Sociaal zekerheidsrecht
1 Algemeenheden
1.1 Doel van de sociale zekerheid
De sociale zekerheid omvat het geheel van maatregelen en instellingen die tot doel hebben
aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen op ogenblikken waarop zijn
bestaanszekerheden bedreigd wordt als gevolg van bepaalde risico’s. De sociale zekerheid
moet sociale risico’s verzekeren en een uitkering betalen aan elke burger die geen inkomen
kan verschaffen door arbeid te verrichten. De sociale zekerheid voorziet in: - Een
vervangend inkomen - Een aanvullend inkomen - Een rechtstreekse betaling of terugbetaling
van bepaalde kosten
1.2 Takken van de sociale zekerheid
Het Belgische socialezekerheidsstelsel omvat zeven takken: - De ziekte- en
invaliditeitsuitkering - De werkloosheidsverzekering - De gezinsbijslag - Het rust- en
overlevingspensioen - De jaarlijkse vakantie - De beroepsziekteverzekering - De
arbeidsongevallenverzekering RSZ verdeelt het gekregen geld over de verschillende
instellingen die het dan aan de mensen terug geven (RSZ= de herverdeler).
1.3 Residuaire stelsels
Personen die geen aanspraak kunnen maken op tegemoetkomingen uit één van de
klassieke stelsels, kunnen wel in aanmerking komen voor één van de uitkeringen die tot de
sociale bijstand behoren: - Het leefloon - De inkomensgarantie voor ouderen - De
gewaarborgde gezinsbijslag - De tegemoetkoming aan gehandicapten
1.4 Socialezekerheidsstelsels
In het sociale zekerheidssysteem zijn er 3 stelsels: - Het stelsel voor de werknemers Ze zijn
verbonden met een werkgever door een arbeidsovereenkomst. - Het stelsel voor
zelfstandigen Ze oefenen een beroepsactiviteit uit zonder contractuele band met een
werkgever. - Het stelsel voor ambtenaren Ze zijn tewerkgesteld bij een overheidsdienst. Dit
kan in contractueel of statutair verband.
1.5 Kenmerken van de sociale zekerheid
De kenmerken van de sociale zekerheid zijn de volgende:
- De sociale verzekeringen zijn verplicht.
- De financiering gebeurt door bijdrage van de werknemers en werkgevers en subsidies van
de staat. - Het beheer ligt bij de Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid (RSZ). Het eigenlijke
beheersorgaan is het Beheerscomité. - Solidariteitprincipe - Wie voldoet aan de gestelde
voorwaarden is rechthebbende op sociale vergoedingen.
2 Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid
2.1 Begrip
De Kruispuntbank is een elektronisch netwerk dat de motor en de coördinator is van e-
government in de sociale sector. Het is een belangrijk element voor een snelle en efficiënte
dienstverlening aan de burgers en de onderneming met zo weinig mogelijk administratieve
formaliteiten.
1
,2.2 Werking
Het is geen databank die de gegevens over sociaal verzekerden zelf opslaat. Het is enkel
een ‘verkeersregelaar’. De instellingen vragen bij haar informatie op zodat ze niet telkens de
verzekerde moeten lastig vallen om deze informatie telkens opnieuw door te moeten geven.
De kruispuntbank maakt een permanente gegevens uitwisseling mogelijk tussen de
verschillende gegevens banken. Dit gebeurt door een netwerk dat de instellingen onderling
met de kruispuntbank verbindt. Elke sociaal verzekerde heeft een eigen unieke
identificatiesleutel (het INSZ-nummer) die overeenstemt met het rijksregisternummer.
3 Handvest van de sociaal verzekerde
3.1 Doel van de wet
Het doel is de bevolking goed te informeren en te beschermen door aan de
socialezekerheidsinstellingen een geheel van regels op te leggen waaraan ze zich moeten
houden.
3.2 Toepassingsgebied
Het handvest van de sociaal verzekerde is van toepassing op iedere persoon en op iedere
instelling van de sociale zekerheid. Het is dus van toepassing op: - Alle regelingen met
betrekking tot de sociale zekerheid voor werknemers, ambtenaren en zelfstandigen. - De
socialezekerheidsinstellingen. - De sociaal verzekerden.
