Karel de Grote Hogeschool: Rechtspraktijk
Verbintenissenrecht
notities
2021-2022
,Inhoud
Hoofdstuk 1: inleiding............................................................................................................................5
1 Algemene inleiding..............................................................................................................................5
2 Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht...........................................................................6
3 Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis........................................8
3.1 Het begrip verbintenis..................................................................................................................8
3.2 Karakteristieke kenmerken van verbintenissen............................................................................8
3.2.1 Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen.....................................................8
3.2.2 Een verbintenis ontstaat krachtens de wet.........................................................................10
3.2.3 Een verbintenis heeft in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp..............................14
3.2.4 Een verbintenis is afdwingbaar............................................................................................14
4 Terminologie en schematische voorstelling......................................................................................16
5 Indeling van de verbintenissen..........................................................................................................17
5.1 Verbintenissen en de bron waaruit ze bestaan..........................................................................17
5.2 Verbintenissen en hun aard........................................................................................................17
5.2.1 Verbintenis met economisch karakter – verbintenis met burgerlijk karakter......................17
5.2.2 Verbintenissen met een persoonsgebonden karakter (= intuitu personae verbintenissen) 18
5.3 Verbintenissen en hun voorwerp...............................................................................................19
5.3.1 Verbintenissen om iets te geven, om iets te doen, om iets niet te doen.............................19
5.3.2 Resultaatsverbintenissen vs. Inspanningsverbintenissen....................................................19
5.3.3 Deelbare en ondeelbare verbintenissen..............................................................................22
5.4 Verbintenissen met meerdere schuldeisers en schuldenaars.....................................................23
5.4.1 Deelbare verbintenissen......................................................................................................24
5.4.2 Ondeelbare verbintenissen..................................................................................................25
5.4.3 Hoofdelijke verbintenissen..................................................................................................26
5.4.4 Verbintenissen in solidum...................................................................................................27
5.5 Verbintenissen met bijzonder modaliteiten...............................................................................28
5.5.1 Verbintenissen onder voorwaarde......................................................................................28
5.5.2 Verbintenissen onder tijdsbepaling.....................................................................................30
Hoofdstuk 2: verbintenissen uit rechtshandelingen.............................................................................31
6 Verbintenissen uit meerzijdige rechtshandeling: de overeenkomst..................................................31
6.1 Het begrip overeenkomst en diverse indelingen van de overeenkomsten.................................31
6.1.1 Het begrip overeenkomst....................................................................................................31
6.1.2 Diverse indelingen van de overeenkomsten........................................................................31
, 6.1.2.1 Consensuele overeenkomsten, zakelijke overeenkomsten en plechtige
overeenkomsten.......................................................................................................................31
6.1.2.2 Eenzijdige versus wederkerige (of tweezijdige) overeenkomsten................................33
6.1.2.3 Andere indelingen.........................................................................................................33
6.2 Basisbeginselen van het contractenrecht...................................................................................34
6.2.1 Wilsautonomie, contractvrijheid en consensualisme..........................................................34
6.2.2 Bindende kracht van de overeenkomst...............................................................................35
6.2.3 Goede trouw........................................................................................................................36
6.3 Totstandkoming van de overeenkomst......................................................................................37
6.3.1 De precontractuele fase en precontractuele aansprakelijkheid..........................................37
6.3.2 De fase van de daadwerkelijke totstandkoming van de overeenkomst...............................38
6.3.2.1 Aanbod en aanvaarding................................................................................................38
6.3.2.2 De 4 geldigheidsvoorwaarden van overeenkomsten nader bekeken...........................39
6.3.2.2.1 De toestemming van de partij die zich verbindt (WIL)...........................................39
6.3.2.2.2 De contracterende partijen moeten bekwaam zijn om overeenkomsten aan te
gaan (BEKWAAMHEID)..........................................................................................................44
6.3.2.2.3 De overeenkomst moet een bepaald of bepaalbaar voorwerp hebben
(VOORWERP)........................................................................................................................45
6.3.2.2.4 De overeenkomst moet een reële en geoorloofde oorzaak hebben (OORZAAK)...45
6.3.3 Sanctionering van problemen bij de totstandkoming van overeenkomst...........................45
6.4 Nakoming en andere vormen van tenietgaan van verbintenissen uit overeenkomst................47
6.4.1 De vrijwillige betaling...........................................................................................................47
6.4.2 De niet-nakoming van de overeenkomst.............................................................................47
