Communicatie en onderzoek – Taalzorg
5. Woordgebruik
5.1 Gebruik persoonlijke woorden
5.1.1 Men-itis: vermijd het gebruik van men
Wil je een levendige tekst schrijven? Vermijd dan het (veelvuldig) gebruik van men, want
dat maakt je teksten vaag en onpersoonlijk. Over wie gaat het? Wie steekt hierachter?
De ene men roept al snel de andere op. Maar je kan men gelukkig wegwerken door de
voornaamwoorden ik, wij, jij, u of ze te gebruiken
Men zegt dat
Ze zeggen dat
Wat kan men anders doen dan afhaken?
Wat kun je anders doen dan afhaken?
Men moet maar aanvaarden dat het niet kan
We moeten maar aanvaarden dat het niet kan
Zij vraagt wat men kan doen
Zij vraagt wat de leerkrachten kunnen doen
Meestal is het dus wel duidelijk naar wie ‘men’ verwijst. Als dat niet zo is, dan is de
passieve vorm meestal nog te verkiezen boven de men-vorm.
Dus: De stuwdam werd in 1899 voltooid
i.p.v.: Men voltooide de stuwdam in 1899
5.1.2 Ik, wij, u of jij? Persoonlijke toon en aanspreektoon
Persoonlijke toon
= ik en wij
Aanspreektoon
= u, jij of jullie
Persoonlijke toon
Je haalt de band met de lezer aan. Je tekst wordt persoonlijker
Soms gebruiken schrijvers van wetenschappelijke teksten wij in plaats van ik, dat gebruik
van pluralis modestiae of bescheidenheidsmeervoud wordt afgeraden omdat het voor
verwarring zorgt
Een veelvuldig gebruik van ik kan ook opdringerig overkomen, alsof je jezelf in het zonnetje
zet en de lezer in de schaduw
Aanspreektoon
, Met u of jij spreek je de lezer aan, bijvoorbeeld om hem te overtuigen, te enthousiasmeren
of te adviseren. De lezer staat centraal
U is formeler (en dus afstandelijker) dan jij. De vorm jullie klinkt dan weer erg informeel en
is daarom te vermijden in zakelijke teksten.
Behalve in het begin van een zin, schrijf je u ALTIJD met een kleine letter
Directe effect van de aanspreektoon kan je versterken door de gebiedende wijs of door
vragen
Nog een paar nuttige tips i.v.m. schrijver- en lezer aanduidingen
1. Overdrijf niet in het gebruik van de aanduidingen. M.a.w. gebruik niet constant ik of u
2. Wees consequent in de aanduidingen. Gebruik ‘ik’ en ‘we’ of ‘u’ en ‘je’ niet door elkaar
3. Gebruik ‘je’ en ‘we’ niet in verschillende betekenissen. Gebruik ‘je’ dus niet in de men-
betekenis als je de lezer ook met je aanspreekt
4. Gebruik geen nevenaanduidingen voor mannelijk/vrouwelijk. Schrijf dus niet lezer(es),
hij/zij, zijn/haar of hem/haar. De lezer ervaart dit op den duur als te omslachtig
5. Vermijd indien mogelijk als mannelijk aangevoelde aanduidingen. De aanduidingen de
lezer, hij en zijn kun je vaak vermijden door de lezers, zij (meervoud), hun, hen, u(w)
5.1.3 Voorbeelden (op examen zelfde normaalgezien)
Over het algemeen kan men stellen dat de kans op genezing afneemt naarmate men
langduriger verzorgd moet worden. (Onderzoeksverslag)
Bij langdurige verzorging neemt de kans op genezing af.
Frank Verbiest vreest dat men te streng zal optreden in megadancings. Er is zelfs sprake
van dat men zou overgaan tot celstraffen als men betrapt wordt op het bezit van Xtc-pillen
(vergaderverslag)
Frank V. vreest dat de politie te streng zal optreden in megadancings. Er is zelfs sprake
van celstraffen als de politie de feestgangers betrapt op xtc-bezit
GEEN PASSIEF-CONSTRUCIE (ZINNEN MET ‘WORDEN’ IN)
5. Woordgebruik
5.1 Gebruik persoonlijke woorden
5.1.1 Men-itis: vermijd het gebruik van men
Wil je een levendige tekst schrijven? Vermijd dan het (veelvuldig) gebruik van men, want
dat maakt je teksten vaag en onpersoonlijk. Over wie gaat het? Wie steekt hierachter?
