen de arbeidsmarkt, hoe communiceren we, wat is ons
consumptiepatroon, effect van burn-out…
2) Niveau van de organisatie:
- Hawthorne-experimenten: toonde aan hoe groepen het individuele gedrag op de werkvloer
kunnen beïnvloeden (Elton Mayo, Human Relations Movement)
Resultaat waren beter, wanneer werknemers het gevoel kregen belangrijk te
zijn
- Morele audit: vastleggen wat de ondernemingswaarden zijn en deze omzetten in bindende
gezagsregels
3) Niveau van de maatschappij:
- Wicked problems = problemen of kansen die zo complex en moeilijk zijn om op te lossen. Er
gaan veel stakeholders mee gemoeid, daarom kan je niet in één rechte lijn naar de oplossing
gaan. Soms is het probleem zo complex, dat je niet weet wat/wie de oorzaak is.
Typisch aan 21ste eeuw waar alles continue verandert: ecologie, technologie…
Bv. België heeft een andere visie over klimaatsverandering dan China, maar om
maatregelen te treffen moeten we op 1 lijn komen.
Econoshock 2.0 (boek geschreven door Geert Noels): er zijn 6 wereldshocken:
I. Groeilandenshock: de opkomst van het Oosten
II. Energieshock: et einde van de goedkope fossiele brandstoffen
III. Financiële shock: de crash van het financiële systeem
IV. Demografische evolutie
V. ICT-revolutie
VI. Klimaatshock: de opwarming van de aarde
2. Wat is de relevantie van ethiek?
Cognitieve dissonantie = de huidige werking en theorieën komen in strijd met de nieuwe
werking en theorieën, waardoor er een onaangenaam gevoel komt te ontstaan. Om dit
onaangenaam gevoel weg te krijgen is er 1) nood aan kritisch nadenken, 2) een aanpassing nodig.
- Na grondige analyse van een probleem kan er cognitieve dissonantie optreden, deze kan ook
altijd worden weggewerkt. MAAR: kost tijd + energie + aanpassing
Common sense (gezond verstand) = de manier waarop we gezamenlijk de werkelijkheid rondom
ons waarnemen, begrijpen en beoordelen.
, 3. Ethiek situeren in een groter kader
Waarden = collectieve voorstellingen binnen een maatschappij of groepering over wat goed en slecht
is, deze waarden ga je vervolgens nastreven.
Bijvoorbeeld: In België zijn we allemaal akkoord dat abortus iets goed is, waardoor we dat
ook zo gaan implementeren in de wetgeving. In Amerika is er een groot debat over deze
waarden: is abortus goed of slecht? Waardoor ook verschillende staten een verschillende
wetgeving hebben.
Intrinsieke waarden: het doel op zich
Instrumentele waarden: de manier waarop we het doel (de intrinsieke waarde dus) gaan
behalen
Bijvoorbeeld: wereldvrede is de intrinsieke waarden. De instrumentele waarden is dan de
Verenigde Naties die daarvoor willen strijden.
Normen (gedragsregels) = de collectieve verwachtingen naar het al dan niet handelen binnen
bepaalde omstandigheden. Deze zijn gebaseerd op waarden.
3 soorten normen:
1. Relationele normen: gelden in privésector, zoals vrienden en familie
2. Professionale normen: gelden in werkomgeving
3. Publieke normen: gelden voor burgers tegen andere burgers binnen de samenleving
Bekende norm: Universeel Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM)
o Ontworpen door Verenigde Naties in 1948
o Nog steeds gebruikt voor: algemene morele en juridische standaard, als bron voor
een nieuw internationaal verdrag of een nationale grondwet en als basis van het
werk van mensenrechtenactivisten en -organisaties.
o Artikels (gewoon eens doorlezen, totaal 30 artikels)
1. Iedereen wordt vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren
2. Iedereen heeft aanspraak op rechten en vrijheden zonder dat er racisme,
discriminatie, seksisme,.. aan de past komt
3. Iedereen heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon
4. Slavernij en slavenhandel is in elke vorm verboden
5. Niemand zal foltering of onmenselijk, onterende behandeling ondergaan
6. Iedereen moet erkend worden door de wet
7. Iedereen moet gelijke bescherming krijgen door de wet
8. Iedereen heeft recht op rechtshulp door de nationale rechterlijke instanties
9. Niemand mag leiden onder willekeurige detentie, verbanning of arrestatie
10. Iedereen heeft recht op een nationaliteit
11. …