6.4.2.1 De niet-toerekenbare niet-nakoming: vreemde oorzaak..............................................47
6.4.2.2 De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid................................48
6.4.2.2.1 De ingebrekestelling van de schuldenaar...............................................................49
6.4.2.2.2 + Eventuele opschorting eigen verbintenissen (wederkerige overeenkomsten). . .50
6.4.2.2.3 Beroep op de rechter; remedies bij niet-nakoming (uitvoerbaar vonnis)..............51
6.4.2.2.4 Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst....................54
6.5 Draagwijdte van overeenkomsten ten aanzien van derden.......................................................56
6.5.1 Principe van relativiteit van de overeenkomst....................................................................57
6.5.2 Principe van tegenstelbaarheid / tegenwerpelijkheid / tegenwerpbaarheid aan derden. . .61
6.5.2.1 Principes en voorwaarden............................................................................................61
6.5.2.2 Derde medeplichtigheid aan contractbreuk.................................................................62
6.5.2.3 uitzonderingen..............................................................................................................62
Hoofdstuk 3: Verbintenissen uit rechtsfeiten.......................................................................................63
, 7 Oneigenlijke overeenkomsten...........................................................................................................63
8 Onrechtmatige daad..........................................................................................................................63
8.1 Situering.....................................................................................................................................63
8.1.1 Soorten aansprakelijkheid...................................................................................................63
8.1.2 Overzicht van de buitencontractuele aansprakelijkheidregimes.........................................64
8.2 Aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid.........................65
8.3 Kwalitatieve aansprakelijkheid...................................................................................................66
8.3.1 Aansprakelijkheid van ouders voor hun minderjarige kinderen..........................................67
8.3.2 Aansprakelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden voor hun leerlingen en leerjongens
......................................................................................................................................................68
8.3.3 Aansprakelijkheid van aanstellers voor hun aangestelde....................................................68
Art. 1384, derde lid oud BW.........................................................................................................68
8.3.4 Aansprakelijkheid voor zaken en dieren die men onder zich heeft.....................................69
8.4 Schade........................................................................................................................................70
8.5 Oorzakelijk verband....................................................................................................................71
Verbintenissenrecht
notities
2021-2022
,Inhoud
Hoofdstuk 1: inleiding............................................................................................................................5
1 Algemene inleiding..............................................................................................................................5
2 Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht...........................................................................6
3 Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis........................................8
3.1 Het begrip verbintenis..................................................................................................................8
3.2 Karakteristieke kenmerken van verbintenissen............................................................................8
3.2.1 Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen.....................................................8
3.2.2 Een verbintenis ontstaat krachtens de wet.........................................................................10
3.2.3 Een verbintenis heeft in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp..............................14
3.2.4 Een verbintenis is afdwingbaar............................................................................................14
4 Terminologie en schematische voorstelling......................................................................................16
5 Indeling van de verbintenissen..........................................................................................................17
5.1 Verbintenissen en de bron waaruit ze bestaan..........................................................................17
5.2 Verbintenissen en hun aard........................................................................................................17
5.2.1 Verbintenis met economisch karakter – verbintenis met burgerlijk karakter......................17
5.2.2 Verbintenissen met een persoonsgebonden karakter (= intuitu personae verbintenissen) 18
5.3 Verbintenissen en hun voorwerp...............................................................................................19
5.3.1 Verbintenissen om iets te geven, om iets te doen, om iets niet te doen.............................19
5.3.2 Resultaatsverbintenissen vs. Inspanningsverbintenissen....................................................19
5.3.3 Deelbare en ondeelbare verbintenissen..............................................................................22
5.4 Verbintenissen met meerdere schuldeisers en schuldenaars.....................................................23
5.4.1 Deelbare verbintenissen......................................................................................................24
5.4.2 Ondeelbare verbintenissen..................................................................................................25
5.4.3 Hoofdelijke verbintenissen..................................................................................................26
5.4.4 Verbintenissen in solidum...................................................................................................27
5.5 Verbintenissen met bijzonder modaliteiten...............................................................................28