De ene men roept al snel de andere op. Maar je kan men gelukkig wegwerken door de
voornaamwoorden ik, wij, jij, u of ze te gebruiken
Men zegt dat
Ze zeggen dat
Wat kan men anders doen dan afhaken?
Wat kun je anders doen dan afhaken?
Men moet maar aanvaarden dat het niet kan
We moeten maar aanvaarden dat het niet kan
Zij vraagt wat men kan doen
Zij vraagt wat de leerkrachten kunnen doen
Meestal is het dus wel duidelijk naar wie ‘men’ verwijst. Als dat niet zo is, dan is de
passieve vorm meestal nog te verkiezen boven de men-vorm.
Dus: De stuwdam werd in 1899 voltooid
i.p.v.: Men voltooide de stuwdam in 1899
5.1.2 Ik, wij, u of jij? Persoonlijke toon en aanspreektoon
Persoonlijke toon
= ik en wij
Aanspreektoon
= u, jij of jullie
Persoonlijke toon
Je haalt de band met de lezer aan. Je tekst wordt persoonlijker
Soms gebruiken schrijvers van wetenschappelijke teksten wij in plaats van ik, dat gebruik
van pluralis modestiae of bescheidenheidsmeervoud wordt afgeraden omdat het voor
verwarring zorgt
Een veelvuldig gebruik van ik kan ook opdringerig overkomen, alsof je jezelf in het zonnetje
zet en de lezer in de schaduw
Aanspreektoon
, Met u of jij spreek je de lezer aan, bijvoorbeeld om hem te overtuigen, te enthousiasmeren
of te adviseren. De lezer staat centraal
U is formeler (en dus afstandelijker) dan jij. De vorm jullie klinkt dan weer erg informeel en
is daarom te vermijden in zakelijke teksten.
Behalve in het begin van een zin, schrijf je u ALTIJD met een kleine letter
Directe effect van de aanspreektoon kan je versterken door de gebiedende wijs of door
vragen
Nog een paar nuttige tips i.v.m. schrijver- en lezer aanduidingen
1. Overdrijf niet in het gebruik van de aanduidingen. M.a.w. gebruik niet constant ik of u
2. Wees consequent in de aanduidingen. Gebruik ‘ik’ en ‘we’ of ‘u’ en ‘je’ niet door elkaar
3. Gebruik ‘je’ en ‘we’ niet in verschillende betekenissen. Gebruik ‘je’ dus niet in de men-
betekenis als je de lezer ook met je aanspreekt
4. Gebruik geen nevenaanduidingen voor mannelijk/vrouwelijk. Schrijf dus niet lezer(es),
hij/zij, zijn/haar of hem/haar. De lezer ervaart dit op den duur als te omslachtig
5. Vermijd indien mogelijk als mannelijk aangevoelde aanduidingen. De aanduidingen de
lezer, hij en zijn kun je vaak vermijden door de lezers, zij (meervoud), hun, hen, u(w)
5.1.3 Voorbeelden (op examen zelfde normaalgezien)
Over het algemeen kan men stellen dat de kans op genezing afneemt naarmate men
langduriger verzorgd moet worden. (Onderzoeksverslag)
Bij langdurige verzorging neemt de kans op genezing af.
Frank Verbiest vreest dat men te streng zal optreden in megadancings. Er is zelfs sprake
van dat men zou overgaan tot celstraffen als men betrapt wordt op het bezit van Xtc-pillen
(vergaderverslag)
Frank V. vreest dat de politie te streng zal optreden in megadancings. Er is zelfs sprake
van celstraffen als de politie de feestgangers betrapt op xtc-bezit
GEEN PASSIEF-CONSTRUCIE (ZINNEN MET ‘WORDEN’ IN)
