INTERPERSOONLIJKE COMMUNICATIE
Inleiding
01 Wat is interpersoonlijke communicatie
1 Wat is het?
2 Waarom een module over interpersoonlijke communicatie?
3 Voordelen van interpersoonlijke communicatie
02 Het interpersoonlijke communicatieproces
1 De onderdelen van het interpersoonlijke communicatieproces
2 De kenmerken van interpersoonlijke communicatie
Boek: sociale psychologie – Elliot Aronson
03 Het interpersoonlijke communicatieproces
1 Methodologie: Hoe doen sociaal psychologen onderzoek?
1.1 Sociale psychologie: een empirische wetenschap
1.1.1 Inspiratie uit eerdere theorieën en onderzoeken
1.1.2 Hypothesen gebaseerd op persoonlijke observatie
1.1.3 Onderzoeksmethoden
1.2 De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven
1.2.1 Analyse van archieven
1.2.2 Beperkingen van de observationele methode
1.3 De correlationele methode: sociaal gedrag voorspellen
1.3.1 Onderzoek door middel van vragenlijsten
1.3.2 Beperkingen van de correlationele methode: correlatie is niet hetzelfde als causaliteit
2 Methodologie: Hoe doen sociaal psychologen onderzoek?
2.1 Sociale psychologie: een empirische wetenschap
2.1.1 Inspiratie uit eerdere theorieën en onderzoeken
2.1.2 Hypothesen gebaseerd op persoonlijke observatie
2.1.3 Onderzoeksmethoden
2.2 De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven
2.2.1 Analyse van archieven
2.2.2 Beperkingen van de observationele methode
2.3 De correlationele methode: sociaal gedrag voorspellen
2.3.1 Onderzoek door middel van vragenlijsten
2.3.2 Beperkingen van de correlationele methode: correlatie is niet hetzelfde als causaliteit
2.4 De experimentele methode: causale vragen beantwoorden
2.5 Nieuwe ontwikkelingen in het sociaalpsychologisch onderzoek
1
,3 Sociale cognitie: Hoe we denken over de sociale wereld
3.1 De sociale denker: twee soorten sociaal denken
3.2 Automatisch denken met schema’s: mensen als alledaagse theoretici
3.2.1 Het belang en het risico van schema’s
3.2.2 Welke schema’s gebruiken we? Toegankelijkheid en priming
3.2.3 De hardnekkigheid van weerlegde schema’s: het perseveratie- effect
3.2.4 Schema’s die zichzelf waarmaken: de selffulfilling prophecy
3.3 Soorten automatisch denken
3.3.1 Automatisch doelen nastreven en beslissen
3.3.2 Automatisch denken op basis van zintuiglijke en lichamelijke gewaarwordingen
3.3.3 Mentale strategieën en snelkoppelingen: beoordelingsheuristieken
3.4 De invloed van cultuur op automatisch sociaal denken: holistisch versus analytisch denken
3.5 Gecontroleerde sociale cognitie: bewust denken
3.5.1 Gecontroleerd denken en vrije wil
3.5.2 Het verleden mentaal ongedaan maken: contrafeitelijk denken
3.5.3 Gedachteonderdrukking
3.5.4 Beter leren denken
3.6 Terug naar de openingscase
4 Sociale perceptie: Hoe we andere mensen waarnemen en begrijpen
4.1 Non verbale communicatie
4.1.1 Gezichtsuitdrukkingen van emoties
4.1.2 Cultuur en de vormen van non- verbale communicatie
4.2 Eerste indrukken: snel en hardnekkig
4.2.1 De aanhoudende invloed van eerste indrukken
4.2.2 Een eerste indruk in je voordeel gebruiken
4.3 Causale attributie: het beantwoorden van het waarom
4.3.4 Zelfdienende attributies
4.3.5 De ‘blinde vlek’- bias
4.4 Cultuur en sociale perceptie
4.4.2 Culturele verschillen in de fundamentele attributiefout
5 Types non- verbale communicatie (niet in boek)
5.1 Haptics
5.2 Kinesics
5.3 Proxemics
5.4 Vocalics
6 Cognitieve dissonantie en de behoefte om ons zelfbeeld te beschermen
6.1 Een stabiel, positief zelfbeeld in stand houden
6.1.1 Cognitieve dissonantietheorie
6.1.2 Beslissingen, beslissingen en nog eens beslissingen
6.1.3 Dissonantie in verschillende culturen
2
, 6.2 Zelfrechtvaardiging
6.2.1 Je inspanningen rechtvaardigen
6.2.2 Contra- attitude gedrag
6.3 Nieuwe inzichten in en uitbereidingen van de cognitieve dissonantietheorie
6.3.1 Zelfbevestigingstheorie
6.3.2 Dissonantie in hechte relaties: de zelfevaluatie onderhoudstheorie
6.3.3 Cognitieve dissonantie in relatie tot extreem gedrag en wreedheden
6.4 Cognitieve dissonantie overwinnen
7 Attitudes en attitudeverandering: gedachten en gevoelens beïnvloeden
7.1 De aard en oorsprong van attitudes
7.1.1 Hoe ontstaan attitudes
7.1.2 Expliciete versus impliciete attitudes
04 Experimenten
05 Uitleg video’s
06 Begrippenlijst
3
, 1 Wat is interpersoonlijke communicatie
1 Wat is het?
= de verbale en non-verbale interactie tussen twee, of soms meer personen met onderlinge afhankelijkheid
één-op-één communicatie
Inter = latijn voor ‘tussen’
Typeert zich voor:
• een face-to-face situatie
• het dyadisch karakter, maw gebeurt in een kleine groep (groep van 2, kleinste sociologische eenheid)
• de informatie over de persoonlijke karakteristieken van zij die communiceren
• de informatie over de sociale rol en relaties van zij die communiceren
• een veelheid aan beschikbare communicatiekanalen
• de onderlinge afhankelijkheid van de personen die in interactie gaan
• de snelheid waarmee feedback op de situatie mogelijk is
• de mate waarin zelfonthulling wordt opgewekt (self-disclosure)
12 subthema’s:
1. Non-verbale communicatie
2. Aanmoedigen
3. Vragen stellen
4. Empathische communicatie
5. Luisteren
6. Uitleggen
7. Self-disclosure
8. Sociale interacties starten en afsluiten
9. Assertiviteit
10. Beïnvloeden en overtuigen
11. Onderhandelen
12. Samenwerken
Sociale psychologie
Sociologie: Psychologie:
