Hoofdstuk 4: Ruggespraak in het gekkenhuis
Een beknopte geschiedenis van de spellen van het Nederlands
- Spelling is officieel geregeld in Nederland, Vlaanderen en Suriname (grammatica, lexicon,
uitspraak niet)
- Gebruik officiële spelling -> verplicht voor overheid en onderwijs
- Huidige spelling -> gewijzigde vorm van spelling-De Vries en Te Winkel (1864)
- Bewogen geschiedenis + eeuwenlange discussie over manier van schrijven
1.1 Spelling tot de 18 e eeuw
- De middeleeuwen (tot en met 14e eeuw)
o Middelnederlands -> geen vaste spelling
o Spelling -> fonetisch
o Streekgebonden variatie
o Invloed van Latijn -> abc telde 23 letters (-j, u, w)
o Verschillende systemen voor lange klinkers (jar-jaer-jair-jaar) + veel enclise (tjaer, dlant)
g Jacob van Maerlant (13e E)
g Elckerlyc (15e E)
- De 15e en 16e eeuw
o 1ste aanzetten tot meer spellingseenheid
o Belangrijke spellingnormeerders
▪ Joos Lambrecht, Nederlandse Spellijnghe (1550) -> uitspraak & morfologie
▪ Pontus de Huyter, Nederduitsche Ortographie (1581) -> verband spelling & uitspraak
▪ Hendrik Laurensz. Spiegel, Twe-spraack (1584) -> morfologie
- De 17 en 18e eeuw
e
o Slechts voorstellen tot eind 18e eeuw
o Taalverheerlijking & taalzuivering had prioriteit ondanks alle inspanningen
o Statenbijbel (1618 - 1637) -> 1ste poging om spelling te standaardiseren (tevergeefs)
o Nog geen gelijkvormigheidsprincipe in de Nederlandse spelling
1.2 De spelling-Siegenbeek (1804)
- Begin 19e eeuw spelling officieel geregeld
- Leidse predikant-taalgeleerde Matthijs Siegenbeek:
o ‘Verhandeling over de Nederduitsche spelling ter bevordering van de eenparigheid in
dezelve’ (1804) +
o ‘Woordenboek voor de Nederlduitsche spelling’ (1805)
- Basisidee: spelling baseren op beschaafde Hollandse uitspraak + principes van analogie,
etymologie en gelijkvormigheid (gebrekkig i.p.v. gebrekken)
- Typisch: dubbele vocaaltekens in gesloten lettergreep (/aa/, /oo/ en /uu/ i.p.v. /ae/, /oe/ en
/ue/), lange /ij/ i.p.v. /y/
- Kritiek van Willem Vilderdijk (strooijen vs. strooien // lagchen vs. lachen)
Een beknopte geschiedenis van de spellen van het Nederlands
- Spelling is officieel geregeld in Nederland, Vlaanderen en Suriname (grammatica, lexicon,
uitspraak niet)
- Gebruik officiële spelling -> verplicht voor overheid en onderwijs
- Huidige spelling -> gewijzigde vorm van spelling-De Vries en Te Winkel (1864)
- Bewogen geschiedenis + eeuwenlange discussie over manier van schrijven
1.1 Spelling tot de 18 e eeuw
- De middeleeuwen (tot en met 14e eeuw)
o Middelnederlands -> geen vaste spelling
o Spelling -> fonetisch
o Streekgebonden variatie
o Invloed van Latijn -> abc telde 23 letters (-j, u, w)
o Verschillende systemen voor lange klinkers (jar-jaer-jair-jaar) + veel enclise (tjaer, dlant)
g Jacob van Maerlant (13e E)
g Elckerlyc (15e E)
- De 15e en 16e eeuw
o 1ste aanzetten tot meer spellingseenheid
o Belangrijke spellingnormeerders
▪ Joos Lambrecht, Nederlandse Spellijnghe (1550) -> uitspraak & morfologie
▪ Pontus de Huyter, Nederduitsche Ortographie (1581) -> verband spelling & uitspraak
▪ Hendrik Laurensz. Spiegel, Twe-spraack (1584) -> morfologie
- De 17 en 18e eeuw
e
o Slechts voorstellen tot eind 18e eeuw
o Taalverheerlijking & taalzuivering had prioriteit ondanks alle inspanningen
o Statenbijbel (1618 - 1637) -> 1ste poging om spelling te standaardiseren (tevergeefs)
o Nog geen gelijkvormigheidsprincipe in de Nederlandse spelling
1.2 De spelling-Siegenbeek (1804)
- Begin 19e eeuw spelling officieel geregeld
- Leidse predikant-taalgeleerde Matthijs Siegenbeek:
o ‘Verhandeling over de Nederduitsche spelling ter bevordering van de eenparigheid in
dezelve’ (1804) +
o ‘Woordenboek voor de Nederlduitsche spelling’ (1805)
- Basisidee: spelling baseren op beschaafde Hollandse uitspraak + principes van analogie,
etymologie en gelijkvormigheid (gebrekkig i.p.v. gebrekken)
- Typisch: dubbele vocaaltekens in gesloten lettergreep (/aa/, /oo/ en /uu/ i.p.v. /ae/, /oe/ en
/ue/), lange /ij/ i.p.v. /y/
- Kritiek van Willem Vilderdijk (strooijen vs. strooien // lagchen vs. lachen)