3.3 Verplichtingen van de socialezekerheidsinstellingen
De instellingen van de sociale zekerheid zijn verplicht: - Aan de sociaal verzekerde alle
dienstige inlichtingen te verstrekken over zijn rechten en plichten. - Aan de sociaal
verzekerde raad te geven in verband met de uitoefening van zijn rechten en het vervullen
van zijn plichten. - De vragen om inlichtingen of raad die verkeerdelijk gericht zijn door te
sturen naar de bevoegde instelling. - Alle betrekkingen in een begrijpelijke taal uit te drukken
- De belanghebbende in kennis te stellen van iedere gemotiveerde beslissing. De
kennisgeving moet de bestaande mogelijkheden tot beroep vermelden.
4 Toepassingsgebied van de socialezekerheidswetgeving
4.1 Het land waarvan de sociale wetgeving toepasselijk is
4.1.1 Tewerkstelling in België
De Belgische socialezekerheidswetgeving geldt in het algemeen voor alle in België
gevestigde werkgevers die er werknemers tewerkstellen in uitvoering van een
arbeidsovereenkomst.
4.1.2 Tewerkstelling in één of meer lidstaten van de Europese Unie
A Toepasselijke verordening
Deze verordening bepaalt welke socialezekerheidswetgeving van toepassing is in geval
van tewerkstelling van werknemers, ambtenaren, zelfstandige of studenten in één of
meerdere lidstaten van de Europese Unie.
2
, B Voornaamste bepalingen van de verordening
- Bij tewerkstelling op het grondgebied van één lidstaat van de Europese Unie is de
toepasselijke socialezekerheidswetgeving die van het land waar het werk in loondienst
verricht wordt.
- Bij een tijdelijke detachering van niet meer dan 24 maanden blijft de
socialezekerheidswetgeving van toepassing van het land waar de werknemer normaal
tewerkgesteld is.
- In geval van gelijktijdige tewerkstelling in verschillende lidstaten voor één en dezelfde
werkgever is de werknemer onderworpen aan het socialezekerheidssysteem van het
woonland.
- Als de werknemer tewerkgesteld is bij meerdere werkgevers in verschillende lidstaten dan
is het socialezekerheidssysteem van het woonland (werknemer) van toepassing.
- Ook werknemers die tewerkgesteld zijn in het internationaal verkeer vallen onder de
socialezekerheidswetgeving van het woonland van de werknemer.
- Als een persoon zowel werknemer als zelfstandige is dan geldt het
socialezekerheidssysteem van het land waar hij als werknemer tewerkgesteld is.
4.1.3 Tewerkstelling in landen verbonden door een bilateraal akkoord
Als de voorziene duur niet meer bedraagt dan 6 maanden blijven de werknemers, die in een
land gaan werken waar België geen verdrag heeft gesloten, meestal onderworpen aan de
Belgische wetgeving.
4.2 Personen op wie de Belgische socialezekerheidswetgeving van
toepassing is
4.2.1 Personen verbonden door een arbeidsovereenkomst
De bij wet opgelegde verplichtingen gelden in het algemeen voor alle werkgevers en
werknemers verbonden aan een arbeidsovereenkomst
4.2.2 Uitbreiding
A Volledige uitbreiding
a. Gevallen waarbij er een wettelijk vermoeden bestaat van een arbeidsovereenkomst Dit
geldt onder meer voor:
- Apothekers
- Handelsvertegenwoordigers
- Huisarbeiders
- Studenten
- Werknemers die gelijkaardige bijkomende dienstprestaties uitvoeren als zelfstandige
b. Gevallen waarbij arbeid verricht word in gelijkaardige voorwaarden als die van een
arbeidsovereenkomst Dit geldt onder meer voor:
- Bepaalde personen die gerechtigd zijn op een doctoraats- of postdoctoraatsbeurs voor
wetenschappelijk onderzoek
- Geneesheren in opleiding tot specialist of huisarts
- Artistieke prestaties
- Leerlingen tewerkgesteld met een leerovereenkomst
- Sportbeoefenaars
3
1 Algemeenheden
1.1 Doel van de sociale zekerheid
De sociale zekerheid omvat het geheel van maatregelen en instellingen die tot doel hebben
aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen op ogenblikken waarop zijn
bestaanszekerheden bedreigd wordt als gevolg van bepaalde risico’s. De sociale zekerheid
moet sociale risico’s verzekeren en een uitkering betalen aan elke burger die geen inkomen
kan verschaffen door arbeid te verrichten. De sociale zekerheid voorziet in: - Een
vervangend inkomen - Een aanvullend inkomen - Een rechtstreekse betaling of terugbetaling
van bepaalde kosten
1.2 Takken van de sociale zekerheid
Het Belgische socialezekerheidsstelsel omvat zeven takken: - De ziekte- en
invaliditeitsuitkering - De werkloosheidsverzekering - De gezinsbijslag - Het rust- en
overlevingspensioen - De jaarlijkse vakantie - De beroepsziekteverzekering - De
arbeidsongevallenverzekering RSZ verdeelt het gekregen geld over de verschillende
instellingen die het dan aan de mensen terug geven (RSZ= de herverdeler).