5.5.1 Verbintenissen onder voorwaarde......................................................................................28
5.5.2 Verbintenissen onder tijdsbepaling.....................................................................................30
Hoofdstuk 2: verbintenissen uit rechtshandelingen.............................................................................31
6 Verbintenissen uit meerzijdige rechtshandeling: de overeenkomst..................................................31
6.1 Het begrip overeenkomst en diverse indelingen van de overeenkomsten.................................31
6.1.1 Het begrip overeenkomst....................................................................................................31
6.1.2 Diverse indelingen van de overeenkomsten........................................................................31
, 6.1.2.1 Consensuele overeenkomsten, zakelijke overeenkomsten en plechtige
overeenkomsten.......................................................................................................................31
6.1.2.2 Eenzijdige versus wederkerige (of tweezijdige) overeenkomsten................................33
6.1.2.3 Andere indelingen.........................................................................................................33
6.2 Basisbeginselen van het contractenrecht...................................................................................34
6.2.1 Wilsautonomie, contractvrijheid en consensualisme..........................................................34
6.2.2 Bindende kracht van de overeenkomst...............................................................................35
6.2.3 Goede trouw........................................................................................................................36
6.3 Totstandkoming van de overeenkomst......................................................................................37
6.3.1 De precontractuele fase en precontractuele aansprakelijkheid..........................................37
6.3.2 De fase van de daadwerkelijke totstandkoming van de overeenkomst...............................38
6.3.2.1 Aanbod en aanvaarding................................................................................................38
6.3.2.2 De 4 geldigheidsvoorwaarden van overeenkomsten nader bekeken...........................39
6.3.2.2.1 De toestemming van de partij die zich verbindt (WIL)...........................................39
6.3.2.2.2 De contracterende partijen moeten bekwaam zijn om overeenkomsten aan te
gaan (BEKWAAMHEID)..........................................................................................................44
6.3.2.2.3 De overeenkomst moet een bepaald of bepaalbaar voorwerp hebben
(VOORWERP)........................................................................................................................45
6.3.2.2.4 De overeenkomst moet een reële en geoorloofde oorzaak hebben (OORZAAK)...45
6.3.3 Sanctionering van problemen bij de totstandkoming van overeenkomst...........................45
6.4 Nakoming en andere vormen van tenietgaan van verbintenissen uit overeenkomst................47
6.4.1 De vrijwillige betaling...........................................................................................................47
6.4.2 De niet-nakoming van de overeenkomst.............................................................................47
6.4.2.1 De niet-toerekenbare niet-nakoming: vreemde oorzaak..............................................47
6.4.2.2 De toerekenbare niet-nakoming: contractuele aansprakelijkheid................................48
6.4.2.2.1 De ingebrekestelling van de schuldenaar...............................................................49
6.4.2.2.2 + Eventuele opschorting eigen verbintenissen (wederkerige overeenkomsten). . .50
6.4.2.2.3 Beroep op de rechter; remedies bij niet-nakoming (uitvoerbaar vonnis)..............51
6.4.2.2.4 Contractuele clausules ivm de niet-nakoming van de overeenkomst....................54
6.5 Draagwijdte van overeenkomsten ten aanzien van derden.......................................................56
6.5.1 Principe van relativiteit van de overeenkomst....................................................................57
6.5.2 Principe van tegenstelbaarheid / tegenwerpelijkheid / tegenwerpbaarheid aan derden. . .61
6.5.2.1 Principes en voorwaarden............................................................................................61
6.5.2.2 Derde medeplichtigheid aan contractbreuk.................................................................62
6.5.2.3 uitzonderingen..............................................................................................................62
Hoofdstuk 3: Verbintenissen uit rechtsfeiten.......................................................................................63
, 7 Oneigenlijke overeenkomsten...........................................................................................................63
8 Onrechtmatige daad..........................................................................................................................63
8.1 Situering.....................................................................................................................................63
8.1.1 Soorten aansprakelijkheid...................................................................................................63
8.1.2 Overzicht van de buitencontractuele aansprakelijkheidregimes.........................................64
8.2 Aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid.........................65
8.3 Kwalitatieve aansprakelijkheid...................................................................................................66
8.3.1 Aansprakelijkheid van ouders voor hun minderjarige kinderen..........................................67
8.3.2 Aansprakelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden voor hun leerlingen en leerjongens
......................................................................................................................................................68
8.3.3 Aansprakelijkheid van aanstellers voor hun aangestelde....................................................68
Art. 1384, derde lid oud BW.........................................................................................................68
8.3.4 Aansprakelijkheid voor zaken en dieren die men onder zich heeft.....................................69
8.4 Schade........................................................................................................................................70
8.5 Oorzakelijk verband....................................................................................................................71