- Sociologische visie op de maatschappij - Gedrag en invloeden op gedrag
- Cultuur - Persoonlijkheid
- Sociale ongelijkheid/ verandering
- Leerprocessen
- Motivatie
- Attitude
- Perceptie
- Communicatie
- Interpersoonlijke attractie
- Groepsprocessen
- Leiderschap en leidinggeven
- Sociale beïnvloeding
4
Inleiding
01 Wat is interpersoonlijke communicatie
1 Wat is het?
2 Waarom een module over interpersoonlijke communicatie?
3 Voordelen van interpersoonlijke communicatie
02 Het interpersoonlijke communicatieproces
1 De onderdelen van het interpersoonlijke communicatieproces
2 De kenmerken van interpersoonlijke communicatie
Boek: sociale psychologie – Elliot Aronson
03 Het interpersoonlijke communicatieproces
1 Methodologie: Hoe doen sociaal psychologen onderzoek?
1.1 Sociale psychologie: een empirische wetenschap
1.1.1 Inspiratie uit eerdere theorieën en onderzoeken
1.1.2 Hypothesen gebaseerd op persoonlijke observatie
1.1.3 Onderzoeksmethoden
1.2 De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven
1.2.1 Analyse van archieven
1.2.2 Beperkingen van de observationele methode
1.3 De correlationele methode: sociaal gedrag voorspellen
1.3.1 Onderzoek door middel van vragenlijsten
1.3.2 Beperkingen van de correlationele methode: correlatie is niet hetzelfde als causaliteit
2 Methodologie: Hoe doen sociaal psychologen onderzoek?
2.1 Sociale psychologie: een empirische wetenschap
2.1.1 Inspiratie uit eerdere theorieën en onderzoeken
2.1.2 Hypothesen gebaseerd op persoonlijke observatie
2.1.3 Onderzoeksmethoden
2.2 De observationele methode: sociaal gedrag beschrijven
2.2.1 Analyse van archieven
2.2.2 Beperkingen van de observationele methode
2.3 De correlationele methode: sociaal gedrag voorspellen
2.3.1 Onderzoek door middel van vragenlijsten
2.3.2 Beperkingen van de correlationele methode: correlatie is niet hetzelfde als causaliteit
2.4 De experimentele methode: causale vragen beantwoorden
2.5 Nieuwe ontwikkelingen in het sociaalpsychologisch onderzoek
1
,3 Sociale cognitie: Hoe we denken over de sociale wereld
3.1 De sociale denker: twee soorten sociaal denken
3.2 Automatisch denken met schema’s: mensen als alledaagse theoretici
3.2.1 Het belang en het risico van schema’s
3.2.2 Welke schema’s gebruiken we? Toegankelijkheid en priming
3.2.3 De hardnekkigheid van weerlegde schema’s: het perseveratie- effect
3.2.4 Schema’s die zichzelf waarmaken: de selffulfilling prophecy
3.3 Soorten automatisch denken
3.3.1 Automatisch doelen nastreven en beslissen
3.3.2 Automatisch denken op basis van zintuiglijke en lichamelijke gewaarwordingen
3.3.3 Mentale strategieën en snelkoppelingen: beoordelingsheuristieken
3.4 De invloed van cultuur op automatisch sociaal denken: holistisch versus analytisch denken
3.5 Gecontroleerde sociale cognitie: bewust denken
3.5.1 Gecontroleerd denken en vrije wil
3.5.2 Het verleden mentaal ongedaan maken: contrafeitelijk denken
3.5.3 Gedachteonderdrukking
3.5.4 Beter leren denken