1.3 Residuaire stelsels
Personen die geen aanspraak kunnen maken op tegemoetkomingen uit één van de
klassieke stelsels, kunnen wel in aanmerking komen voor één van de uitkeringen die tot de
sociale bijstand behoren: - Het leefloon - De inkomensgarantie voor ouderen - De
gewaarborgde gezinsbijslag - De tegemoetkoming aan gehandicapten
1.4 Socialezekerheidsstelsels
In het sociale zekerheidssysteem zijn er 3 stelsels: - Het stelsel voor de werknemers Ze zijn
verbonden met een werkgever door een arbeidsovereenkomst. - Het stelsel voor
zelfstandigen Ze oefenen een beroepsactiviteit uit zonder contractuele band met een
werkgever. - Het stelsel voor ambtenaren Ze zijn tewerkgesteld bij een overheidsdienst. Dit
kan in contractueel of statutair verband.
1.5 Kenmerken van de sociale zekerheid
De kenmerken van de sociale zekerheid zijn de volgende:
- De sociale verzekeringen zijn verplicht.
- De financiering gebeurt door bijdrage van de werknemers en werkgevers en subsidies van
de staat. - Het beheer ligt bij de Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid (RSZ). Het eigenlijke
beheersorgaan is het Beheerscomité. - Solidariteitprincipe - Wie voldoet aan de gestelde
voorwaarden is rechthebbende op sociale vergoedingen.
2 Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid
2.1 Begrip
De Kruispuntbank is een elektronisch netwerk dat de motor en de coördinator is van e-
government in de sociale sector. Het is een belangrijk element voor een snelle en efficiënte
dienstverlening aan de burgers en de onderneming met zo weinig mogelijk administratieve
formaliteiten.
1
,2.2 Werking
Het is geen databank die de gegevens over sociaal verzekerden zelf opslaat. Het is enkel
een ‘verkeersregelaar’. De instellingen vragen bij haar informatie op zodat ze niet telkens de
verzekerde moeten lastig vallen om deze informatie telkens opnieuw door te moeten geven.
De kruispuntbank maakt een permanente gegevens uitwisseling mogelijk tussen de
verschillende gegevens banken. Dit gebeurt door een netwerk dat de instellingen onderling
met de kruispuntbank verbindt. Elke sociaal verzekerde heeft een eigen unieke
identificatiesleutel (het INSZ-nummer) die overeenstemt met het rijksregisternummer.
3 Handvest van de sociaal verzekerde
3.1 Doel van de wet
Het doel is de bevolking goed te informeren en te beschermen door aan de
socialezekerheidsinstellingen een geheel van regels op te leggen waaraan ze zich moeten
houden.
3.2 Toepassingsgebied
Het handvest van de sociaal verzekerde is van toepassing op iedere persoon en op iedere
instelling van de sociale zekerheid. Het is dus van toepassing op: - Alle regelingen met
betrekking tot de sociale zekerheid voor werknemers, ambtenaren en zelfstandigen. - De
socialezekerheidsinstellingen. - De sociaal verzekerden.
3.3 Verplichtingen van de socialezekerheidsinstellingen
De instellingen van de sociale zekerheid zijn verplicht: - Aan de sociaal verzekerde alle
dienstige inlichtingen te verstrekken over zijn rechten en plichten. - Aan de sociaal
verzekerde raad te geven in verband met de uitoefening van zijn rechten en het vervullen
van zijn plichten. - De vragen om inlichtingen of raad die verkeerdelijk gericht zijn door te
sturen naar de bevoegde instelling. - Alle betrekkingen in een begrijpelijke taal uit te drukken
- De belanghebbende in kennis te stellen van iedere gemotiveerde beslissing. De
kennisgeving moet de bestaande mogelijkheden tot beroep vermelden.
4 Toepassingsgebied van de socialezekerheidswetgeving
4.1 Het land waarvan de sociale wetgeving toepasselijk is
4.1.1 Tewerkstelling in België
De Belgische socialezekerheidswetgeving geldt in het algemeen voor alle in België
gevestigde werkgevers die er werknemers tewerkstellen in uitvoering van een
arbeidsovereenkomst.
4.1.2 Tewerkstelling in één of meer lidstaten van de Europese Unie
A Toepasselijke verordening
Deze verordening bepaalt welke socialezekerheidswetgeving van toepassing is in geval
van tewerkstelling van werknemers, ambtenaren, zelfstandige of studenten in één of
meerdere lidstaten van de Europese Unie.
2
, B Voornaamste bepalingen van de verordening
- Bij tewerkstelling op het grondgebied van één lidstaat van de Europese Unie is de
toepasselijke socialezekerheidswetgeving die van het land waar het werk in loondienst
verricht wordt.
- Bij een tijdelijke detachering van niet meer dan 24 maanden blijft de
socialezekerheidswetgeving van toepassing van het land waar de werknemer normaal
tewerkgesteld is.
- In geval van gelijktijdige tewerkstelling in verschillende lidstaten voor één en dezelfde
werkgever is de werknemer onderworpen aan het socialezekerheidssysteem van het
woonland.
- Als de werknemer tewerkgesteld is bij meerdere werkgevers in verschillende lidstaten dan
is het socialezekerheidssysteem van het woonland (werknemer) van toepassing.
- Ook werknemers die tewerkgesteld zijn in het internationaal verkeer vallen onder de
socialezekerheidswetgeving van het woonland van de werknemer.
- Als een persoon zowel werknemer als zelfstandige is dan geldt het
socialezekerheidssysteem van het land waar hij als werknemer tewerkgesteld is.
4.1.3 Tewerkstelling in landen verbonden door een bilateraal akkoord
Als de voorziene duur niet meer bedraagt dan 6 maanden blijven de werknemers, die in een
land gaan werken waar België geen verdrag heeft gesloten, meestal onderworpen aan de
Belgische wetgeving.
4.2 Personen op wie de Belgische socialezekerheidswetgeving van
toepassing is
4.2.1 Personen verbonden door een arbeidsovereenkomst
De bij wet opgelegde verplichtingen gelden in het algemeen voor alle werkgevers en
werknemers verbonden aan een arbeidsovereenkomst
4.2.2 Uitbreiding
A Volledige uitbreiding
a. Gevallen waarbij er een wettelijk vermoeden bestaat van een arbeidsovereenkomst Dit
geldt onder meer voor:
- Apothekers
- Handelsvertegenwoordigers
- Huisarbeiders
- Studenten
- Werknemers die gelijkaardige bijkomende dienstprestaties uitvoeren als zelfstandige
b. Gevallen waarbij arbeid verricht word in gelijkaardige voorwaarden als die van een
arbeidsovereenkomst Dit geldt onder meer voor:
- Bepaalde personen die gerechtigd zijn op een doctoraats- of postdoctoraatsbeurs voor
wetenschappelijk onderzoek
- Geneesheren in opleiding tot specialist of huisarts
- Artistieke prestaties
- Leerlingen tewerkgesteld met een leerovereenkomst
- Sportbeoefenaars
3