3.6 Terug naar de openingscase
4 Sociale perceptie: Hoe we andere mensen waarnemen en begrijpen
4.1 Non verbale communicatie
4.1.1 Gezichtsuitdrukkingen van emoties
4.1.2 Cultuur en de vormen van non- verbale communicatie
4.2 Eerste indrukken: snel en hardnekkig
4.2.1 De aanhoudende invloed van eerste indrukken
4.2.2 Een eerste indruk in je voordeel gebruiken
4.3 Causale attributie: het beantwoorden van het waarom
4.3.4 Zelfdienende attributies
4.3.5 De ‘blinde vlek’- bias
4.4 Cultuur en sociale perceptie
4.4.2 Culturele verschillen in de fundamentele attributiefout
5 Types non- verbale communicatie (niet in boek)
5.1 Haptics
5.2 Kinesics
5.3 Proxemics
5.4 Vocalics
6 Cognitieve dissonantie en de behoefte om ons zelfbeeld te beschermen
6.1 Een stabiel, positief zelfbeeld in stand houden
6.1.1 Cognitieve dissonantietheorie
6.1.2 Beslissingen, beslissingen en nog eens beslissingen
6.1.3 Dissonantie in verschillende culturen
2
, 6.2 Zelfrechtvaardiging
6.2.1 Je inspanningen rechtvaardigen
6.2.2 Contra- attitude gedrag
6.3 Nieuwe inzichten in en uitbereidingen van de cognitieve dissonantietheorie
6.3.1 Zelfbevestigingstheorie
6.3.2 Dissonantie in hechte relaties: de zelfevaluatie onderhoudstheorie
6.3.3 Cognitieve dissonantie in relatie tot extreem gedrag en wreedheden
6.4 Cognitieve dissonantie overwinnen
7 Attitudes en attitudeverandering: gedachten en gevoelens beïnvloeden
7.1 De aard en oorsprong van attitudes
7.1.1 Hoe ontstaan attitudes
7.1.2 Expliciete versus impliciete attitudes
04 Experimenten
05 Uitleg video’s
06 Begrippenlijst
3
, 1 Wat is interpersoonlijke communicatie
1 Wat is het?
= de verbale en non-verbale interactie tussen twee, of soms meer personen met onderlinge afhankelijkheid
één-op-één communicatie
Inter = latijn voor ‘tussen’
Typeert zich voor:
• een face-to-face situatie
• het dyadisch karakter, maw gebeurt in een kleine groep (groep van 2, kleinste sociologische eenheid)
• de informatie over de persoonlijke karakteristieken van zij die communiceren
• de informatie over de sociale rol en relaties van zij die communiceren
• een veelheid aan beschikbare communicatiekanalen
• de onderlinge afhankelijkheid van de personen die in interactie gaan
• de snelheid waarmee feedback op de situatie mogelijk is
• de mate waarin zelfonthulling wordt opgewekt (self-disclosure)
12 subthema’s:
1. Non-verbale communicatie
2. Aanmoedigen
3. Vragen stellen
4. Empathische communicatie
5. Luisteren
6. Uitleggen
7. Self-disclosure
8. Sociale interacties starten en afsluiten
9. Assertiviteit
10. Beïnvloeden en overtuigen
11. Onderhandelen
12. Samenwerken
Sociale psychologie
Sociologie: Psychologie:
- Sociologische visie op de maatschappij - Gedrag en invloeden op gedrag
- Cultuur - Persoonlijkheid
- Sociale ongelijkheid/ verandering
- Leerprocessen
- Motivatie
- Attitude
- Perceptie
- Communicatie
- Interpersoonlijke attractie
- Groepsprocessen
- Leiderschap en leidinggeven
- Sociale beïnvloeding
4
